Erredukzionista naizela esango didazue, baina nik honela ikusten dut: zibilizazio-krisian murgilduta gauden aldera, gizarte gisa daukagun arazo potoloenetako bat publizitatearen hedapen paregabea da. Hain dago hedatuta bazter guztietatik, non, askotan, ez baitugu ikusten ere, arnasten dugun eta mugitzen garen airea ikusten ez dugun bezala.

Eta, orduan, galdetuko didazue nik nola ikusten dudan, arrazoi osoz. Egia da; agian laster tokatuko zaidalako Pentsamendu Kritikoa izeneko irakasgaia ematea, munduaren jabeek publizitate manipulazio maisulan gisa asmatu dutena. Hasi naiz begirada kritikoa zorrozten, entrenatzen joateko. Ez iparrik gabe, baizik leku egokietara apuntatuz (faborez, ez galdetu orain nork erabakitzen duen zein den leku egokia, horrela ezin baitugu aurrera egin). Gustatuko litzaidake ikasgai hori asmatu dutenei gertatzea filosofiako irakasle batek El Mundo Today aldizkarian bere ikasleei buruz kontatzen zuena: “Kritikoak izateko behar dituzten tresna guztiak ematen dizkiezu, eta hori erabiltzen dute emandako tresnekin izateko kritikoak. Amorragarria da”. Ni, ikasle horiek bezala, munduaren jabeei xake-mate egin nahian nabil, fandangoaren buelta bilatuz, hatzak gurutzatuta: euren buruaren garbiketa egiteko asmatu dutena, buelta dadila boomerang baten legez eta sar dadila haien bekokiaren erdian. Ez dakit aterako zaidan.

Harira, desbideratu naiz-eta: publizitatearen inperioa, askotan ikusezina baina beti eraginkorra, bazter guztietara hedatu da. Bereziki igartzen da sarean, zer esanik ez sare sozialetan, publizitatez betetako esparruak bilakatu baitira. Irakurketa eta ikustaldi oro eteten eta oztopatzen duen publizitatea etengabea eta haserregarria da (kasu honetan, bai, oso agerikoa). Iragarki argitsuz, markaz eta logoz, salmentako erakusleihoz gainezka dugu bizitza. Antza, bankuak irribarre eta goxo hitz egiten duten izakiak dira, erregai konpainiak atseginak eta ingurumen-friendly zerak diren moduan. Honelako mezuak egun santu osoan, etengabe, tantaz-tanta (edo zurrustaka, irratiko iragarki oihukariak, adibidez), behin eta berriz, arima hezur muineraino blaitu arte.

Arrastaka eramaten gaituen korrontetik burua pixka bat ateratzea lortzen badugu, konturatuko gara publizitateak (askotan ikusezina baina beti eraginkorra) gauza oso bitxiez konbentzitu gaituela. Adibidez: bankuen edo argindar-konpainien nazionalizazioa bezalako proposamenak muturrekoak eta arriskutsuak direla eta ezin direla ezta aipatu ere egin (adi, oinarrizko premiekin espekulatzearen ondorioz onura lotsagarriak lortzen dituzten konpainiez ari naiz). Ez dute zertan horrela esan behar, hitzez-hitz (ez da ikusten), baina denek betetzen dugu (eraginkorra da): inori ez zaio burutik pasatzen honelakorik mahaigaineratzea, ezta ezkerreko alderdiei ere (tankera horretako proiektuak defendatzea betebehar izan behar zuten horietaz ari naiz).

Hor dagoena ikusteko gaitasuna itotzen digun publizitate ikusezin baina eraginkorra saihestea lortzen badugu, honelako proposamenek, berriz, ideia zentzudunak dirudite. Are gehiago: beharrezkoak. Arraro bihurtzen dena zera da: aurten diru-kopuru ahoska ezinak irabazi dituen argindar-konpainia batek eztabaida bat antolatzea, ekidin nahi omen duen energia-pobreziari buruz (berak eragindako pobreziaz ari naiz, dirutza hori irabazteak ahalbideratu diona). Izan ere, hobeto pentsatuta, eta ez modu bereziki kritikoan, agian publizitateak eragozten diguna ez da pentsamendu kritikoa bakarrik, baizik eta sen on eta arrunta ere bai.