Poemak fruitu
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia
Balea Zuria, 2023
------------------------------------------------------------------
Ontzea deritzo fruituak heldu edo umotzeari, hau da, loreetatik sortutakoak kontsumitzeko prest egon bitarte gertatzen den prozesu multzoari. Ontzea deritzo, halaber, idazlan bat osatzeari: tartean, zirriborratu, egin, desegin eta orrazteari, alegia, idazlearen gogotik testu bat sortzerainoko urrats multzoari. Ondutako poema eta fruituak dakarzkigu Oihane Zuberoa Garmendiak (Erronkari, 1993) berriki argitaratu duen Bi aldiz iraun (Balea Zuria, 2023) bildumak.
Poemak lau ataletan sailkatuta daude, eta bakoitzak fruta-arbola edo zuhaixka baten latinezko deitura zientifikoa du izenburu: Cydonia oblonga, Punica granatum, Prunus avium eta Rubus idaeus. Bestela esatearren, irasagarrondoa, mingranondoa, basagereziondoa eta mugurdiondoa dira poemak sailkatzeaz gain urtaroei eginiko erreferentzia bidez denboraren joana adierazten duten landareak. Izan ere, atal bakoitzak auzi jakinak hizpide dituen arren, denbora zein aldaketa ardatz ditu bildumak: “etxerako gordetzen den / artilezko jertse borladunean, / garbitzearen garbitzez / zartaginetik desagertzen ez diren / olio arrastoetan: / denbora neurtzeko / hamaika modu dago”.
Azpimarratzekoa da, formalki, azken atala dela besteengandik gehien bereizten dena. Hezurgabe diren mokadu bailiran, labur, hitz eta esanahi zerrenda bat ondu du erronkariarrak, liburua ixteaz gain aurretik diren poemen esangurak ere biltzen dituena.
Heriotza, desira, hizkuntzaren galera eta bestetzuei eusten die Zuberoak orriotan, oroimenaren eta ahanzturaren, edota Mnemosine eta Leteoren arteko tenkan. Ordea, poemoi ez darie oroiminak ekar dezakeen laborri edo hersturarik: orekaren aldekoa da ahots poetikoa, iraganaren arbola tarteka kimatzearen aldekoa. Horretarako, irudi ederrak ondu ditu erronkariarrak, zentzumen oro martxan jarrarazten dituztenak: esku izurtuak, zumezko saskia, puskak almibarretan eta gaztaina usainez blaitutako kaleak. Gomuta horiez gain, kultura-ondarearen eragina ere nabarmena da liburuan: oro har kultura klasikoari dagozkion erreferentziak ugariak dira, eta azalak berak ere eman dezake zer pentsatua proposatzen den oturuntzaren inguruan.
Badugu zer dastatu, beraz: irakurlearen begi eta ahosabaiarentzat gozagarri den hitzezko mazedonia da Bi aldiz iraun, gazitik gozorainokoa dena.
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Igela, 2025
George Orwell Abereen etxaldea (Animal farm, 1945) eta 1984 (1949) eleberriengatik ezagutzen dugu, euskarara itzuliak biak. Baina horien aurretik Down... [+]
Antzinako berri-berriak
Kae Tempest
Igela, 2022
-----------------------------------------------------------------
This poem was written to read aloud / Poema hau ozen irakurtzeko idatzi zen.
Horrela hasten da Kae Tempesten Antzinako berri-berriak liburua, lehen... [+]
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala- Sa
Testu zaharrak, 2022
Zitkala-Sa hegoaldeko Dakoten erreserban (AEB) jaio zen 1876an. Eskolan asimilazioan oinarritutako hezkuntza jaso zuen, eta horren... [+]
TARTARO
Testuak: Xantal Barnetxe
Ilustrazioak: Leire Perret
Ikas, 2025
--------------------------------------------------------------------
Tartaro infernuaren antzeko tokia dugu antzinako Grezian, baita pertsonaia mitologikoa ere, Virgiliok aipatua aspaldian eta... [+]
Amaieratik hasi. Euskal feminismoa, aldaketarako paradigma
Naia Torrealdai Mandaluniz
Txalaparta, 2025
-----------------------------------------------------------
Naia Torrealdai Mandalunizek Amaieratik hasi. Euskal feminismoa, aldaketarako paradigma saiakera argitaratu... [+]
hezur berriak
Ane Labaka Mayoz
Susa, 2025
Tapakia
Maite gurrutxaga
Erein, 2025
-----------------------------------------------------------
Tapakia liburu honen azala ikusten badugu, bertan sagu pipertu bat ikus dezakegu lehortzen ari den tapaki zuri-zuri baten ondoan. Gero, normalean kasu gutxi egiten diegun... [+]
Zuzi iraxegia. euskal emakume idazleak eta literatura klasikoa
Amaia Alvarez Uria
Testu zaharrak, 2024
----------------------------------------------------------------
Liburua esku artean izan aurretik ere arnas luze bat atera zitzaidan barru- barrutik: “ze... [+]
Martin Martina eta urrezko orraziaren misterioa
Amancay Gaztañaga
Elkar, 2024
-----------------------------------------------------
Amancay Gaztañagak Martin Martina eta urrezko orraziaren misterioa kaleratu du Alain Martinezen ilustrazioek lagunduta... [+]
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Susa, 2024
Asfaltoaren azpian, lorea
Testua: Mónica Rodríguez
Ilustrazioak: Rocío Araya
Itzulpena: Itziar Ultzurrun
A fin de cuentos, 2025
Odolaren matxinadak. Gorputza, politika eta afektuak
Miren Guilló
EHU, 2024
Miren Guilló antropologoaren saiakera berria argitaratu du EHUk. Odolaren matxinada da izenburu... [+]
Zero. Transhumanismoa ate-joka erdi aro berrian
Aitor Zuberogoitia
Jakin, 2024
-----------------------------------------------------------
Hasieran saiakera filosofiko-soziologikoa espero nuen, baina ez da hori liburu honetan aurkitu dudan bakarra. Izan ere, biografia... [+]
Ihes plana
Agustín Ferrer Casas
Itzulpena: Miel A. Elustondo
Harriet, 2024
---------------------------------------------------------
1936ko azaroaren 16an Kondor legioko hegazkinek Madrilgo zenbait museori egin zieten eraso. Eta horixe bera da liburu honetara... [+]
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Alberdania, 2024
Gogotsu heldu diot irakurketari. Yolanda Arrietaren obra aski ezaguna zait eta iragan maiatzean argitaratu zuen proposamen honetan murgiltzeko tartea izan dut,... [+]