Zerbait gaizki doa. Azken egunetan, Donald Trump Bakearen Nobel Saria irabazteko zorian egon da, azken bi urteetan Gazako Zerrendan Benjamin Netanyahu lagun eta aliatuaren ardurapean egindako genozidioa babestu ondoren. Palestinarren aurkako sarraskiak 66.148 pertsona baino gehiago hil ditu, eta horietatik 18.430 baino gehiago haurrak dira.

Palestinatik harago, argi dago zerbait ez dabilela ondo munduan. 2025. urtean, haurren goseak %5 egin du gora, eta 5 urtetik beherako 45 milioi umek baino gehiagok desnutrizio akutu larria dute.

Hego Globaleko herrialdeek, Afrikan, Latinoamerikan eta Asian, askotariko faktoreak dituzten krisiei egin behar diete aurre, besteak beste: gatazka armatuak eta horien ondorioak; ezegonkortasun politikoa; mendekotasun ekonomikoa; baliabideen espoliazioa; garapen sozioekonomiko eta azpiegiturarik eza; gaixotasunak, mediku-arretarik eza eta sendagaiak eskuratzeko aukerarik eza; klima aldaketaren ondoriozko hondamendi naturalak; pobrezia errotua eta orokortua...

Hemen ere, EAEn, zerbait ez doa ondo. Arope txostenaren arabera, pobrezia tasa txikiena duen estatuko autonomia erkidegoa gara (%14,8, Espainiako Estatuko %25,8ko batez bestekoaren aldean), bai. Baina lan-prekaritateak eta etxebizitzaren garestitzeak desparekotasuna bultzatzen jarraitzen dute. Adibidez, alokairuaren batez besteko prezioa %25 igo da azken urtean. EAEko biztanleriaren %9,4 pobrezia arriskuan dago. Gabezia material eta sozial larriak %4,6ri eragiten dio jada. Eta biztanle pobreen ia %25ek ezin du DSBEa jaso, administrazio-baldintzak betetzen ez dituelako edo arazo burokratikoengatik.

Gaur, urriak 17, Pobreziaren Aurkako Nazioarteko Eguna da. Gaur, berriro gogorarazi behar dugu pobrezia ez dela fenomeno atmosferiko bat, ezta kasualitatearen ondorio ere. Pobrezia gizarte zein ingurumen ikuspegitik jasangarria ez den sistema politiko eta ekonomiko globalaren ondorioa da. Aberastasunaren banaketa bidegabea amaitzea (edo, behintzat, murriztea) eta garapen iraunkorra sustatzea, maila lokalean eta globalean, borondate politikoaren kontua da. Eta oraindik asko dugu egiteko.

Hala ere, demokrazia arriskuan dago, eta aurrera egin beharrean, atzera egiteko arriskua dugu. Donald Trump munduko politikaren erdigunera itzuli izana horren adibide bat besterik ez da, baina diskurtso populista, autoritario, arrazista, kolonial, misogino, antifeminista eta LGTBIQ+fobiko batean oinarritzen den olatu global erreakzionarioaren norabidea markatzen du. Autoritarismoa legezkotasunez mozorrotzen ari da, gorrotoa estrategia politiko gisa normalizatuz: Espainiako Estatuan, Italian, Frantzian, Austrian, Hungarian, Belgikan, Argentinan, Israelen, El Salvadorren... eta Europan, non dagoeneko eurodiputatuen %25 eskuin muturreko alderdietakoak diren.

Demokraziaren krisiak eta eskuin muturraren gorakadak arriskuan jartzen dituzte giza eskubideak, gizarte eta ingurumen justizia, eta mundu osoko demokrazia. Gainera, ultraeskuinak aurrera egiteak eragin negatiboa du pobreziaren aurkako borrokan, eskubide sozialak murriztea eta oinarrizko zerbitzuak pribatizatzea sustatzen duelako. Larrialdi klimatikoa ere ukatzen dute, eta, hain zuzen, horren ondorio suntsitzaileenak batez ere Hego Globaleko herrialdeek jasaten dituzte.

Hori gutxi balitz, mugimendu horiek bultzatutako gorroto-diskurtsoek bereziki kriminalizatu eta kolpatzen dituzte migratzaileak eta errefuxiatuak; eta horiek izan ohi dira, hain zuzen ere, pobretuenak. 2024an Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan erregistratutako 241 gorroto-delituetatik 147 (%61) arrazakeria edo xenofobiagatik izan ziren; eta %22,4 (54 arau-hauste) sexu-orientazioagatik edo generoagatik.

Horren guztiaren aurrean, Donostiako Zero Pobrezia plataformatik dei egiten diegu herritarrei demokrazia, justizia soziala, giza eskubideak eta pertsona guztien duintasuna aktiboki defendatzera.

Premiazkoa da herritarrei buloak detektatzeko eta pentsamendu kritikoa haurtzarotik sustatzeko tresnak ematea. Beharrezkoa da gorroto-diskurtsoen benetako eraginari buruz informatzea eta kontzientziatzea; izan ere, beren burua eskuin muturrekotzat jotzen ez dutenengan ere eragina dute (bereziki gazteen artean). Eta ezinbestekoa da administrazioei exijitzea mugimendu horiek isolatzeko eta haien aurrerapena geldiarazteko.

Demokraziarik gabe, eskubiderik ez dagoelako. Zaila da baikor izatea, baina itxaropena badago. Aldaketa posible eta beharrezkoa da, eta borondate eta ekintza kolektiboaren esku dago.

Amaia Díaz Unzu eta Iñigo Odriozola Beitia, Zero Pobrezia Donostia plataforma