Munduko antzerki elkarterik zaharrena da, 1929an sortu baitzen Pragan. Marionetista elkartea bezala sortu zen arren, berehala marionetaren elkarte bihurtu zen, zabalagoa izan zedin. Marionetaren mundua zabaltzea, ezagutzera ematea du helburu. II. Mundu Gerran 10-12 urteko etena izan zuen. 1988 urte ingurua arte Ekialdeko herrialdeen estiloa edo egitura zuen.

Magdeburg-en (Alemania) ekainean izan zen batzarrean hauteskundeak egin eta ni aukeratu ninduten. Batzorde Ejekutiboko 18 pertsona aukeratzeko mundu osoko 34 hautagai zeuden. Boto gehienak jaso nituen eta gero batzorde barruko karguen aukeraketa egin zen, baina, nire abantaila ikusita, idazkaritzarako beste hautagairik ez zen izan.

Tolosan 1983an sortu genuen jaialdia eta handik gutxira egin ginen UNIMAko bazkide. Mundu osoan, 70 herrialdetako 10.000 bazkide inguru izango gara. Espainiako erakundeari dagokionez, 1985ean birsortu zen eta 270 kide dira guztira. Euskal Herrian asko gara, 48 kide. Orain arte batzordean ez nintzen inoiz izan, beste lan batzuk egin izan ditut UNIMAn, kontseilari bezala.

Arazo txikiak eta proiektu serioak daude: formazio proiektuak, herrialde batzuetan elkarteak sortzea... Batzorde Ejekutiboa urtean behin elkartzen da. Lehendakaria eta egoitza Charlevillen (Frantzia) daude. Interneten bidez funtzionatzen dugu asko. Bi urtez behin Kontseilua biltzen da, herrialde guztietako ordezkariak; eta lau urtez behin Batzarra. Gainontzekoa bulego funtzionamendua da: boletinak egin, gune nazionalekin harremanak, motibazioa, animazioa... Batzordeak ere badaude: Amerika Latina, Europa, Asia Pazifiko, Afrika, jaialdiak, ikerketa zientifikoa, formazio profesionala, zaletuak eta argitalpenak.

Horrelako antolakuntza zabalean komunikazioa hobetu behar du UNIMAk, web orrialdea eginez adibidez. Baina desberdintasun sozial asko biltzen dituen erakundea dela ahaztu gabe. Oso aberatsak eta oso behartsuak diren bazkideak daude. UNESCOra hurbilpena hasita dago, aholku organoa da, baina jauzi bat gehiago eman eta kide osoa izatea da helburua. Jaialdiak bultzatzea da bestea. Solidarioagoa izan behar du UNIMAk, kotizazio sistema birplanteatu behar du, jaialdiek diru gehiago ematea lortuz, adibidez. Bestalde, marionetaren entziklopedia egiten ari da katedratiko poloniar bat, UNESCOren laguntza berezi batez.

Behin Tolosako Abesbatza Lehiaketa sendotuta zegoela, antzerki munduan zerbait egitea proposatu zidaten, mundu horretan aritua nintzelako. Lehen urtetik dudan oroimena zera da: denok negarrez agurtu ginela. Zazpi konpainia besterik ez ziren. Zortea izan genuen: jende jatorra topatzea, Sevilla El Globok "Sinfonia para un juguete roto" obra ikusgarria estreinatzea... Jendearen itxaropena piztu zen hurrengo urterako.

Ez dagokit niri horrela hitz egitea, baina Tolosako Ekinbide Etxeko antolakuntza kalitatea azpimarratuko nuke. Kanpora joandakoan konturatzen gara. Hasieran, gaiari buruz genuen ezagutza falta gure antolakuntza esperientziarekin estali genuen. Jaialdiak berehala bikoiztu egin zuen konpainia kopurua, bi areto erabiltzera pasa ginen, gero Leidor areto handia, helduen saila... Beti saiatu gara jaialdia herriko jendearentzat egiten, ez antzerki munduko jendearentzat, beste lekutan egin ohi den bezala. Orain arte 304 konpainia pasa dira Tolosatik. Horietatik azken urtean 120 emanaldi eta 27.216 ikusle izan ziren guztira, Tolosakoak eta kanpokoak kontuan hartuta.

Aurten Bulgaria da herrialde gonbidatua. Inaugurazioa eta amaiera ekitaldiak ikuskizun musikalekin egingo dira: bat paperezko antzerkia, Belgikako Gante hiritik datorren Teatro Taptoeren "Genoveva,... tan casta, tan pura" lanean; eta bestea Pergolesiren "La serva padrona" opera bufoa, Granadako Títeres Etcetera taldearen eskutik. Inoiz Espainian izan ez diren Uruguay eta Kolonbia egongo dira ordezkatuta. Mexikoko konpainia bat ere izango da. Eta hamar urtez saiatu ondoren, itzalen ikuskizun klasiko harrigarriena ekarriko dugu, Australiatik datorren Richard Bradshawek-ekin. Euskal Herriko Taupada, Gorakada eta Behi bi's ere izango dira.

Azken urteotan garapen handia nabaritu da jaialdien eraginez (Bilbo, Bergara eta Tolosa). Bergarakoa bi urtez behin izaten da helduentzat, txiki da, baina meritu handia du. Eta Bilbok jaialdi garrantzitsuagoa behar du nire iritziz. Orain zazpi-zortzi konpainia oso onak daude, kanpoko jaialdietan arrakasta izateko modukoak. Txotxongilo taldeak arrakasta handia lortu zuen iaz Mexikon, Taun taun oso maila altuan dago, Taupada ere gora doa, Bihar eta Kukubiltxo edozein tokitara ateratzeko moduan daude, Gorakada ere profesionala da. Lanbide honetan ordea, intrusismo gehiegi dago eta programatzailearen irizpideak (ikastola, udala) zorrotzagoak izan beharko lukete, haurren onerako eta lanbide beraren onerako.

Nire ustez, bi urtez behin-edo euskal konpainien topaketa bat egin beharko litzateke, hitzaldi, eztabaida eta formazio saioekin batera. Programatzaileek Tarrega edo Gijonera joan behar izaten baitute.

Euskaltegia izandako etxea CIT-i emana dago, baina 400 milioi pezeta inguru behar dira martxan jartzeko. Proiektuak ahots formazioari eskainitako zati bat ere badauka, behar hori ere sumatu dugulako. Txotxongiloen alorrean, urtean 115 eguneko programazioa pentsatuta zegoen, gainontzeko egunetan 250 eserlekuko aretoa libre geldituko litzateke beste ekitaldietarako. Gainera, formazioa eskainiko luke (haurrak, irakasleak, manipulazioa, konstrukzioa, profesionalak), museoa izango luke (historia, zabalpena munduan, teknikak eta urtean bizpahiru erakusketa monografiko jaialdiarekin batera). Jaialdia bi urtez behin egingo litzateke. Dokumentazio zentroa ere izango litzateke. Penagarria da, baina denbora aurrera doa eta gure kontra.