Kru-kru kurruskatu
Bero zakarrak izan dira uda hasiera honetan. Ohitzen ahal gara! Klima aldaketa gezurkeria dela esaten jarraitzen dutenak, beraiek jakingo dute zein patrika betetzen ari diren, baina datuak hor daude. Eta jarraitzen dute nekazaritza kimikoaren eta pozoitsuaren alde egiten. Errauskailua eraiki eta ingurumenaren alde ari direla diotenek bezala. Alabei kontuak bihurtu beharko dizkiete, baita ez dituztenek ere.
Beroak jo duen honetan, sufritzen dutenak nabarmen azaldu dira. Horrelakoetan kalte ikusgarriena hostajean gertatzen da. Landareak ur eskasia pairatzen du, eta erredura antzekoak erakutsiko ditu. Landareak ura lurretik hartzen du, erroetako sustrai bizarren bidez. Ur hori enborrean gora igoko da elikagaiak hostoetaraino eramanez, gero ur hori lurrundu egingo da, hostoetan eta puntta berdeetan dituen estometatik kanporatuz. Hostajean ur eskasia gertatzeko lurrean urik ez izatea edo ura izanagatik landareak behar adina ezin hartu eta hosto guztietako txoko guztietara ezin garraiatua gertatu behar da. Ur faltan, hostoetako estomak itxi egingo dira. Estoma horietatik bertatik landareak oxigenoa askatzen du, eta CO2 hartu eta bota. Estomak itxita, gas truke hori egin ezinik, landarea elikagaiak sortzeko gauza ez, eta ahuldu egingo da. Ur eskasia belzten bada, hosto berrienak, gurienak, ahulenak, beratzenak, mardoenak, samurrenak, bigunenak, gozoenak, berenak, leunenak, finenak, meheenak, minberenak, sentiberenak, hauskorrenak erretzen hasiko dira. Ertza erreko zaie lehenik; egun batetik bestera izkina horitu eta gorrituko da. Hori maiz ikusten da urazetan edo letxugetan (Lactuca sativa); bero handiak ez izanagatik, ur asko behar du hosto mordoa elikatzeko eta uda “arruntetan” ere ur falta sentitu dezake. Uraza ez da, ez, udan eguzki galdatan bizitzeko jaioa. Udaberrian eta udazkenean hor nonbait, baina udan nahiago du erdi itzaletan egon, edo arratsaldeko eguzki gogorrenak ematen ez duen bizilekuan. Ikaragarri maite du bizitza luzeko barazki handien hanketan egotea: tomatea (Solanum lycopersicum), piperra (Capsicum annuum), alberjinia (Solanum melongena), zainzuria (Asparagus officinalis) eta abar. Beroa handitu ahala, landareok ere handitu egingo dira, eta itzala zerratu, egun gutxitan jateko modukoa egongo den urazaren mesedetan; kru-kru kurruskatuko da hortz artean. Eta itzaletan hazi den urazaren hostoa jan edo eguzkitan, negutegian edo berotegian, eta gero eta gehiago, lurrik ukitu eta usaindu gabe ere hazitako uraza jan, alde ederra dago. Plateran jarri eta ezetz ezagutu, dema egingo dizu nekazari kimikari pozoizaleak, eta arrazoi izan dezake, baina osasuna ez du engainatuko.
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Lurreko bi heren baino gehiago ura da; ur horretatik %96, ozeanoetako ur gazia. Eguzki izpiak ozeanoetako lehen 200 metroko sakonerara heltzen dira, eta bertan bizi dira munduko arrantza industriak ustiatzen dituen espezie ia guztiak. Aitzitik, zientziak gehiago erreparatu izan... [+]
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia beltz-beltz azalduko du. Ipurdian txanpon baten antzeko beltzune borobila, oso beltza eta... [+]
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
Herri libre bat, Euskal Herriak erabaki lelopean, parte hartzera eta kaleak ikurrinaz betetzera dei egin du herri mugimenduak.
BiziLagunEkin desazkunde turistikoaren aldeko Donostiako plataformak ekainaren 15erako deitu du manifestazioa, Europa Hegoaldeko beste hainbat hiritako eragileek bezala. Turistifikazioa salatu eta hiri eredu alternatiboa aldarrikatuko dute.
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo bestek argituko ote digu gakoa.
Umetan aitarekin ikasi zuen Unai Zabala Zubelzu txaramarrak hurritz makilak egiten. “Perretxikotara joaten ginen bezala, makilak egitera ere ateratzen ginela gogoratzen dut, hamar bat urte nituela edo hasi izan nintzen”, dio. Urteekin, aitak jarduna utzi zuen, baina... [+]
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil denak.
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]