Sagastien joeraren hipotesia
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu du festaroa.
Aurten sagastietan bada zerbait berria, bere ohiko behatzaileontzat ere erabat berria. Aurten bai-urtea da, berandu sagarrek biz behin ematen dute alea, bai-urtean eta gutxiago ez-urtean. Aurten baiezkoan, denok sagar mordoaren zain hasi genuen loraldia, loraldi ikusgarri bete horietakoa zetorrelakoan. Esaeraren arabera, “martxoko lorea ez balitz hobea, apirilekoa urrea eta maiatzekoa ezer ez baino hobea”. Martxoan ia ez zen lorerik ikusi. Apirilaren bigarren erdian bai, maiatzean gutxi baina lore emana ez zen amaitzen. Eta ekainarekin ere segi eta segi loretan; hau idazten ari naizen San Fermin egunean ere gure herriko sagarrondoa lorez betea dago. Ekainean sagartxoak zituzten zenbait arbolek ere lore batzuk zabalik zituzten.
Sekula ikusi gabekoa ikusten ari gara aurten. Eta batekin, bestearekin eta hurrengoarekin hitz egin eta ezin arrazoirik topa. Denok eguraldiari begira, eta aurtengo negu-udaberrian izan dituen gorabeherak miatzen. Hotzik ez duela egin. Hezetasun handia izan dela, ia-ia etengabekoa. Euri zaparrada handiak. Egun bero amorragarriak ere bai.
Horrelako klima sasoi gorabeheratsuak lehen ere ezagutu izan dira, ez berdin-berdinak, baina antzekoak bai; eta sagarrondoen aurtengo joera hori ez da gurean sekula aipatu edo jaso? Ez dut inon ezagutzen horren inguruko idatzirik edo bertsorik edo esaerarik. Ez dagoenik ez diot, baina harrigarria bai, bai litzaidake.
Herenegun, larunbata, asteroko goizeko Euskadi Irratiko Landaberri saioko kontsultategian, azken egun hauetan harjoak sagarraren bihotz-mutxikina jaten duen eran barrua jaten dabilkidan burutazioa bota dut, eta hausnarketa oso luzearen gogamena ahoskatu eta esan egin dut. Hor dago irarria, grabatua.
Hipotesi bat bota nuen. Nire hipotesia. Hogei urte inguru izango da saio berean esan nuena pinurik gabeko Euskal Herria ezagutuko genuela. Eta bi urte badira ARGIA astekariko Bizi Baratzeako txoko honetan idatzi nuela “Agur Intxaurrondo, agur!” Euskal Herri hezetik badoala esateko. Bietan “Jakobaren hipotesia” zioten sinestunek, teknikan, kimikan eta diruan sinesmen itsua dutenek, nik esandakoak heresia balira bezala… Zentzugabekeria balira bezala. Begira non dauden gaur pinu beltzak eta intxaurrondoak, adioak egin eta badoaz…
Jakobaren “sagastien joeraren hipotesia” izango da, baina, badaezpada, hona paperean idatzia. Sagarrondoak zerbait bilbatzen ari dira, azpilanean. Denak antzeko bidea hartzeko, loreak pixkanaka zabalduz loraldia luze luzatzearena; elkarren berri badute eta arrazoi bera dago sakonean: erlerik ez dabil. Erleak, sagarrondoen polinizatzaile nagusiak dira. Erleak desagerrarazten ari gara eta polinizatzailerik gabe bere espezieari eusteko haziak daramatzaten sagarrak sortzeko beste estrategia bat antolatu beharra daukate ahalik eta azkarren. Aurtengoa saio bitxia da. Pixkanaka loreak irekiz polinizazio lasaiagoa eskaintzen duten hain ugariak ez diren beste polinizatzaileen lana baliatzeko saioa ote?
Seguruenera sagarrondoa sortu zenetik beren historiako unerik latzenean daude haren ondorengoak. Erleekin batera hazi dira eta elkar hezi eta diseinatu dute, sagarrondoa eta erlea, bakoitza beraren eta bestearen premietara makurtuta, elkarrekin pare-parean eboluzionatuta. Hala landu dugu euskaldunok ere iparralde hezeko gure paisaia kulturala: etxeko atari aurrean sagastiak eta etxean erle eultzeak. Bien premia izan dugu, biena batera. Baldin eta ura edanezina izan den denboratan eta denboratan irauteko moduko edari edangarri bat egingo bagenuen: pitar-sagardoa.
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina are harrigarrigoak dira bertokoak, Ingalaterrako sagarrak direla jakinda.
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
Sagarra da Euskal Herriko altxor handietako bat, hemengo baserri eta sagastietan mendez mende garatu, hobetu eta gureganaino heldu dena. Harekin batera, sagardoa, milaka urtean bidelagun izan duena. Aberastasun izugarria dugu, sagardotarako bereziak eta bakarrak diren sagar... [+]
Ardoa, garagardoa, baita txakolina edota olioa ere, iraultza baten lekuko izan dira guztiak, produktuaren dibertsifikazioa bultzatu eta balioa eman dien prozesu batetako protagonistak. Sagardoari dagokio orain urratsa ematea, merkatuan nor izan nahi badu, Mikel Garaizabal... [+]
Apirilean sagastiak lorez janztea bezalako ikuskizun gutxi dago. Lore zurizko olatuak. Sagarra jaki eta edari izan dugu milaka urtetan. Sagar gordina, errea eta ore dultzea; muztio, pitar, sagardo eta ozpin. Zura fina du, tailatzeko ona eta pieza txikiak, kirtenak eta... [+]
Ipar Euskal Herrian sagardogintza berriz abiarazi duen Sagartzea elkarteak 30 urte beteko ditu 2020an. Xinaurri lana eginez, bertako ehunez gora sagar mota identifikatu ditu, geroa segurtatzeko gisan eremu pribatu zein publikoetan berriz landatuz. Hauetarik zazpi lehenetsirik,... [+]
ARGIAren Sagarrondotik aldizkarian plazaratutako Hegaztiak, erleak, zomorroak... Sagastien zaindari txikiak erreportajeagatik jaso du Iñaki Sanz-Azkue biologo hernaniarrak zientzia-kazetaritzaren arloko CAF-Elhuyar saria. Lehen aldiz CAFen Beasaingo egoitzan egin da... [+]
Zenbat eta fauna anitzagoa sagastian, orduan eta aukera gehiago izango da uzta hobea izateko, izurriteak gutxituko direlako eta polinizazioa handitu. Bestalde, sagastiaren itxurak eta inguratzen duen paisaiaren egiturak erlazio zuzena du bertan egongo den fauna... [+]
Ordenadoretan, tabletatan, segapotoetan eta horien publizitatean ikusten dugu, batez ere, McIntosh sagarra. Zer den ederki adierazten du bere logotipoak, ondo asmatu zuen egileak; puska falta zaion sagarra da, norbaitek kosk egin izan balio bezala. Izan ere McIntosha jan-sagarra... [+]
Egia esanda, gure etxeko sagastietatik kanpo, ez dut Euskal Herrian beste inon ezagutzen sagar aldaera hau. Istorio luzea du, irakurtzeko hobe duzu esertzea.
Gure amona, Joxepa Aizpurua Irazu zena, gero Aizpurua Sagardotegia izango zenean jaioa zen. Aurrez ere dolare-baserria... [+]
Sagardo Forum jardunaldietan “Sagarrondoaren egoera Euskal Herrian” hitzaldia eman du Sagarlan aholkularitza-enpresako teknikari Aitor Etxeandiak. Hurrengo egunean aurrez-aurre elkartu gara berarekin, Hernaniko solasaldian esandakoez gehiago sakondu aldera.
Sagardoaren Jatorri Izendapenak aukera itzelak ematen dituen tresna den arren, Euskal Sagardoa martxan jarri zenetik bildu den lehen uztan sagarraren prezio tamalgarriak mantendu dira.