Aro politiko berriko mapa egokitzeko arazoak ditu Hexagonoak
Frantziako Legebiltzarreko diputatuak eta senatariak Estatua deszentralizatzeko lanean ari dira. Iaz hainbat lege onartu zituzten eta aurten ere berriak espero dira. Eskualdeen mapa berriak 2016ko urtarrilean osatuta izan behar luke. Eskualdeak berritu ondoren, departamenduaren eredua ere aldatuko omen da. Hona jarraian, 2015era begira egindako kronika.
Deszentralizazio legea François Mitterrand presidentearen garaian hasi zen lantzen. Errepublikako lurraldetasunari, erakundeei eta hauen funtzionaltasunari dagokie. Errepublikako eskualdeak (erregioak) 22 dira gaur egun. Eskualdeen mapa hori 1964n egin zen. 2016ko urtarrilaren 1ean, berriz, 13 izanen dira. Hau da, eskualde zabal eta anitz hauek are zabalagoak eta anitzagoak izanen dira ordutik aitzina, Hexagonoko herrialdeen nortasuna are lausoago geratuko da mapa berrian. Eta horien artean, Euskal Herria. Mapa berria ez da guztiz bukatua, ezta eskualdeetako erakundeen eskumenak zehaztuak ere.
Eskualdeen lege berriaren lehen proposamena iazko ekainean egin zen Frantziako Legebiltzarrean. Asanblea Nazionaleko diputatuek mapa berriaren proiektua berretsi zuten. 277k alde egin zuten eta 252k aurka. 33 abstenitu ziren. Iaz, 50 diputatu pasa ziren aurkakoen multzora. François Hollande presidentearen deszentralizazio politikak ataka are eta estuagotik iragan beharko du aurten. Lege berria diputatuek eta senatariek adostu behar dute, baina orain arte ez dira bat etorri. Senatariek 15 eskualde aurreikusi zuten eta diputatuek 13. Eskualdeetako mapa, eta hiriburuak zein izanen diren ez da trenkatu oraindik (ondoko mapan dituzu ikusgai). Uneon, hiriburuen izendatzea da jokoan. Senatariek eta diputatuek osatutako batzorde parekideak adostasuna erdietsi izan ezean, diputatuek ebatziko dute maparen egitura.
Ipar Euskal Herriaren geroa
Akitania izan da Ipar Euskal Herriaren eskualdea Hexagonoaren egituran: Gironda (Bordele da hiriburua, 240.000 biztanlerekin), Pirinio Atlantikoak, Dordoinia, Landak eta Lot-eta-Garona departamenduek osatua. Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoan 289.000 biztanle dira. Pirinio Atlantikoak departamenduan dago Bearnoarekin batera (Paue da hiriburua, 85.000 biztanlerekin), berezko lurralde ezagutzarik eta izenik gabe. Eskualde berriaren izena Akitania, Limousin eta Poitou-Charentes izan liteke 2016tik aitzina. Bordele izango luke hiriburua. Besteak beste, eskualde horren aurrekontua handiena baita: 1,4 milioi eurokoa. Beste bi eskualdeek, hurrenez hurren, 660 eta 460 milioiko aurrekontua dute. Eskualde berriak 5,8 milioi biztanle izango lituzke. Euskal Herriaren ezagutza eta nortasuna are lausoago izanen dira, beraz. Kontseilu berriak 183 kide bilduko ditu.
Ezkerreko, zentroko eta eskuineko alderdiek beren interesen araberako borrokan diharduten bitartean, herrialde txikietako espresio politiko gutxituak hauteskundeetan nola moldatuko diren ikuskizun dago. Euskal alderdi abertzaleen aukerak, adibidez, orain arte mugatuak baziren, aurrerantzean ez dira aiseago zertuko. Ipar Euskal Herria ez da berezko lurralde gisara agertzen ez den bakarra. Bretainiarrek, esaterako, ez dute lortu eskualde bakarrean biltzea. Pays de la Loire eta Bretainia eskualdeak bakarra izatea aldarrikatu dute historikoki bretainiar nortasunaren aldeko alderdiek. Deszentralizazio lege berriak, II. Mundu Gerraren ondoren bi eskualdetan zatitutako Bretainia batzeko bidea errazten zuela pentsatu izan dute. Legeak lege, Frantzia zentralizatuaren aldeko alderdiak legea beren alde paratzeko trebeagoak eta indartsuagoak direla ageri da berriz ere.
Alsaziarrak, berriz, eskualde bakarrean bilduta bazeuden ere, Lorrena eta Champagne-Ardennerekin batuko dituzte. Alsaziarrak kalera atera ziren manifestatzera urte hondarrean. Estrasburgok segituko du hiriburua izaten. Gaitzerdi. Amaitu gabeko mapan izendatua dagoen hiriburu bakarra da.
Korsika da eskualde esanguratsua Frantziako egituraketan. Eskualde berrien legeak ez du orain arte bere izaera aldatuko. Orobat, itsasoz harandiko beste lau eskualdeek (DOM-TOM izendatua) berdin jarraituko dute. Korsikarrek, alabaina, Estatutu bereziko lurralde kolektibitatea (elkargoa) osatzen dute, berezko izaeraren ezagutza.
Departamenduetako bozak
Datorren martxoaren 22an eta 29an eginen dira departamenduetako hauteskundeak. Ondoren, aspaldiko iragarpena betez gero, Frantziako departamenduak desagertuko dira. Urte honetan halaber, abenduan, orain osatzen ari diren eskualdeetan hauteskundeak eginen dira. Politikari askok harriduraz ikusi du Eskualdeen Mapa gauzatzeko lege berria osatzeko modua. Azken urte honetan hartutako erabakiak fite eztabaidatuak izan baitira, doi-doi aztertuak. Batek baino gehiagok horren arrazoia honela adierazi du: iragan abenduan legea onetsi izanak badu zerikusia aurtengo eskualdeetako hauteskundeak abenduan egin izatearekin. Izan ere, lege bat onartzen denetik hauteskundeak egin ahal izateko urte batek iragan behar du gutxienez. Zenbait sektore politikoren iritziz, lege berri horren gauzapena ez dagokio bere burua goi-mailako demokraziatzat jotzen duen estatu bati. Alegia, ez da eredugarria. Mapa tarrapataka diseinatua izan dela begi-bistakoa izateaz gain, eskualde berriek izanen dituzten eskumenak ez dira zehaztu orainokoan. Euren funtzioak ere ez dira ageri lege berrian, ezta ondorioz, departamenduen ordez izanen omen diren ordezko erakundeak ere. Hots, Senatuan aztertzen ari diren departamenduen eskumenak nola iraganen diren eskualde berrien instituzio berrien funtzioetara, baita nola egokituko diren ere. Frantziako Gobernuak argitu beharko du zein diren deszentralizazioaren helburu nagusiak: deszentralizazioaren xede nagusiaren hirugarren atala deritzana. Departamenduen ordezko Herri elkargoen egitura bolo-bolo zabaldu da azken urteotan, baina inork ez daki zertan funtsatzen den. Ez dezagun ahantzi ere, deszentralizazioaren politikan metropolietarako Polo ereduak deritzatenak ere aurreikusiak direla.
Deszentralizazioa
Deszentralizazioa eta egituratze berria ulertzeko Ipar Euskal Herriko bi senatarien aburuak ezagutzea besterik ez dago. Jean-Jacques Laserre senatari zentristaren hitzetan, eskualdeen mapa berriaren legea eztabaidatu denean Ipar Euskal Herria ez da aipatu izan behin ere. Halaber, berak lege kontuak ez dituela menperatzen esan du. Besteak beste, eskumenen zehaztapena, hala herri nola hirien arteko harremanak adostu beharko dira deszentralizazioaren hirugarren atala delakoaren markoan. Kontraesanak ez dira gutxi: deszentralizazioaren azken atalaren atarian daude, eta hasiera batean daudela diote ere bai. Tokiko parlamentari sozialistak, Colette Capdevielle eta Sylvie Alaux parlamentariak, eskumenak ezagutzeko zain daude. Frédérique Espagnac senatari sozialistak zer esana izan beharko luke. Alta, tokiko politikariak Parisko nagusiek esango dutenaren zain egon ohi dira. Horixe da euren ezaugarrietako bat.
Baionako Unibertsitateko Zuzenbide irakasle Eneritz Zabaleta Eskualdeen mapa berriaz mintzatu zen urte amaieran. Besteak beste, hauxe erran zuen: “Ipar Euskal Herria gaur egun baino lurralde handiago batean ariko da. Lehen galdua zegoen eta orain are galduago ikusten dut”. Pirinio Atlantikoetako Durand prefetak Ipar Euskal Herriari begira proposatutako Herri elkargoen kariz, berriz: “Legea zehaztuta ikusi gabe, ezin da deus berririk esan”. Beraz, herri elkargoaren proposamenak Batera plataformaren Lurralde elkargoaren proposamenari aitzina hartu dio. Berriki, Baterak prefetaren Herri elkargoaren proposamenari baietza eman dio urrats gisa, Lurralde elkargoaren xedetan, plataformaren eletan. Estatuak, hots, botereak berezko mekanismoak ditu herriak sortzen dituen bitartekoei aitzi egiteko. Baterari edo Hautetsien Kontseiluari, konparazione.
Zentralizazioa
Frantziako Estatuak –aldian aldiko gobernuek nahiz Parisko Legebiltzarrak; Senatua eta Asanblea barne– aspaldidanik iragarritako deszentralizazioa nola gauzatuko duen inkognita da oraindik ere. Frantziako Estatuaren egitura zentralista astuna, motel eta nekez birmoldatzen ari da. Europako estatu boteretsua izan arren, aro berriei egokitzeko arazoak ditu. V. Errepublikaren eredua zaharkitua dago. François Mitterranden aroaz gero, baita ondorengo ezkerreko gobernuen ondoren –30 urte joan dira harrez gero–, alderdi sozialistaren François Hollande azken presidenteak ez du eskuinaren bestelako politikarik gauzatu. Ezker edo eskuina izan, frantziar estatuan jakobinisten logikak nagusia izaten jarraitzen du.
Ezker abertzalearen ildo nagusiak batzen dituen siglak dira EHB: iparraldean EH Bai, hegoaldean EH Bildu. Koalizioa izatetik mugimendu zabala izateko jaidura agertu dute azken urteotan ezkerreko alderdi abertzaleek. Izan ere, iraganeko politika bertikala egin beharrean, politika horizontalagoa lantzea eskatzen ari dira herritarrak. Iparraldeko abertzaleek aitzina hartu dute, EH Baik iazko abenduan egin zuen biltzar eratzailean lehen urratsa eman zuen. Biltzarrean, oinarri politikoak finkatzeaz gain, EH Bairen zuzendaritza berria izendatu zuten, baita Ipar Euskal Herriaren ezagupen instituzionalari buruz duten jarrera zehaztu ere.
Egiari zor, biltzarrean hartutako erabakiak ez dira hedabideetara iritsi. EH Bairen ildo nagusiak AB eta Sortu dira. Funtsean, EH Bai (2007an eratua) ezker abertzalearen iraganeko (2002an) zatiketa konpontzeko eratu zen, baita iraganeko zauriak arintzeko ere. ETAren amaierak ezker abertzaleko ildo ezberdinen aldeak murrizten lagundu du, dudarik gabe. EH Baik gatazka politikoaren konponbideaz egin dituen gogoetak eta haren jarrerak koalizioa –mugimendu zabala bilakatzeko bidean– batu eta indartu egin du ezker abertzalea. Areago, ezker abertzaleak Iparraldean sinesgarritasuna irabazi du. Horren lekuko da Baionako Agiria. Tokiko alderdi guztiek, ñabardurak ñabardura, hutsunerik hutsune, ezker abertzaleak sustatutako Gernikako Akordioa edota Aieteko Konferentziari sostengua ekarri diote. Besterik da Ipar Euskal Herriaren bilakaera instituzionalaren aurrean EH Bai osatzen duten alderdiek duten jarrera. Iraganeko Euskal Departamenduaren aldarrikapena, Lurralde Elkargoa bilakatu zen azken urteotan, Batera plataformaren gidaritza zabalaren pean. Alabaina, 2013an, Pierre Andre Durand prefeta berriak Lurralde Elkargoaren ideia burutik kentzeko esan zien aldarrikapenaren bultzatzaileei. Prefetak Ipar Euskal Herriaren egituratze instituzionala Herri Elkargo aukera berriaren bidez gauzatzea proposatu du.
Egiari zor, Frantziako Estatuaren jarrera ez da ustekabekoa izan. Ustekabe handia Sortu alderdiak eman zuen hauxe adierazi zuenean bere azken (irailean) biltzar nagusiaren ondoren: “Herri Elkargoaren opzioa berezko estatus instituzionala irabazteko baldintzak indartzeko gisan ikusten dugu”. Iraganak iragan, datorren martxoan izanen dira departamenduetarako hauteskundeak. Biarnesak eta euskaldunak batzen dituen departamendurako azken bozak lirateke, aro politiko berri baten boz esanguratsuak, iraganaren eta geroaren boz mugarriak iparraldeko ezker abertzalearen etorkizunerako, baita EH Bai mugimenduaren sendotze bidean ere. Halaber, EH Bairen ibilbide berria eredu lagungarria izan liteke hegoaldeko EH Bilduren bilakabidean.
Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.
Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]
Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.
Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]
Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.
María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]
Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.
Itzalaldiaren ondoren sortutako komiteak eginiko txostena aurkeztu du astearte gauean Sara Aagesen Trantsizio Ekologikorako ministroak. Horren arabera, "hainbat faktoreren batasunaren" ondorioz sisteman gehiegizko tentsioa izan zen, kate erreakzio gisa. Txostenak... [+]
Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]
Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.
Lanez lepo harrapatu dugun arren, eskuzabal hartu gaitu Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburuak; elkarrizketarako aurrez adostuta genuen denbora luzatzen utzi digu, luze jo baitu solasaldiak. Karguan urtebete egin duelarik, berrikuntzaz aritu gara Begoña Pedrosarekin,... [+]