LIZARRA-GARAZI ADIERAZPENA ZABALKUNDEAREN BILA


1999ko irailaren 12an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Il honetan urte bat bete du Lizarra-Garaziko Adierazpenak. Ajuria Eneko Itunaren akabera ekarri zuen akordioa une garrantzitsuan bizi da. ETAren azken agiria bere heriotzaren sinaduratzat jo dute bere aurkakoek. Bere sustatzaileentzat interferentzia bat besterik ez da izan, ordea.

Iazko udara arte Euskal Herrian ez zen giro. Hamaika urteetan zehar Ajuria Eneko Itunak markatu zuen zeregin politikoa EAEn. PP gobernura iritsi ostean, ETAk areago gogortu zuen bere jarduera. Gatazka euskaldunen arteko arazoa bilakatzeraino une batez. Ajuria Eneak ondorio latzak ekarri zituen: ezker abertzalearen isolamendu politikoa eta nazionalalismoaren errefusatzea. Ajuria Eneko Itunaren zaintzapean galdera bat jalgi zen:

«Nor ari da gailentzen gatazka honen erdian, EAJ edo PP?».
Boterearen gaiak leku egin zuen gatazkaren erdian. Estatu espainarraren hegemonia mahai gainean zegoen berriz ere. Ajuria Eneko bideak PP garaipenera zeraman.


IPAR IRLANDA EREDU.

EAJ ezezik ETA ere jabetu zen egoeraz. EAJk bere estrategia aldatu zuen, baita ETAk berea ere. Lizarrako itunak ETAren su-etenaren bermea izan zuen. Hamaika urte eta gero, egoera latzaren kontzientzia hartze berri bat eman zen alderdia eta erakundearen baitan. ELA-LABen artean jorraturiko bidea eta Elkarri gizarte mugimeduaren rola garrantzitsuak izan ziren eszenatoki berri bat bidera ahal izateko. Ipar Irlandako bake-akordioa bideratu zuten faktoreak hartu ziren kontuan, eta Euskal Herrirako ezaugarri nagusi hauekin idatzi zen Lizarrako Adierazpena: gaztakaren identifikazioa, metodoa, prozesuaren hasierako fasea eta erabaki fasea, negoziazioaren izaera, konponbidearen giltzarriak eta ondoriozko eszenatokia. Akordioak gatazka gainditzeko lanabes behar zuen. Hots, jatorri eta izaera politiko duen gatazka historikoari, elkarrizketa bidez soilik eman dakioke konponketa politiko bat. Euskal Herriak izan eta erabakia izan behar ditu zeregin horretan.


INTERPRETAZIOAK GERO.

Ajuria Eneko Itunaren garapenean botere gaia azaldu zen –EAJ eta PPren arteko lehia alegia– eta Lizarra-Garaziren garapenean gerta liteke beste hainbeste. Kasuon, HB eta EAJren artean. Izan ere, batzuren iritziz, bakerako ez zen Lizarrako akordiorik behar. Bakea euskal alderdi nazionalisten eta alderdi espainolisten arteko akordio baten ondotik etor daiteke. Lizarrako akordioa abertzaleek EAEn nagusigoa hartzeko egin omen zen. Berriz ere, botere gaia azaldu zen mahai gainean. Lizarra-Garaziko Adierazpena bakea lortzeko ala boterea lortzeko al da? Hortxe liteke koska. Artean bi hauteskunde jokatu dira. Lehendabizikoan, Lizarra-Garazi osatzen duten alderdiak garaitu ziren, eta Eusko Legebiltzarreko ordezkotzaren nagusigoa bihurtu ere. Aitzitik, azken hauteskudeetan Lizarra-Garazi osatzen duten alderdiek tarte txikiagoa dute bere hegemonian eta, hedabide faktikoen eraginaren medio, nagusigorik ez dagoela nagusitu nahi da euskal gizartean. Boterearen gaia azaldu zen berriz ere. EAJ –eta EA– izan ziren kaltetuenak, edo hala jokatu behar izan dute beraiek gerora. EAJ-EA bikotea ez da Lizarra-Garazikoen artean galtzaile antzera atera den alderdi bakarra, Ezker Batuak ere hegemonia arazo hau larrutik pagatu du. Lizarra-Garazi ez omen da irtenbide abertzale bat. Azken hauen ustez baina –baita hauteskunde interesetik at Lizarran diharduten erakundeen ustez–, subirotasun prozesuak aurrea hartu dio bake prozesuari. Hots, eraikuntza nazionala abian jarri da Lizarra-Garazi akordioaren bidez, eta hori ez da akordioan agertzen. Esate baterako, alderdi abertzaleek bultzatu duten Hautetsien Biltzarra tren berean doan ekimena legez ulertu izan du gizarteak. Lizarra-Garaziri –gatazkaren ebazpenerako akordioa– abertzaleen nagusigoa subirotasunareko lanabesa bihurtu izana leporatzen zaio bere baitatik ere.


BAKEA ETA SUBIROTASUNA.

Bakearen gaia eta subirotasuna nahasi egin dira. Ordea, Euskal Herrian zabalduriko bake prozesuan fitxarik mugitu ez duen bakarra Gobernu espainiarra izan da, eta hori Lizarra-Garaziren izpirituarekin bat egin gabe etorri beharra zegoen.

«Euskal Herriak hitza eta erabakia izan behar ditu»
delakoak presoen gaia ebatzi beharra zeukan. Gai honi buruz euskal gizarteak eman badu ere bere iritzia, euskal preso politikoen egoera ez da funtsean aldatu urte honetan. Gai bat gailentzen da berriz ere: zein da erabakiaren sujetua?

«Konstituzioa alda daiteke, espainiarren borondatea hala bada»
delakoak garbi uzten du zein den subirotasunaren gaian erabakiaren sujetua. Helburu demokratiko bat –subirotasuna– lortzea xede duen ezker abertzaleak Lizarraren ondorengo joko arauak zalantzan ikusten ditu oraindik. Horren lekuko ETAren azken agiria. Adierazpenaren aurkakoek berehala azpimarratu dituzte sinatzaileen arteko ezadostasunak. Akordioaren ordezkariek bere heldutasunaren froga erakutsiko omen dute laster ordea.
Bi dira Lizarra-Garaziri leporatzen zaizkion akatsak: bat, ahots propio batekin eta maiztasun gehiagoz hitz egin ez izana. Bi, gatazkaren ebazpena eta eraikitze nazionala nahastu izana. PP, PSOE nahiz estatuko hedabideei ondo etorri zaizkie akatsok. Hala ere, haien iritziz euren arteko kontsentsua ez da hautsi, ezta hurrik. Areago, urtemuga kari, deklarazio politiko helduago eta erabakiorra gizarteratuko dute adierazpenaren baliaren froga gisa

Lizarra-Garaziko adierazpena kanpotik eta barnetik ikusia
Pernando Barrena (EH)
Lizarra-Garaziko Adierazpenak Euskal Herriaren historian aro berri bat ireki du. Urte honetako lanak perspektiba berriak zabaldu ditu herri honen burujabetzari begira. Gure lana oso mediatizatua egondu da, eta Adierazpenak markatu zituen xede guztiak ez dira bete. Adierazpena, kasu, berau sinatu zuten indarrekin identifikatarazi dute soilik. Irudi hori okerra da. Adierazpena ez baita irtenbide abertzale bat

Frantxua Maitia (PS frantsesa)
Iparraldeko sozialistentzat Lizarra-Garazi nazionalisten arteko akordio bat da, eta bake prozesu batean sektore guztiak bilduko dituen mahai bat behar dela pentsatzen dugu. Urte honetan horren xerka aritu da naski, eta orain impasse batean bide dago. Lizarra-Garazik Iparraldean ez du eraginik izan, guk geure problematika baitugu. Hots, Departamendua. Biak ez dira josten ahal, ordea

Victor Maeztu (CDN)
Adierazpena aurrerapauso bat izan zen bake prozesua hasteko. Hasieran onuragarria izan zen euskal nazionalistentzat, orain adierazpen ideologiko bat baino ez da. Bake prozesuari dagokioenez, bere garaian eman zezakeen guztia eman zuen. Orain beste bide batzuk bilatu beharko lituzke. Ibarretxek proposaturiko mahaia onuragarria litzateke. Bake prozesua estualdi batean dago, baina gaindituko dugu

Rafael Larreina (EA)
Adierazpenaren arian orain urte bat uste genuena baino gehiago aurreratu da. Ebatzi gabeko gatazka politikoa areago azaleratu da, hau da, gatazka politikoa zibilizatu da. Honek Estatu espainoleko indar politikoak urduri jarri ditu, beren estrategia inmobilista indartu eta gatazkaren ebazpena atzerarazi. Uneon adimen politikoaren ordua da, hau da, konfrontazio demokratikoaren bidea indartu behar da

Fernando Buesa (PSE-EE)
Lizarrako akordioa oraingo marko juridiko-politikoa aldatzeko estrategia bat da. Bakea helburu eratu zuten sinatzaileek, baina bere zereginean subirotasuna eta bake prozesua nahastu dute. Lizarra bakean garatu ote daiteke ordea? Lehen urtean ez du hori lortu. Bere barne kontradikzioek harrapatua dago. EHk estrategia demokratiko eta biolentziarena ez du ebatzi. EAk EAJrekiko aliantza mota ez du erabaki. EAJn eredu autonomista edo subiranoa debatitzen ari dira

Joseba Egibar (EAJ)
Adierazpena izaera politiko duen gatazka bati irteera aurkitu nahian dagoen alternatiba bakarra da. Definizio eta metodo politiko baten bidez, gatazka politikoaren irtenbide bat aurkitu nahi du. EAJtik ez dugu inondik inora une kritikorik sentitu. Beste gauza da kontra dauden alderdiak, akordioa satanizatu nahian dabiltzanak, gu bereizi nahi izatea. EAJ barnean bada gaizki haientzat, kanpoan bada ondo. Onen eta txarren pelikula amaitu da ordea

Antton Karrera (IU-EB)
Adierazpenak paper inportante bat jokatu du. Gaurko egoera duela urte batekoa baino hobea da. Horretan du zentzua Lizarra-Garazi akordioak. Baina bere helburuak ez dira lortu. Bakea lortzeko lanabesa zen eta batzuek fronte subiranoa bilakatu nahi izan dute. Herria erabakitzaile izatearen ideia subirotasunaren ideiarekin nahasi dute. Udalerrien asmoa ez da Lizarran sekula eztabaidatu, baina akordioren sinatzaile batzuk nahaspila sortu dute

Zuloa baino hobea zapla

Orain berrikitan gure amari entzun nion esaldia, gure amona zenak –jostuna bera– gizasemeren baten galtzetan zuloa agerian zuela ikusten zuenean erabiltzen omen zuen. Eta egoki deritzot Lizarra-Garazi akordioari buruz idatz nezan galdetu eta bertsolari legez bukaeratik hastea otu zaidalarik. Baina bota dezadan atzerago bideoa eta has nadin iazko udatik berrikusten. ETAk su-etena iragarri eta ondoko astetan bizi izandakotik bederen.
Suetenak jokoz kanpo harrapatu ninduenetako bat nauzue. Lapurdiko kostaldeko herri batean kokaturik, ez nuen inondik espero ETAren erabaki hori. Eta gure inguru hontan ez nintzen batere berezia sentitu, ondokoen harridurek horretarako beta eman baitzidaten. Ondorengo egunak espekulatzen eman ondoan, Lizarrakoa etorri zen. Eta bertako argazkia ikusirik, nere buruan neukan zuloa eta ezina txukun estaltzeko aukera ezin hobea neukala iruditu zitzaidan. Azkenik, aspalditik sakabanatu gure indarrak biltzeko parada ikusi nuen. Lizarrakoaz animoso, Garazikoa etorri zen. Eta hemengo ABko militantea izanik, ezustean harrapatze horrek epel utzi ninduen. Eta kezkati. Berriz ere, prentsa genuen informazio iturri bakarra. Hain arbuiagarri jotzen dugun prentsa barne. Eta animoak epeltze horretan ez nintzela bakarrenetakoa ere, inguruak garbi erakutsi zidan. Hala ere, herri hontako multzo puteatu eta zapalduenak diren preso, exiliatu eta konfinatuen onurako izan zitekeelakoan edo, horren esperantzan eman ditugu orainartekoak. Momentuz, errealitate hurbilak ezer gutxi aurreratu dugula adierazten dit. Estatuaren jarrera autistak, aurreikusten genuena bestalde, ez du bere parean Lizarra-Garazi adostasunaren indar jazarlerik izan, politika, gurean ere publizitatearen logikak zuzenduko bailuen. Eta urtetan elkarri mokoka bizitzen haziek, argazki eta hitz potolotik landa elkarbizitza eraikitzeko gai izango badira, elkarri aditu behar diote eta euren harremanak sendotuko dituen pedagogia aurkitu eta erabili. Herrietara eraman behar omen genuen akordioa, hala ulertu nuen nik behintzat, eta ni, hortan –aurkezpen suelto batzuk salbu– ezer gutxi egin dugulakoan nago, izan ere, publizitatearen logikak famosoek egitera behartzen baitu. Eta famosoek aski lan izanen baitute ofizio berriak sortzen dizkienak txukun betetzen. Berrikitan, bi gertakari izan dira ni erabat hotz utzi nautenak. Uztailaren azken egunetan Gasteizen EHk besteekin batera adostu eta sinatutako dokumentoaren karira hain zuzen, sinatze bera lehenik eta errematerako EHko ordezkariek eman prentsa agerpena sinatzaileak sinatutakoaz beren damuaren berri emateko. Eta ondorioz, ofizioan eskarmentu askidunen dimisiorik ez ikusteak, guztiz kongelatu. Eta Bilboko jaietan, banderen ezartzea zela eta bertako alkate berriak erakutsi zuen nausitzarkeria, kezkagarria zait oso. Agian, bi gertakari horietan, egiazko arrazoinak ezkutuan behar dute eta publikoari, guri prentsaren bidez igortzen dizkigutenak taktikoak dira eta ezinbestekoak. Etxeko bertsio ofizialak jaten ohituak ez genuke arazorik izan behar tamainakoak irensteko, baina ziur aski adina kausa, geroz eta nekezagoak egiten zaizkigu eiotzen, gure hortz xehatuek guritxagoak behar bailituzkete. Agian, kongelatuak nahi gaituzte etxean ere hauteskundetan ezik. Eta gainean ditugunez, igor iezaguzue bero piskat egun handian deskongelatu gaitezen


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Nazioartea
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Israelek Damasko bonbardatu du, eta Siriako armada su-eten akordio batera heldu da milizia drusoekin

Israelen bonbardaketek Siriako Defentsa Ministerioa eta presidentearen egoitzaren ingurua izan dituzte jo-puntuan. Asteburuan tribu beduinoen eta milizia drusoen artean piztutako liskarrek gutxienez 300 hildako eragin dituzte As-Suwayda hirian. Israelen erasoen ondoren, Siriako... [+]


Israeli armak ez saltzea adostu dute hamabi estatuk Kolonbiako goi bileran

Hagako taldeak deituta 30 estatu bildu dira bi egunez Kolonbian, eta horietako hamabik sei neurri sinatu dituzte "Israelen Palestinako kolonizazio ilegala" gelditzeko. Horietako bat, Tel Avivekin duten kontratu publiko oro berrikustea, okupazioan eraginik duen ala ez... [+]


Migrazio politikak gogortzeko eskuin muturrarekin bat egin du Portugalgo Gobernuak

Portugalgo Gobernua osatzen duten Alderdi Sozialdemokratak eta CDS-Alderdi Popularrak Chega eskuin muturreko alderdiarekin bat egin dute Atzerritarren Legea erreformatzeko. Delitu larriak egiten dituzten migratzaile nazionalizatuei pasaportea kenduko diete, herritartasuna... [+]


Israelekiko harremanak mantentzearen alde egin du Europar Batasunak

Israelek Gazan eta Zisjordanian egindako giza eskubideen urraketak argi uzten dituen Kanpo Ekintzarako Europako Zerbitzuaren txostena esku artean, EBko Atzerri ministroek erabaki dute Israel-EB elkartze-akordioarekin berdin-berdin segitzea. EBren "ekintza-eza" ikusita,... [+]


Sudango paramilitarrek asteburuan 300 zibil hil dituztela salatu dute, eta krisi humanitarioa areagotzen ari da

Giza eskubideen aldeko Sudango abokatu talde baten arabera, Sudan mendebaldeko hainbat herrixkari eraso egin zieten larunbatean eta igandean, eta zibilak tiroz hil edota bizirik erre zituzten, etxeetan giltzapetuta. UNICEFek salatu du Ipar Darfurgo 40.000 haur artatu zituztela... [+]


Delinkuentzia eta segurtasun eza, migratzaileak jipoitzeko aitzakia faltsuak

Jazarpen arrazistak eztanda egin du Espainiako Torre Pacheco herrian, Euskal Herrian ere ezagun zaizkigun diskurtsoak hauspotuta: immigrazioa lotzea delinkuentziaren, sexu-erasoen eta segurtasun faltaren gorakadari. Baina datuek frogatzen dute gezurra direla gorroto diskurtso... [+]


Israelen okupazioaren aurkako neurriak adosteko goi bilera egiten ari dira Bogotan

Hagako Taldeak deituta, Kolonbiak eta Hego afrikak antolatu dute gailurra. Herrialdeetako ordezkariez gain, Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEren errelatorea ere Bogotan da, eta Israelekin harreman oro etetea exijitu die. EBk adierazi du Netanyahuri bere aire... [+]


Laranja-paperetan marraztutako boikotak

Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]


Genozidioaren ekonomia Palestinan: Francesca Albanesek lotsagarri utzi ditu multinazionalak

Carrefour, CAF, Crédit Agricole, BlackRock... Francesca Albanese Palestinar Lurraldeentzako NBEko errelatore bereziak enpresa sare handi bat egin du Israel burutzen ari den Gazako genozidioaren konplize bere azken txostenean, eta horien arduradunak ikertzeko eskatu du... [+]


Eguneraketa berriak daude