HIZKUNTZA OSATZEKO BE(L)HARRA
- Euskarari orain 30-45 urte eman zitzaion norabidea zuzentzen hasteko garaia heldu delakoan dago Koldo Zuazo euskaltzaina. Kezka horrekin idatzi du "Euskararen sendabelarrak", euskararen baitan euskalkiei dagokien protagonismoa eman nahi dien liburua.
Zuazok onartzen du, gaur egun, euskara erabiltzeko sekula izan ez ditugun bitartekorik hoberenak ditugula: irakaskuntza, hedabideak (irratia, telebista, aldizkariak, egunkaria...), metodoak (gramatika, hiztegiak, entziklopediak...). Zergatik, galdetzen du, ordea, ez dauka euskarak, hala eta guztiz ere, espero genuen kalitatea? Eta zergatik dauzkagu eskolako lanak-eta euskara zuzenean egiten dituzten gazteak, eta gero kalera atera eta euren arteko jarduna erdaraz egiten dutenak? Horiexek izan dira liburu hau idaztera bultzatu duten galdera nagusiak.
Zuazoren iritziz, horren guztiaren sakonean sena kontua dago. Sena, gogoratzen digu, hizkuntza sortzeko gaitasuna da; hizkuntza bat biziko baldin bada, hiztunok etengabe sortzen egon behar dugu. Baina Zuazok libururako egin dituen test moduko batzuk erakusten omen dute, gaur egun, euskal hiztunak sena ez daukala, sena telebistak daukala baizik. Sena, hau polita da, hau ez da polita, hau egokia da, ez da egokia... esateko, hiztunok daukagun irizpidea da. Eta bere ustetan, gaur egungo euskaldunok sena hori galdu egin dugu. "Beti gaude zain Euskaltzaindiak arauak noiz aterako; ez dakigu 'betirako' ala 'betiko', nola esan behar den... Loro batzuk gara: ikasten ditugu hitzak eta gero errepikatzeko gauza besterik ez gara. Ez daukagu senarik esateko ikasi dugun hori zuzena den edo ez den", esan digu hizkuntzalariak.
Hau guztia aldatzearren, benetako iraultza bat egin behar dela dio Zuazok. Eskoletan euskara batua irakatsi behar da. Baina haurrak hiru urtetik hemezortzira bitartean daude han, eta tarte luze horretan euskara estandarra eta euskalkia lantzeko aukera dago. Haurrak eskolara doazenean ezin da euskara batutik abiatu, haurrak bizi duen giroan hitz egiten den hizkuntzatik baizik; gero, pixkanaka, izango da euskara estandarra lantzeko aukera.
Hedabideetan, beste hainbeste egitea proposatzen du. "Garbi dago ETBn, 'Gara'n, 'Euskaldunon Egunkaria'n... euskara estandarra erabili behar dela, baina beharbada Bizkaiko herri irrati batean edo Nafarroako eskualdeko aldizkari batean, neurri batean behintzat, bertako euskara erabili behar da".
Gaitzetako bat, "Marteko euskara" da. "Ibon Sarasolari entzun nion definizio hori. Berak esan zuen, badirela pertsona batzuek euskaraz jarduten dutenean ez dutela egiten ez Bizkaiko euskara, ez Zuberoakoa, ez inongoa".
"Marteko euskara" horri aurka egiteko, "Euskara lurtarrari", hau da, bakoitzaren lurreko euskarari jaramon handiagoa egitea proposatzen du. Ez dira hor bukatzen sendabelarren beharra duten hizkera motak, ordea. Hor daude "Euskara sasiletratua" -erregistro jantziak beharrezko ez diren lekuetan jartzen dituztenen hizkera-, eta "Orotariko euskara" -hango eta hemengo hitzak eta hango eta hemengo esapideak erabiltzen ahalegintzen direnena-. "Berdin dio Zuberoakoak edo Bizkaikoak izan, XVI. mendekoak edo XX. mendekoak. Eta horrekin ez goaz inora. Naturaltasun handiagoarekin hitz egin beharko genuke" .
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin bilduko da asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei "atseden hartzeko tartea" ematea... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.
Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]
"Gure herria izugarrizko irabazi-iturria da turismotik negozioa egiten dutenentzat. Bertako langileok, berriz, horren albo-kalteak jasaten ditugu: miseria eta esplotazioa", seinalatu dute mobilizazioa deitu duten Kontseilu Sozialistak eta Etxebizitza Sindikatu... [+]
Zer: “Requiem (s)”. Ballet Preljocaj.
Koreografia: Angelin Preljocaj.
Eszenografia: Adrien Chalgard.
Argiztapena: Éric Soyer.
Jantziak: Eleonora Peronetti.
Bideoak: Nicolas Clauss.
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren... [+]