60ko hamarkadan Katalunian ekoitzitako diskoen zalea da Llop, eta grabazio horien azalen bidetik, gehienak Edigsa diskoetxeak plazaratuak, iritsi zen Fornasen obrara. “Bere lana deskubritzeko prozesua izugarria izan zen, irekitzen zitzaidan ate bakoitza produkzio grafiko oso zabal bateko pieza bat gehiago zen, betiere Kataluniako une historiko, politiko, sozial eta kultural bati lotua: Edicions 62 argitaletxerako diseinuak (katalanezko literaturaren zabalkundean erreferentea), Edigsa diskoetxeko azalak, Serra d’Or i Presencia aldizkaria, eta, azkenik, Gran Enciclopèdia Catalana”.

Fornasek garaiko kultur proiektu nagusienetan parte hartu zuen, bai eta katalanaren erabilera sustatzeko kanpainetan ere, azken horiek 70eko hamarkadan. Hala, zenbait historialariren aburuz, liburu, aldizkari eta disko horietan garatutako lan grafikoaren ondorioz, Fornas katalantasunaren grafista bihurtu zen. Ikonografian pop-a eta tipografian arrazionalismoa uztartzea izan zen artistaren Identitate-markaren formula.

Llopen iritziz, Fornasen lanik ezagunena nobela beltzaren La Cua de Palla bilduma da: “Manuel de Pedrolok koordinatzen zuen bilduma hori, eta bere arrakastaren oinarria aukeraketa editorialaren eta diseinu ikusgarriaren arteko tandemean dago. Fornasek bi kolore baino ez zituen erabili (beltza eta horia), sans tipografia bat eta kontraste handiko argazkiak (erreak). Horrela definitu zuen mugak gaindituko zituen bilduma editorial baten estilo grafikoa eta komunikatiboa”.

Bere estiloan askotariko eraginak biltzen dira, tartean anglosaxoiak, frantsesak, suitzarrak eta katalanak. Fornas Bartzelonan trebatu izanagatik ere, Parisera eta Europako beste hiriburu batzuetara bidaiatu zuen bere obra erakusteko asmoz. “La Cua de palla nobela beltzaren bildumarako egindako azaletan, adibidez, hemengo aldizkarien irudiak erabili zituen; hau da, istorioa New Yorken gertatzen den bitartean, diseinuak Suitzako eragina du eta erreferentzia katalana da, batuketa unibertsala da”, dio Llopek.

Berdea, laranjaren gainetik

Diseinatzaile katalanaren lanik esanguratsuena, bere obrarik handiena, berdez jantzitako Gran Enciclopèdia Catalana da, zeina hainbat familien egongeletako apalategietan kokatzen zen alfabetikoki ordenatua. 1968. urtean jaso zuen entziklopedia diseinatzeko eta maketatzeko enkargua. Entziklopedia asmo handiko ekimen kulturala izan zen, intelektual belaunaldi batek abiatutako sasoiko kultura-, gizarte- eta ekonomia-egoerari buruzko erreferentziazko obra bilakatu baitzen. Diseinatzaile katalanak bere obra grafikoaren alderik zorrotzena erakutsi zuen. “Egin zuen proiektu teknikoena eta konplexuena izan zen. Ez da alderdi grafikoa nabarmentzen, baina aldiz, bai nabarmentzen da hierarkien aplikazioa eta maketazioa”, esan du Llopek.

Haatik, lan horrekin hamaika tirabira bizi izan zituen Fornasek: liburuaren bizkarrak laranja behar zuen, horrela irudikatu baitzuen diseinatzaileak, baina argitaletxeak deigarriegia zela deliberatu zuen, eta berdez margotu zuen. “Aldatu egin zuten, Kataluniako etxeetako egongeletan hainbeste nabarmendu ez zedin”. Inposatutako aldaketa hori omentzeko, Fornasen atzera begirako erakusketaren antolatzaileek laranjaz bete dute erakusketa eta katalogoa.

Diseinatzailea baino, pintorea

Fornasen ausardia grafikoak sekulako onarpena izan zuen Kataluniako gizartean,  baina ez horrenbeste gremioko kideen artean, gehienbat bere burua pintoretzat zeukalako. “Fornas ez da inoiz izen garrantzitsua izan Kataluniako diseinuaren munduan, hein batean bere burua pintoretzat zuelako. Ordea, Kataluniako etxe askotako liburutegi eta diskoteketan erraz antzematen da Fornasen diseinuren presentzia: omenaldirik onena da pop kulturaren sortzaile batentzat”, nabarmendu du Llopek.

Diseinua, hain justu, lanbidetzat zuen Fornasek. Alegia, familia elikatzeko diru-iturria zen –lau seme-alaba izan zituen–, bere benetako aspirazioa eta bokazioa pintura baitzen. Hala, 1975etik aurrera, diseinuaren sektorean jada aitortza jaso zuenean, etxean sartu zen, eta etxeratze hori tarteko, bere obra piktorikoak nabarmen egin zuen gora; lan grafikoak ostera, behera egin zuen.

“Nire ustez, garrantzitsua da diseinua eta artea bereiztea. Bi diziplinek espazioak eta baliabideak partekatzen dituzte, baina bakoitzak aplikazio ezberdin bat dauka: diseinuak behar “komertzial” bati erantzuten dio, eta arteak, berriz, artistaren sorkuntza-beharrari. Fornasek argi eta garbi bereizten zuen bata eta bestea, baina argi dago haren prestakuntzak eta espiritu artistikoak eragina izan zuela bere diseinatzeko moduan: askatasuna konposizio tipografikoetan, kolore-sorta iradokitzailea eta modernoa…”, argitu du Llopek. Horiek horrela, Fornasek ez zuen begi onez ikusiko Lleidan ikusgai izan den atzera begirakoa. Behintzat, horrela jakinarazi zion artistaren familiak komisarioari.

Fornas. La imatge de Catalunya dels 60 erakusketak irailaren 5ean itxi zituen ateak, eta orain, beste leku batzuetara eramateko asmoa dute: “Valentzia, Mallorca, Perpinyà, Montserrat… edo Euskal Herria”. Askotariko bisitariak igaro dira erakusketatik, tartean diseinu ikasleak, bildumagileak eta arte kritikariak, “baina bereziki une historiko hori bizi izan zuten pertsonak”. Llop bera bildumagilea den aldetik, Fornasen zein obra nabarmenduko lukeen galdetu diogu, amaitzeko: “Seguruenik Núria Feliuren diskoa aukeratuko nuke, Gent (People) kantuaren egokitzapena jasotzen duena. Fornasekin eta diseinatu zituen diskoekin dudan lotura irudikatzen du”.