2009an duela 1.600 urte inguruko bi giza eskeleto aurkitu zituzten Modenako (Italia) nekropoli batean. Giza arrasto gehiago ere bazeuden bertan, baina bi hauek bereziak ziren: hilobi bakarrean zeuden ehortzita, eta eskutik helduta.

Mundua azken hamarkadotan ohituta zegoen uztailetik urrira –tropikoko lehor sasoian– Amazonian urtero pizten dituzten sute handiei ezikusia egitera. Baina aurtengoan abuztu amaierarako iazko kopuruak %77an ugarituak ziren Brasilen eta Boliviak ikusi du bere 730.000 hektarea kiskaltzen. Planetak klimaren egonkortasunak eta bertako indigenek biziraupena dauzkate jokoan... baina gaitz dirudi herrialde aberatsek azpi-kontratatutako suntsiketa gelditzea.

K.o. 62. urtean, Ponpeia eta Herkulano inguruetan Ritcher eskalan 5 eta 6.1 arteko indarra zuen lurrikara gertatu zen.

Hamasei egunez Brasilgo Amazoniako zonalde batzuk sutan daude, eta hainbat elkartek Jair Bolsonaro Brasilgo presidentearen gobernua informazioa ezkutatzen ari dela salatu dute, “ingurumen-krimena” leporatuz.

3,3 milioi hektarea baina gehiago sutan daude Siberian (Errusia), eta ke hodeia Mongoliako hiribururaino iritsi da. Instituzioek eta hainbat talde ekologistak “hondamendi ekologikoa” dela esan dute.

Leozko Udala Nafarroako Baldorban kokatua dago, Tafallatik hurbil, herri horren iparraldean. Hamahiru herrixkak osatzen dute. Alberto Irisarri Ojer horietako batean bizi da, Iratxen, eta Leozko udaleko zinegotzia ere bada. Tafallarekin alderatuta etxeetan eta inguruetan ez, baina lurretan kalteak handiak izan dira. Arazo larriena, edonola ere, komunikazio bideekin dute, eta ez dirudi epe laburrean konponduko denik.

Tafallan eta inguruko herrietan izandako uholde larrien ondoren, herria normaltasunera itzultzeko lanekin jarraitzen dute. Auzolanean ari dira lokaztutako kaleak eta etxeak garbitzen eta Euskal Herri osoko jendeari laguntza eskatu diote.

Tafallar guztiek bezala, gertutik bizi izan ditu aste honetako gertakari lazgarriak Haizea Lizarbe Bonetak. Kalteak "ikaragarriak" izan dira, eta larriena atzean utzi badute ere, hondamendiaren arrastoak eta ondorioek luze iraungo dutela uste du. Hunkituta azaltzen da herritarrek emandako elkartasunezko erantzunarekin.

Igande eta asteleheneko euriteak direla eta, Zidakos eta Sansoain ibaiek gainezka egin dute, eta kalte material eta humano larriak eragin dituzte Tafalla eta inguruko herrietan. Berriak jakinarazi duenez, Ezporogi inguruan aurkitu den gorpua 25 urteko atarrabiatar batena da.

Klimaren aldaketa dagoenekoz hemen da eta herrialde txiroenak kolpatzen ditu gogorren. Afrika ekialdean batere ohikoak ez diren bi zikloi oso bortitz lurreratu dira Mozambike gainean, txikizio handiak eraginez mendeetako kolonialismoak, hamasei urteko gerra zibilak eta azkenaldian agintari ustelek herrialdearen bizkar sinatutako zor publiko izugarriak kinka larrian jarrita zeukaten herrialdean. Klimaren erotzeak baditu eragile irabazleak eta pairatzen duten galtzaileak.