Harriak hitz egiten hasiko balira moduan...
Urtegia eraiki aurretik zer zegoen Uribarri-Ganboan? Zelakoak ziren duela 800 urte Zuiako Kuadrillako jauregi eta gazteluak? Eskualdeko historiara bisita gidatuen bidez hurreratzeko aukera dago Zuiako Kuadrillan. Zazpi ibilbide, zazpiak historia eta kondairaz beteak.
Gorbeia mendiaren bi aldeetan badago non ibili eta zer ikusi. Iparraldean, Bizkaiko Arratia eta Nerbioi inguruetan, eta hegoaldean, Arabako Zuiako Kuadrillan, hamaika bisita gidatu prestatu dituzte, inguruko txokoak bisitatzerakoan euren gaineko historia apur bat gehiago ezagutzeko. Zuiako Kuadrillan geratuko gara gaurkoan. Urteko edozein garaitan egin daitezke bisitak, eta aukera benetan zabala da.
Herri bat bisitatzerakoan, edo zergatik ez, gure herrian bertan, badaude hainbat txoko berezi, leku horien historia imajinarazten digutenak. Uribarri-Ganboako urtegia horietako bat da. Ur hori guztia hara eroan aurretik, zelakoak izango ziren bertako parajeak? 1960ko hamarkadan eraiki zuten urtegia, eta udalerriko herri batzuk, baserriak eta lur-eremu handiak ur azpian gelditu ziren. Eraikuntza horren historia kontatzen dute Zuiako bisitaldi gidatuetako batean. Langara-Ganboa herrira ere joaten dira bisitan, eta urtegia sortu aurretik herria eta ingurua zelakoak ziren azaltzen dute.
Beste bisita bat gaztelu eta dorretxeetako historian oinarrituta dago. Gopegi herrian hasten da, Goikoleako dorre-jauregian, eta Manurga eta Letona herriak ere bisitatzen ditu. Zutunik dauden jauregiak, desagertutako hainbat dorretxeren kondairak... Duela 800 urte baino gehiago bertan bizitakoa irudikatzeko moduko ibilaldia da. Nafarroako Erresuma defendatzen zuen Zaitegiko gazteluraino paseoa eginez amaitzen da bisita.
Ahoz ahoko kondaira eta fabula ugari kontatzen dira bisita gidatuetan. Izan ere, badago mitologia ardatz duen txango bat: Murgian, herriko kale eta txokoetan barrena, inguru horiek betidanik izan dituzten elezaharrak kontatzen dituzte.
Herriguneetan barrena
Legution eta Ibarran ere bisitaldi gidatuak egin daitezke. Modu ederra iraganera jauzi egiteko. Legutioko herrigunea, esaterako, ia guztiz hondatu zuten 36ko Gerran, baina oraindik zutik daude herriko antzinako harresiaren zati batzuk. Eraiki zituztenetik hona gertatutako hainbat historia izango ditu entzungai hara hurreratzen denak.
Legutiotik Aramaioko Ibarrara joango gara. Kondairaz betetako hirigunea da Ibarra. Diotenez, inguruko mendi eta basoen edertasuna ikusita, Alfontso XIII.a Espainiako erregeak “arabar Suitza” deitu zion Aramaiori. Udalaitz eta Anboto mendien hegoaldean, Anbotoko Mari edo Barajuengo Jauna protagonista dituen kondaira ugaritan murgildu gaitezke, eta ondoren bertako gaztandegi batera egingo dugu ibilaldia, artzainen bizimodua eta ohiturak ezagutzeko.
Oroko santutegia eta beste hainbat altxor
Zuiako leku ezagunenetako bat Oroko santutegia da. Haitz baten gainean eraikitakoa, Erdi Arotik bizi izan da jendea han. Zuiako haranaren ikuspegi zabala eskaintzen du guneak, eta bisita gidatu baten abiapuntua ere bada: santutegiaren nondik norakoak ezagutu eta gero, Erdi Aroko eliza erromaniko ederra duen Beluntza herrira bajatuko gara, eta handik Goiurira eta bertako ur-jauzia ikustera joango gara. Goiuri herria amildegi baten ertzean dago ia, eta alboan dauka ehun metroko ur-jauzia, sasoi honetako euriarekin emari bizia edukitzen duena. Goiuri bisitatu eta gero, garagardoa artisau erara zelan egiten duten ikusteko aukera egoten da bisitaldi honetan, Baias garagardotegian.
Antzinako ofizioak
Zuiako basoetako erreken indarra hainbat ofiziotarako aprobetxatu izan da, eta horiek ezagutzeko aukera ematen du bisita batek. Sarrian aukera dago errota zahar bat lanean ikusteko. Karobi zahar bat ere ikusten da, eta Zuian urte askoko tradizioa daukan erlezaintzari buruzko azalpenekin amaitzen da bisita, Murgiako Eztiaren Museoan.
Murgia, Legutio, Ibarra... herrigune handiagoez gain herri txiki askok osotzen dute Zuiako kuadrilla. Ibilbide gidatu batek, berbarako, Zigoitiara eta bertako Erdi Aroko elizetara garamatza. XII. eta XIII. mendeetan bizigune txikiek parrokia-tenpluak eraikitzeko adina aberastasun lortu zuten, eta horren lekuko, Zigoitian ikus daitezkeenak.
Gorbeialde osoan
Gorbeiaren beste aldean ere hainbat bisita antolatu dituzte, esan bezala (informazio zabala aurkituko duzu www.gorbeiaeuskadi.com webgunean). Lau dira guztira: Arratia bailarako Arteaga, Areatza eta Zeanuri ezagutzeko aukera dago, baita Otxandio inguruak ere. Gutxienez lau laguneko taldea eskatzen dute, eta bi eta bost euro artean ordaindu behar da; prezio merkea, historia pasatzen ikusi duten harriak hizketan entzuteko.
Araba eta Nafarroa zeharkatu behar zituzten goi-tentsioko bi linea elektrikoren proiektuak ez dira gauzatuko. Espainiako Trantsizio Ekologikorako Ministerioak Aragoiko Tueste herrian Forestaliak egin behar zituen lau poligono eolikoen proiektuak artxibatu ditu.
Global Sumud Flotillak deituta, dozenaka ontzi itsasoz ahaleginduko dira Israelek ezarritako blokeoa hausten. Ekimenera mundu osoko aktibistak batu dira, tartean lau euskal herritar. Deialdiari babesa adierazteko, Gazarako Mugimendu Globaleko Euskal Herriko delegazioak hainbat... [+]
Ontzidia abuztuaren 31n irtengo da Bartzelonatik. Euskal Herriko lau kide joango dira bertan, munduko beste 40 herrialdeetako solidarioekin batera.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Ostegunean eman dituzte asilo eskaera tramitatzeko lehen txandak: bederatzik lortu dute, irailerako. Eusko Jaurlaritzak ebazpena arintzea, eta migiratzaileak ostatzeko zentroetara mugitzea eskatu dio Espainiako Gobernuari.
Bakoitzak 1.680 eguzki panel izango ditu, eta megawatt bateko potentzia. Enpresak hiru urteko epea izango du Muga eta Val izeneko instalazio fotovoltaikoak eraikitzeko.
Gizona Bilorian (Araba) hil dute, ustezko hiltzailea atxilotu dute Añanan (Araba).
Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak.
Ur azpian utzitako herrietatik joan behar izan ziren 600 pertsonen omenez jarri dute oroigarria urtegiaren begiratokian, "ez ditugu inoiz ahaztuko urperatutako bizitzak", adierazi du Arabako ahaldun nagusiak.
Gasteizko lorezainen grebak lau hilabete bete ditu, langileek salatu dute Enviser enpresak eta Gasteizko Udalak blokeatu dutela auzia, bilera berririk ez dutelako egin uztailaren 7tik.
GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]
Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
2024an sortu zuten Kontalaritza Eskolari buruz hitz egiteko elkartu gara Ane Gebara, Ane Arrugaeta eta Itziar Rekalde ipuin kontalariekin. Kontalaritzaren izaera artistikoaz, bat-batekotasunaz, formakuntzaz, emanaldiez eta abarrez mintzatu dira. Besteak beste, eskolak eman dien... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]