Muga, kulturaren agertoki natural bilakatuta

  • Aurtengo udan ere, 2016tik egin ohi den bezala, Azken Muga arte eta kultura jaialdia antolatu dute Zarateko Lepoan, Gipuzkoako eta Nafarroako lurrek bat egiten duten lur-eremuan. Natura eta artea uztartzen dituen diziplina anitzeko jaialdia da, hilabete eta erdiz, askotariko ekintza eta programazioa antolatuz, garai bateko ohiturei balioa eman eta mugaz bestalde dauden bi herriak hurbiltzeko asmoa duen ekimen kolektibo eta parte-hartzailea. Aralarreko Natura Parkearen bihotzean kokatuta, hainbat artista, adierazpen artistiko eta publiko zabala batu ditu jaialdiak Balerdi tontorpeko basoan.

Zunbeltz antzerki taldea (Argazkiak: Dani Blanco)
Zunbeltz antzerki taldea (Argazkiak: Dani Blanco)

Mugek beti izan dute nolabaiteko izaera arbitrarioa, fikziozkoa, baina inplikazio eta ondorio erabakigarriak dakartzate. Nork ezartzen dituen, zeren arabera marrazten diren, eta finean, lurren zatiketa horrek gerora dakartzan ondorioak dira Azken Muga jaialdia sortzearen atzean dauden hausnarketetako batzuk. Aldi berean, pasabide, komunikabide eta kultur zubi ere izan daiteke muga, horregatik erabaki zuten kultura eta natura ardatz dituen jaialdia Zarateko Lepoan egitea, Bedaio (Tolosa, Gipuzkoa) eta Azkarate (Nafarroa) banatzen dituen apenas hiru kilometroko eremuan. Muga hori kokalekutzat eta abiapuntu kontzeptualtzat hartuta, alde bateko eta besteko artistak gonbidatzen dituzte urtero, naturan esku-hartze artistikoak egin, eta bi herriak banatzen dituen muga horren inguruko hausnarketak proposatzeko. Horrela, urtez urte, kontzertuak, erakusketak, hitzaldiak eta abar antolatuz joan dira lekune natural horretan. Garai batean Zaratetik trukerako barazki eta ganadua jaisten bazuten, egun kultura eta arte adierazpenak dira herri horietako biztanleekin partekatu nahi direnak.

“Intxaurrondo azpian aparka dezakezue”, esan digu Bedaio auzoko baserri bateko andreak. Baserriko leihoak geranio gorriz estalita ditu eta baserri ondoko ukuilu eta behitegian mugimendu bizia nabari da, nahiz eta larunbata izan. Zira jantzi eta aterkia hartu, eta maldan gora abiatu gara, Zarateko Leporantz, Gipuzkoako lurrak atzean utziz eta, gutxinaka, Nafarroarantz gerturatzen. Pare bat langa pasatu ondoren, eta tartean galdu samar ibili ostean, bidea nabariagoa egiten da eta hogei bat minutu pasatuta ikuskatu dugu Aundiya, egurrezko aulki itzela, altueran ia zortzi metro dituena eta dagoeneko jaialdiaren ikur bilakatu dena. Guillermo Olmo artistak 2016. urtean egin zuen lana da eta jaialdia aurkezteko erabiltzen dute: uda aurreko hilabeteetan, Tolosaldeko eta Araitzeko herrietan egiten diren aurkezpenetara aulki erraldoia eramaten da jaialdiaren enblema gisa. Urte hauetan guztietan, bertsolariek, musikariek eta dantzariek emanaldiak egin dituzte aulki erraldoiaren eserlekuan.  

Ezkerretik eskuinera: Nexgraff, Olatz Pereda eta Jofre Sebastian.

Zarateko Lepoan pagadi-baso ederra dago; pagoek bi zirkulu osatzen dituzte beraien artean eta txoko horretan antolatzen dira jarduera gehienak, zeru irekian, Aralar mendilerroaren babesean. Bertan, aurreko asteetan egin diren esku-hartze artistikoen aztarnak ikusi daitezke oraindik, guztiak ere materia naturalekin sortutakoak. Makilez osatutako harresiaren barruan ilustraziok daude, kolore biziz tindatutako adaxkekin egindako egurrezko instalazioa ere badago, hala kortxoz egindako eta zuhaitz batetik esekitako eskultura edo mugikaria ere. Izan ere, aurkezten diren lan guztiek ingurumenarekiko errespetutsuak izan behar dute aintzat izanik erabilitako materiala, bere degradazio naturala, obraren iragankortasuna, eraikitzeko erraztasuna eta erabateko integrazioa izatea ingurune naturalean. Zaratetxean, pagadi ondoan dagoen eraikuntza txikian, Veinte, hogei, vingt izenburua daraman erakusketa dago: 20x20x20 zentimetroko formatuan egindako eskultura txikiak aurkitu daitezke bertan, 40 artista baino gehiagoren partehartzearekin. Aurtengo edizioan, gainera, film proiekzioak, kontzertuak, bertso saioak, performanceak, hitzaldiak, antzerkiak, serigrafia tailerrak edota III. Aralarreko artzain gazta txapelketa antolatu dira, ekitaldi batzuk aipatzearren. 

Àngels Artigas Claret, bere obra atzean duela.

Badirudi azkenaldian ugarituz doazela ohiko zirkuitu eta erdigunetatik urrundu, eta ingurune naturalean antolatzen diren jaialdi eta ekimen kulturalak. Arte erakusketa, kontzertu eta emanaldi gehienak herri eta hiriguneetan ikustera ohituta gauden arren, eskertzekoa da horietatik kanpo gero eta anitzagoa den eskaintza kulturala. Urmuga ekimenak, adibidez, hemeretzi egun irauten duen ibilbidean musika eramaten du Euskal Herriko mendietara, kulturaz eta mendiaz gozatzeko modu berria eskainiz eta herrigintza, harreman sozialak, kulturalak eta politikoak sortuz eta saretuz. Aurten, Euskal Herriko hainbat mendate eta tontor igo dira, eta mendiguneetan Olatz Salvador, Donostiako Orfeoia, Niko Etxart, Dupla, MIZE edo Ekizaren kontzertuak ikusteko aukera egon da uztaileko egun udatiarretan. Bestalde, Saran antolatzen den Usopop jaialdiak ere musika berrien erakusle izan nahi du eta Sarako inguruneak han eta hemengo taldeen elkargune bilakatzen ditu. Aurten, “Bihotzak josiko ditugu berriz” lelopean, hiru topaketa antolatu dituzte eta azarorako “Mapa galduak” ekimena antolatzen dabiltza, Sara herrian eta inguruan elkartze artistikoak proposatuko dituen musika eta arte festibala. Arte sorkuntzari dagokionez, eta ildo beretik jarraituz, aipatzekoa da Karrantzako Muturbeltz proiektua, –artzain lanbidearen modu berean– desagertzeko arriskuan dagoen ardi espeziea babesteko modu sortzaile eta konprometituan lan egiten duen proiektua. Agroekologiaren, praktika artistikoaren eta tokiko jakintzaren bitartez, egoera horri aurre egitea da ekimen horren helburua. Zentzu horretan, artistentzako egonaldi programa dute martxan: Ondo Bizi Arte Egonaldiak, artearen bidez ardi- eta artzain-munduaren egoerari buruz hausnartzeko, eztabaidatzeko eta haren berri zabaltzeko espazioa zabalduz.

Elena Scaratti bere lanaren aurrean.

Beraz, badira gure inguruan kultura deszentralizatzeko desiratik abiatu eta natura, kolektibotasuna, parte-hartzea eta publiko anitzetara heltzea helburutzat duten kultur ekimenak. Azken Muga jaialdiaren seigarren edizioa pasa den urriaren 2an amaitu zen, eta aurtengoan ere jaialdi batek elkartu ditu mugaren bi aldeetako herritarrak; musikak, arteak, bertsoek eta festak berriz ere elkartu ditu garai batean muga batek banatu zituen herriak.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Artea
Jone Erzilla
"Denok ditugu esperientzia estetikoak, baina oso zaila da hori museo batean gertatzea"

Denbora darama “ingurua intentsifikatzeko gai diren horiei” begira eta horiekin lan egiten saiatzen, horretarako gertu duenari arreta jarriz. Irudietatik, hitzetatik, argitik eta horiek espazioan agertzeko duten forma eta moduetatik egiten du lan, batez ere. Orain... [+]


Erakusketa lehenago kenduko dutelako zentsura salatu du Iruñeko LKN artistak

Talde erlijioso batek eskatuta kenduko dute LKN artistaren obra Iruñeko Morea saltokitik: "Ez dut inoiz iraintzeko asmorik izan; nire begirada artistikoa eskaini nahi nuen".


Eulalia Abaitua, emakumeei begiratu zien argazkilaria

Euskal Herrian argazkigintzan emakume aitzindaria izan zen Eulalia Abaitua Allende-Salazar (Bilbo, 1853 – Bilbo, 1943). XX. mendeko euskal gizartea erakusten digute berak eginiko argazkiek: eguneroko jardunak, lanbideak, jaiak... jaso zituen. Emakume baten begiradak... [+]


2024-02-27 | ARGIA
Lurraren defentsan "Hamaika" erakusketa artistiko ibiltaria abiatuko dute Beran martxoaren 1ean

"Hamaika arrazoi lurraldea defendatzeko" izeneko erakusketa artistiko honetan, Euskal Herriko hamaika ilustratzailek parte hartu dute eta makroproiektu eolikoek kaltetutako Euskal Herriko zenbait familia eta bizilagunen hamaika testigantza ere jasotzen dira. Etxalarko... [+]


Eguneraketa berriak daude