Arantza eta elorria

Argazkian astalarrosa. Landare batzuek ur eskasiari aurre egiteko bihurtzen dituzte hostoak arantza; beste batzuek animalien hortzak uxatzeko sortzen dituzte; beste batzuek zurtoinaren azala babesteko; beste batzuek hostoak eta azalak zaintzeko; eta beste
Argazkian astalarrosa. Landare batzuek ur eskasiari aurre egiteko bihurtzen dituzte hostoak arantza; beste batzuek animalien hortzak uxatzeko sortzen dituzte; beste batzuek zurtoinaren azala babesteko; beste batzuek hostoak eta azalak zaintzeko; eta beste batzuek fruituak aterpetzeko.

Arantzak eta arantzak daude. Bai lagunetan ere: Arantza, Arantxa, Arantzazu, Arantxi, Aran... Horietako zenbaitzuk ere badute arantzetik, bista askoan batzuek! Beste arantza batzuek hel nazaten nahi dut.

Egurrak eta zurak lantzean edo haustean sortzen dira ezpalak; baita txikiagoak diren printzak, eskailak, izpiak eta ezkardak ere. Gure amona Garbiñe, esku ahurrean sartu zuen etxeko eskailerako zurezko eskudelaren ezkarda batek sortutako tetanosak ia eraman zuen umetan.

Landareek, inork hautsi beharrik gabe ere sortzen dituzte arantzak. Kaktusek, adibidez, hostoak arantza bihurtu dituzte, transpirazioa murriztu eta ur eskasiari aurre egiteko. Beste batzuek animalia belarjaleen hortzak uxatzeko sortu dituzte arantzak. Zurtoinaren azala babesteko, sasiakaziak (Robinia pseudoacacia); hostoak eta azalak zaintzeko, elorri zuriak (Crataegus spp), elorri beltzak (Prunus spinosa), maaltzak (Pyrus pyraster), sagarminak (Malus sylvestris), astoarrosak (Rosa canina), laharrak (Rubus spp), gorostiak (Ilex aquifolium) eta beste hainbatek; fruituak aterpetzeko gaztainondoaren (Castanea sativa) morkotsa adibide garbia da.

Arantza bakoitzaren sorrera ere berezia da. Gorostiak, adibidez, landarearen beheko aldeko hostoen ertzetan ditu; goikoetan arantzak sortzeko energiarik ez du alferrik galtzen, behor lepaluzeenaren hortzak ere ez baitira iritsiko. Sasiakaziak hostoen azpiko estipula edo txorten-hostoak arantza bihurtu ditu. Elorriek, maaltzak eta sagarminak adarrak liratekeenak arantza egin dituzte. Arrosak eta laharrak azaletik sortzen dituzte arantzak; hatzekin erraz kentzen diren horiek. Badira sustraietan arantzak ematen dituzten landareak ere, Acanthorrhiza generoko palmondoek, adibidez.

Eta denei arantza esaten diegu. Berdin da axaleko txakur letagin itxurako arantza, hortik astoarrosaren Rosa canina, edo zur asko baino gogorragoa den elorri beltzaren arantza luze eta gogorra, hortik Prunus spinosa.

Arantzak baina izen asko du: arantza bera, elorri, erren, xixta, zizta, eta gehiago ere izango dira. Denek gauza bera esaten ote dute? Ala izen bakoitzak era bateko arantza adierazi nahi du? Ea Arantzazuko edo Arantzako Arantzaren batek zalantza argitzen digun.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Landareak
2024-03-25 | ARGIA
Baserrien zurezko egiturak berritzen ikasteko programa martxan jarri dute mugaz bi aldeetako erakundeek

"Baserriberri" du izena programak eta langabezian diren Euskal Herri osoko 12 ikasleri zurgintza formazioa emango die, erortzear diren baserriak berritzen ikas dezaten.


2024-03-25 | Jakoba Errekondo
Ginkgoaren irrimurrika eta barre ttikia

Burua dardaratu eta ikaratu zigun ginkgoak (Ginkgo biloba). Lizar-makila denboran ginkgoa aspaldi galdutako zuhaitz espezietzat jotzen zen. Bere hostoen fosilak ezagutzen ziren, beste arrastorik ez.


2024-03-25 | Garazi Zabaleta
Hazien liburutegia
Liburuak eta haziak, aberastasun publiko

Urteak dira Nafarroan eta beste zenbait tokitan hazien liburutegi proiektuak martxan dituztela. Hazien liburutegiak, liburuen liburutegietan. Euskal Herriko Hazien Sareak antolatutako hitzaldi batean izan zuen egitasmo horien berri Ane Leturia Delfrade Antzuolako liburuzainak,... [+]


2024-03-25 | Iñaki Sanz-Azkue
Ospea ez da beti ona

Euskal Herriko muskerren artean ez da handiena, baina ziur asko, bai ezagunena. Musker berdeak, izenak dioen moduan, gorputz berdea du oso, eta ugal garaian, buru eta lepo aldea urdinduak izan ohi ditu. Gainontzean, puntu beltz txikiz osaturik izaten du gorputza, baina bere... [+]


Hazien lezioak, lan produktibo eta erreproduktiboak bereizteaz

Haziekin hamaika metafora eta hitz joko egin dira. "Zerbaiten hazia izan", "proiektu baten hazia erein", "etorkizunerako haziak"... esamoldeak ezagun zaizkigu. Zerbait berezia dute haziek.


Eguneraketa berriak daude