"EUSKAL TXOTXONGILO KONPAINIEN TOPAKETA FALTA DA"

  • Tolosako Nazioarteko Txotxongilo Jaialdiko zuzendari eta UNIMAko (Nazioarteko Marioneta Elkartea) idazkari nagusi da. Azken kargu hori pasa den udatik. Tolosako XVIII. Jaialdia hastear dela, txotxongiloen magiaz eta hau sortzeko eta antolatzeko trukuez aritu gara.

2000ko azaroaren 26an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Zer da zehazki Nazioarteko Marioneta Elkartea? Nola sortu zen eta zein da bere xedea?
Munduko antzerki elkarterik zaharrena da, 1929an sortu baitzen Pragan. Marionetista elkartea bezala sortu zen arren, berehala marionetaren elkarte bihurtu zen, zabalagoa izan zedin. Marionetaren mundua zabaltzea, ezagutzera ematea du helburu. II. Mundu Gerran 10-12 urteko etena izan zuen. 1988 urte ingurua arte Ekialdeko herrialdeen estiloa edo egitura zuen.

Nola aukeratu zintuzten
Magdeburg-en (Alemania) ekainean izan zen batzarrean hauteskundeak egin eta ni aukeratu ninduten. Batzorde Ejekutiboko 18 pertsona aukeratzeko mundu osoko 34 hautagai zeuden. Boto gehienak jaso nituen eta gero batzorde barruko karguen aukeraketa egin zen, baina, nire abantaila ikusita, idazkaritzarako beste hautagairik ez zen izan.

Noiztik duzu harremana UNIMArekin?
Tolosan 1983an sortu genuen jaialdia eta handik gutxira egin ginen UNIMAko bazkide. Mundu osoan, 70 herrialdetako 10.000 bazkide inguru izango gara. Espainiako erakundeari dagokionez, 1985ean birsortu zen eta 270 kide dira guztira. Euskal Herrian asko gara, 48 kide. Orain arte batzordean ez nintzen inoiz izan, beste lan batzuk egin izan ditut UNIMAn, kontseilari bezala.

Nola funtzionatzen du erakundeak kide horiek guztiak koordinatzeko?
Arazo txikiak eta proiektu serioak daude: formazio proiektuak, herrialde batzuetan elkarteak sortzea... Batzorde Ejekutiboa urtean behin elkartzen da. Lehendakaria eta egoitza Charlevillen (Frantzia) daude. Interneten bidez funtzionatzen dugu asko. Bi urtez behin Kontseilua biltzen da, herrialde guztietako ordezkariak; eta lau urtez behin Batzarra. Gainontzekoa bulego funtzionamendua da: boletinak egin, gune nazionalekin harremanak, motibazioa, animazioa... Batzordeak ere badaude: Amerika Latina, Europa, Asia Pazifiko, Afrika, jaialdiak, ikerketa zientifikoa, formazio profesionala, zaletuak eta argitalpenak.

Idazkari nagusi zara orain. Arazo horientzako zein proiektu duzu?
Horrelako antolakuntza zabalean komunikazioa hobetu behar du UNIMAk, web orrialdea eginez adibidez. Baina desberdintasun sozial asko biltzen dituen erakundea dela ahaztu gabe. Oso aberatsak eta oso behartsuak diren bazkideak daude. UNESCOra hurbilpena hasita dago, aholku organoa da, baina jauzi bat gehiago eman eta kide osoa izatea da helburua. Jaialdiak bultzatzea da bestea. Solidarioagoa izan behar du UNIMAk, kotizazio sistema birplanteatu behar du, jaialdiek diru gehiago ematea lortuz, adibidez. Bestalde, marionetaren entziklopedia egiten ari da katedratiko poloniar bat, UNESCOren laguntza berezi batez.

Tolosako Nazioarteko Txotxongilo Jaialdia 1983an sortu zenuten. Nola izan zen hastapen hura?
Behin Tolosako Abesbatza Lehiaketa sendotuta zegoela, antzerki munduan zerbait egitea proposatu zidaten, mundu horretan aritua nintzelako. Lehen urtetik dudan oroimena zera da: denok negarrez agurtu ginela. Zazpi konpainia besterik ez ziren. Zortea izan genuen: jende jatorra topatzea, Sevilla El Globok "Sinfonia para un juguete roto" obra ikusgarria estreinatzea... Jendearen itxaropena piztu zen hurrengo urterako.

Eta zein izan da jaialdiak izan duen bilakaera? Nola joan da hazten orduan zazpi taldeekin jaio zen hura?
Ez dagokit niri horrela hitz egitea, baina Tolosako Ekinbide Etxeko antolakuntza kalitatea azpimarratuko nuke. Kanpora joandakoan konturatzen gara. Hasieran, gaiari buruz genuen ezagutza falta gure antolakuntza esperientziarekin estali genuen. Jaialdiak berehala bikoiztu egin zuen konpainia kopurua, bi areto erabiltzera pasa ginen, gero Leidor areto handia, helduen saila... Beti saiatu gara jaialdia herriko jendearentzat egiten, ez antzerki munduko jendearentzat, beste lekutan egin ohi den bezala. Orain arte 304 konpainia pasa dira Tolosatik. Horietatik azken urtean 120 emanaldi eta 27.216 ikusle izan ziren guztira, Tolosakoak eta kanpokoak kontuan hartuta.

Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 3an amaituko da XVIII. ekitaldia. Zer du berezi aurtengoak?
Aurten Bulgaria da herrialde gonbidatua. Inaugurazioa eta amaiera ekitaldiak ikuskizun musikalekin egingo dira: bat paperezko antzerkia, Belgikako Gante hiritik datorren Teatro Taptoeren "Genoveva,... tan casta, tan pura" lanean; eta bestea Pergolesiren "La serva padrona" opera bufoa, Granadako Títeres Etcetera taldearen eskutik. Inoiz Espainian izan ez diren Uruguay eta Kolonbia egongo dira ordezkatuta. Mexikoko konpainia bat ere izango da. Eta hamar urtez saiatu ondoren, itzalen ikuskizun klasiko harrigarriena ekarriko dugu, Australiatik datorren Richard Bradshawek-ekin. Euskal Herriko Taupada, Gorakada eta Behi bi's ere izango dira.

Makina bat txotxongilo talde eta jaialdi dago Euskal Herrian. Zein da orokorki beste herri batzuekin alderatuz gure egoera?
Azken urteotan garapen handia nabaritu da jaialdien eraginez (Bilbo, Bergara eta Tolosa). Bergarakoa bi urtez behin izaten da helduentzat, txiki da, baina meritu handia du. Eta Bilbok jaialdi garrantzitsuagoa behar du nire iritziz. Orain zazpi-zortzi konpainia oso onak daude, kanpoko jaialdietan arrakasta izateko modukoak. Txotxongilo taldeak arrakasta handia lortu zuen iaz Mexikon, Taun taun oso maila altuan dago, Taupada ere gora doa, Bihar eta Kukubiltxo edozein tokitara ateratzeko moduan daude, Gorakada ere profesionala da. Lanbide honetan ordea, intrusismo gehiegi dago eta programatzailearen irizpideak (ikastola, udala) zorrotzagoak izan beharko lukete, haurren onerako eta lanbide beraren onerako.

Giro baikor horren baitan, hutsunerik sumatzen al da?
Nire ustez, bi urtez behin-edo euskal konpainien topaketa bat egin beharko litzateke, hitzaldi, eztabaida eta formazio saioekin batera. Programatzaileek Tarrega edo Gijonera joan behar izaten baitute.

Txotxongilo gune bat sortzeko asmoa ere aspaldidanik duzue Tolosan. Zertan da hori?
Euskaltegia izandako etxea CIT-i emana dago, baina 400 milioi pezeta inguru behar dira martxan jartzeko. Proiektuak ahots formazioari eskainitako zati bat ere badauka, behar hori ere sumatu dugulako. Txotxongiloen alorrean, urtean 115 eguneko programazioa pentsatuta zegoen, gainontzeko egunetan 250 eserlekuko aretoa libre geldituko litzateke beste ekitaldietarako. Gainera, formazioa eskainiko luke (haurrak, irakasleak, manipulazioa, konstrukzioa, profesionalak), museoa izango luke (historia, zabalpena munduan, teknikak eta urtean bizpahiru erakusketa monografiko jaialdiarekin batera). Jaialdia bi urtez behin egingo litzateke. Dokumentazio zentroa ere izango litzateke. Penagarria da, baina denbora aurrera doa eta gure kontra.


Azkenak
Epaileak Cerdán espetxera bidali du behin-behinean

Fiskaltzak Santos Cerdán PSOEko antolakuntza idazkari ohi nafarrari fidantzarik gabeko behin-behineko espetxeratzea eskatu dio astelehen goizean, eta ordu batzuetara, epaileak Cerdán espetxeratzea erabaki du. Cerdánek epailearen aurrean esan du legez kanpoko ezer... [+]


Trantsizio energetikoa deseraikitzen

Manuel Casal Lodeiro (Barakaldo, 1970) informatikaria eta gai energetiko eta ekosozialen inguruko aktibista eta dibulgatzailea da. Besteak beste, 15/15/15 aldizkari eleanitza eta Galiziako Instituto Resiliencia koordinatzen ditu, eta Véspera de Nada por unha Galiza sen... [+]


Seaskak bigarren lizeo bat irekiko du 2027ko irailean, Donapaleun

Kanbon egin duten urteko biltzar nagusian ontzat jo dute lizeo berriaren garapenari buruzko txostena. Donapaleuko ikastolaren ondoan egongo da, eta hasiera batean 180 ikasle hartu ahal izango ditu, Seaskako arduradunen arabera. Lizeo berriaz gain, urteko biltzarrean azken... [+]


Bizitza arriskuan jarri behar dute palestinarrek Gazako elikagai banaketa guneetan

Laguntza humanitarioa banatzen duten puntuetan 50 palet inguru jartzen dituzte. Bertara elikagaien bila joaten direnek ahal dutena hartzen dute israeldar eta AEBko mertzenarioen erasoen artean.


Harrotasunez bete dituzte Euskal Herriko hiriburuetako kaleak, E28ko manifestazioetan

LGTBIQ+ Komunitatearen Nazioarteko Eguna dela eta, hainbat kolektibok deituta sexu askapena eta harrotasuna aldarrikatu dituzte larunbatean Euskal Herriko hiriburuetan eginiko manifestazioetan. Loratuz Lotu, Anitzak, Lumagorri eta Sumin Trans taldeek jaso dute Ehgamek... [+]


Rosa Zarraren familiak Atutxari eskatu dio “barkamena eskatzeko aukera” ez galtzeko

Rosa Zarraren hilketaren 30. urteurrena da ekainaren 30ean. Ekainaren 29an, biolentzia polizialaren biktimaren omenaldian, hainbat eskakizun egin zituen Egiari Zor fundazioak. Zarraren familiak Juan Mari Atutxa Segurtasun sailburu ohiari barkamena eskatzea galdegin dio.


2025-06-30 | Behe Banda
Madril A, Madril B

Bécquer no era idiota ni Machado un ganapán… Hogeita hamabost gradutan eta Gabinete Caligari-ren Camino Soria entzunez igaro dut bidaiaren gehiengoa, errepide ertzean noizbehinka agertzen diren zezen beltz erraldoiei agur eginez. Laugarren orduan sartzear,... [+]


Irantzu Mugeta hil da, gerra zikinak kolpatutako antifaxismoaren sinboloa

Bere konpromiso politikoagatik eta unibertsitatean zuen militantziagatik, eskuin muturreko taldeen hainbat eraso pairatu zituen 1987 eta 1988 urteetan. Hemezortzi urterekin pairatu zuen lehen erasoa, Bilboko Santutxu auzoan bizi zen eraikineko igogailuan; geroztik, hiru eraso... [+]


Tentsioa eta liskarra Gasteizko Udaleko osoko bilkuran, herritarrek PPko zinegotzi Antépararen negozioak salatzean

Ekainaren 20ko osoko bilkuran, herritarren txanda baliatuta, hitza hartu zuen Auzoan Bizi etxebizitza sareak, gasteiztar guztiei errolda eskubidea bermatzea aldarrikatzeko. Etxebizitza sareko kideek PPko zinegotzi Gustavo Antépararen negozioak ere salatu zituzten, eta... [+]


San Martzial eguna, Irungo Udalak elikaturiko marmotaren eguna

Irungo udal gobernua ez da gai izan 29 urte luzetan alardeari lotutako gatazka konpontzeko… ez duelako nahi izan, beste alde batera begiratu duelako, alarde baztertzailea babestea aukeratu duelako, ausardia politiko falta eta arduragabekeria instituzional itzela erakutsi... [+]


2025-06-30 | Garazi Zabaleta
Oiartzun Burujabe
Auzolan praktikak herriko nekazari eta abeltzainekin

Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]


2025-06-30 | Jakoba Errekondo
Zelai gorrietako gorbela eta patata

Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]


2025-06-30 | Nagore Zaldua
Itsaso bat zahagi gardenetan

Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]


Oporretako plana

Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.


Eguneraketa berriak daude