Piraten araudi eredugarria
Londres, 1724. Charles Johnsonen A General History of the Pirates lana argitaratu zen. Bertan, egileak lau pirata-kode bildu zituen, edo kode zatiak behintzat. Araudi moduko horiek piratak zigortzeko froga gisa erabili ohi zirenez, atxilotu baino lehen erre edo itsasoan desagerrarazten zituzten. Horregatik, Johnsonek bildutakok dira ale bakarrak. Kapitain bakoitzak bere araudia izan ohi zuen, baina oro har hiru eremu arautu ohi zituzten kodeok: diziplina, irabazien banaketa eta zaurituentzako kalte ordainak. Literaturan zein filmetan kodea pistolak edo ezpatak gurutzatuta edo eskua giza burezur baten gainean jarrita zin egiten zela esan arren, gehienetan Biblia erabiltzen zuten araudia onartzeko. Johnsonek honela laburbildu zuen piraten kodea:
I. Gizon guztiek dute botoa eta jaki freskoak eta likoreak hartzeko eskubidea.
II. Harrapakina banan-banan eta ordenan banatuko da.
III. Ezin da kartetan edo dadoetan diru truk jokatu.
IV. Argiak eta kandelak iluntzeko 8etan itzaliko dira.
V. Pistola eta ezpata garbiak eta borrokarako prest izan behar dira.
VI. Ontzian ez da onartzen ez haurrik ez emakumerik .
VII. Guduan ontzitik ihes egitea edo giltzatuta geratzea heriotzaz edo arau-hauslea uharte batean utzita zigortuko da.
VIII. Borroka debekatuta dago ontzian. Liskarrak lehorrean konponduko dira, ezpataz edo pistolaz.
IX. Bizimodu hau uzteko mila libera utzi behar dira potoan.
X. Kapitainak eta intendenteak harrapakinaren bi zati jasoko dituzte; maisuak, kontramaisuak eta kanoilariak, zati eta erdi; gainerako ofizialek zati eta laurden.
XI. Musikariek larunbatetan atseden hartuko dute.
Guregana iritsi den koderik zaharrena Henry Morgan kapitainarena da. Soldatak eta kalte-ordainak zehazten dituelako da bereziki interesgarria. Arotzek 150 erreal jaso ohi zituzten; medikuek 250. Eskuineko hanka galtzen zuenari 500 erreal edo bost esklabo ematen zitzaizkion; ezkerrekoak 100 erreal –edo esklabo bat– gutxiago balio zuen. Galdutako begi eta hatz bakoitzak 100 erreal balio zuen.
Edward Low eta George Lowther kapitainei egozten zaien araudia 1722koa da. Kode horren berrikuntza bitxiena: zerumugan ontzi bat ikusten zuen lehenak pistola onena aukeratzeko eskubidea zuen.
1724an John Phillips Revenge ontziko kapitainak ez-erretzaileak eta emakumeak hartu zituen kontuan. Pipan estalkirik jarri gabe erretzen zuenak 39 zigor kolpe jasoko zituen, eta emakumearen baimenik gabe sexu harremanak behartzen zituenak, heriotza.
Oro har, kontratu haiek aitzindari izan ziren. Kortsarioen artean hedatu ziren lehenik, eta XIX. mendean iritsi ziren “legezko” merkataritza ontzietara. Baina ordurako, irabazien banaketa askoz desorekatuagoa zen.
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Azken zortzi urteotan 30 bunker inguru berreskuratu dituzte dozenaka gazte boluntariok; Baztanen, Otsondon, izan da azkena. Ana Ollo kontseilariak bisitatu du auzolandegia eta gazteen ezinbesteko lana txalotu eta eskertu du.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]