Eta normal egiten badugu?
–Bai, zera, hori muntaia izango da… edo norbaitek egindako txistea… edo testuingurutik ateratako zeozer...
–Ezetz ba, maitti, hementxe dago bideoa, entzun egizu elkarrizketa.
–Oxtia, bai! –begiak bueltaka begi-zuloetan.
J-k ezin zuen sinetsi. Hala ere, ez da sinesgaitza, ulertezina baizik.
Mugaz bestaldean egote hutsagatik beste euskaldun batekin frantses (traketsean) hastea eta, segidan, beste euskaldun horri norberaren erdaraz ea bera ere trakets moldatzen ote den galdetzeak ezin izan zuen erantzun naturalagorik izan: hobeto euskaraz. Bestela esanda, “eta, normal egiten badugu, ez al da hobe?”.
Eskualde berean jaio ginen lehendakaria eta biok, urte biko aldearekin. Euskara ikasitakoak gara bata zein bestea. Esan genezake errealitate soziolinguistiko antzekoa bizi izan dugula biek ala biek. Ezkerraldekoa izanik ere, lehendakariak euskaraz badakiela ondo ohartarazi zitzaigun hasieratik (gure jaioterriak mesfidantzak sor ditzake oraindino). Eta bai, ondo poztekoa da hori. Hala ere, zerbaitek, nolabait, poto egiten du.
Neure buruari galdetzen diot ea zergatik jazo zen pasadizo ulertezin hura. Suposatzen dut, heteroarauarekin gertatu bezala, arautik kanpo kokatzen duguna ez dugula posible ikusten ere. Norberarentzat araua erdaltasuna bada, aurrean daukagun ezezaguna erdalduntzat joko dugu, kontrako zantzu argirik ez daukagun bitartean. Egoera alienagarria benetan, euskaldun batentzat, berez, normaltasuna, naturaltasuna, araua, euskara izan beharko litzateke eta.
Eta zerk gauzatzen du araua? Ohiturak. Ezezagunari lehen hitza euskaraz zuzentzen diogunean, besteari norberaren kondizio linguistikoa argitzeaz gain, geure baitan ere eraldaketak eragiten ditugu, hala jokatzen dugun bakoitzean ditxosozko arau hori tanta bat makurrarazten dugu eta.
Norberarentzat araua erdaltasuna bada, aurrean daukagun ezezaguna erdalduntzat joko dugu, kontrako zantzu argirik ez daukagun bitartean
Kontatzen gabiltzana hanka-sartze edo despiste hutsaren atzean desenkusatu ahal den gertaera izatetik harago, esparru politiko osoa blaitzen duen fenomenoaren adibide adierazgarria izan daiteke. Mingor eta erremin bizia ematen du, esaterako, legebiltzarrean bertan euskaldunen hitzaldiak entzuteak, gazteleraz elkarri, batak besteari eta azken horrek aurrekoari. Berdin zein alderditakoak diren; horretan ez dago diferentzia handirik.
Bai, badakit, komunikabideak eta korteak eta parraplakeriak… Horien guztien aitzakian bihurtzen da gurea subsidiario. Hizkuntza subsidiarioa, izaera subsidiarioa eta kokapen subsidiarioa munduan.
Euskal instituzioetako ekoizpenik handiena erdaraz da, baita EAEn ere. Itzultzaileari pasatuko diote gero, euskara dezan, betiko astunok trankil eta kaparra eman barik egon gaitezen. Ez da alderantziz egiten: euskaraz sortu –normal sortu– eta oraindik euskaldundu ez diren horientzat itzuli.
Gure instituzio gehienak analfabeto funtzionalak dira. Horixe da errealitatea. Eta ez direnak ere hala bilakatu nahi dituzte epaileen mazo-kolpez. Gauza jakina da benetan arriskutsua, gure lurretan eraiki duten etxea benetan dardarka jartzen duena, zera dela: ez dela gurearen aldarrikapena, gurean normaltasuna erdiestea baino. Gu izan ahal izatea.
Eta zer gara gu? Nazioa gara ala ez gara? Zerk egiten gaitu nazio? Galdera zaharrak bezain pertinenteak, mendeetan zehar, momentu historiko bakoitzeko berezitasunak berezitasun, herri izaerari eutsi diotenak. Izateko borondatea ei da oraingo argudio nagusia. Ados. Hala ere, non geratzen da izateko borondatea, ez badu ezerk halako borondaterik bultzatzen? Euskal, frantses eta espainol artean alderik ez bada?
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
EHBaik Autonomia estatutu baterako proposamena prestatu du, gure nazioaren burujabetza osorako bidean etapa gisa.
Uharteko artzain egunean azaldu zuten Euskal Herriak nazioarteko ardi mozketa txapelketatan aritzeko onarpena lortu duela. Ofizialtasuna Eskoziako 2023ko munduko txapelketan etorri zen, euskal moztaileek aurkeztutako dosierra eta bertan egindako defentsa bikainaren ondorioz... [+]
Segur aski, gutariko gehienek jada erosiak dituzte, han eta hemen, Eguberrikari banatzeko opariak. Olentzeroren bisita gautar hori hitzordu handia baita, bereziki haurrentzat. Denak prestatzen dira urteko garai emankor horretarako: Bilbo sutan agertzen da, Gasteiz, Iruña... [+]
Zerk harritu zintuen gehien kartzelatik atera zinenean? Galdetu didate maiz azken urte eta erdian.
Bilboko kaleak turista eta bi hankadun txakurrez lepo daudela ikusteak, adibidez? Edo egoera politikoaren aldaketak? Lehenengoak akitu eta amorratu nau, badago zer borrokatzen... [+]
Benetan nahasia da euskara ikasteko dirulaguntzen kontu hori. Euskara ikasi nahi duen herritarrak leihatila bat baino gehiagotara jo beharko du egin nahi duen ikastaroa zenbat kostatuko zaion eta dirulaguntzak nondik, nola eta noiz lortuko dituen jakiteko. Oraindik ere dirua... [+]
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]
Beharbada gizakion ahultasunetariko bat gehiengoari entzuteko eta kasu egiteko dugun joera da. Ziur gure espeziearen garapenaren ezaugarri garrantzitsua izan dela, eta beharrezkoa biziraupenerako. Baina digitalizazioarekin, dugun ezaugarri horrek zaurgarriagoak bilakatu... [+]
Bileretan denetarik elkartzen gara, eta bilerek berek nolakotzen gaituzte unean, bakoitzak bere rola izaten baitu, bere boteretxoa (edo haren falta), adina, bizitzako momentua. Baina beti-beti daude isiltzen direnak. Letek kantatzen zigun handitzean ikasiko genuela isilik... [+]
Gure eskubideak, gure etorkizuna, orain! lelopean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunak 76 urteetako ondarea ospatzen du. Egunak mundu baketsuagoa, berdinzaleagoa eta jasangarriagoa eraikitzearen alde egitea du xede. Hala ere, aurrerapenak ospatzen diren bitartean, babesturik... [+]
Tabernan zaude, barran, eskatu nahian. Mostradorean beste pertsona batzuk ere berdin. Laster izango da zure txanda, baina zuri tokatu arren, zerbitzariak ez dizu galdetu ea zer nahi duzun, salto egin dizu eta zure atzean etorri den gizona atenditu du. Ergel aurpegia geratu... [+]
Barruan dudan zera honi idatzi nahiko nioke. Pandemiatik ia bost urte beteko dira, eta garai hartan gazteak ginenak hasi gara, gazte izaten jarraitzen badugu ere, bestelako espazio batzuetan orbitatzen. Etxebizitza, bizi proiektua, amatasuna, lana, osasuna... elkarrizketetako... [+]
Gogoratzen al duzue? Legebiltzarreko %90ak onartu zuen Hezkuntza Akordioa duela bi mende –barkatu, bi urte–. Ezkerraren biltzarkideen erreakzioa euforiaren eta neurriko gogobetetasunaren artean mugitu zen. Onarturiko dokumentuaren arabera, zentro pribatuek diru... [+]
Egotea egitea da. Hala dio aurten Durangoko Azokak, eta egia da, azokaren beraren kasuan behintzat eta Euskal Herria aintzat hartuta. Dagoeneko 59. azoka da aurtengoa, eta urtero egote hutsak frogatzen du euskara, euskal kultura, euskal nazioa egiteko modua dela Durangoko... [+]