Zumeta eta sagarreta
Gure kulturako beste handi bat joan zaigu, Jose Luis Zumeta. Gure belaunaldikooi, gazte denborako eta ondorengo jakintza ongarritu zigun beste bat. Usurbilen bagenuen sortzaile talde izugarri bat: Jose Luis bera, Alejandro Tapia, Jesus eta Joxanton Artze anaiak. Artean, baina batez ere bizitzearen artean ikasi dugu haiekin. Obraz, hitzaz eta ekintzaz ikasi dugu haiengandik. Beren lana, lanegina, egintza eta egikera; dena izan dugu ikasgai. Bazekiten bai erakustun izaten; denokin maisu eta lagun. Maisulana.
Ez dut berehalakoan ahaztuko Zumeta herriko errebote plazaren horma nagusiaren atzeko alderako zeramikazko irudi handia egiten ari zenean haurrok nola joaten ginen bere lantegira bisitan. 1973ko data du idatzia. Hilabeteetako lana izan zen, eta ez genuen ondo ulertzen zer zen lurrean zabaldutako kolore bizitako trikote zikulusaltsa hura; herritarron artean makina bat kontu sortu zuen. Gero, 144 metro koadroko artelana zutitu zenean mututu egin gintuen. Mututu beharko, izan ere ez dago hitzik hura adierazteko. Artelan erraldoi horrek erreboteko horma bisagra bihurtu eta Goiko Plaza esaten zaion errebote plaza eta haren oinean eraiki zen plaza berria lotu zituen. Gaur egun Mikel Laboa Plaza du izena azken horrek, eta Zumetak berak diseinatu zuen. Beste inon ere ez ziren burdinazko jostaleku-egitura galant batzuek janzten zuten plaza berria, tartean bi konkorreko txirrista luze sonatua zuena. Plaza horrek duen forma bera ere artelan ikusgarri bat da.
Plaza horretan zuhaitz gutxi batzuk daude, baina ez edozein, ederki asko hautatutakoak. Hagina (Taxus baccata “Fastigiata”), gure kulturako zuhaitz esanguratsuenetakoa eta mende batzuk lehenago herrigune hori eraikitzeko garaian aginagarrek izan zuten garrantzia gogorarazten duena. Lizarra (Fraxinus excelsior) zuhaitz sakratua; bazka, zura eta egurra eta babesa ematen diguna. Ginkgoa (Ginkgo biloba), zuhaitz exotiko baina era berean apaingarria, historikoki esanguratsua, botanikariei, arkitektoei eta lorazainei burura egiten dien forma duena. Urki dilindari (Betula pendula) bat ere bada plazan; bigarren bat ere bazen, baina aldameneko etxekoei enbarazu egiten zien, eta pixkanaka akabatu egin zuten. Plaza eraiki zenean bazen hosto gorriko astigar zorrotz bat ere (Acer platanoides “Crimson King”), baina ez zen sekula bertako baldintzetara makurtu eta, figura eskasa zuenez, epaitu eta bota zuten. Usurbildar guztion lotsagarri, azken horien zuloak edo txorkoak hor daude hutsik eta ginkgoari aurten zentzugabeko inausketa bat egin zaio.
Zuhaitz eredugarrien sorta hori osatuz plazaren ingurua eraberritu zenean (2012-2014), sagarrondoak (Malus “Evereste”) landatu ziren. Sagarrondo berezi horiek loraldi izugarria dute, eta hostoak erortzean arbola guztia sagar gorri ttikiz jantzita geratzen da udaberrira arte. Sagarrondo horiek Usurbildarron sagargintza eta sagardogintza kulturari ohore eta, nola ez, Zumetak utzi digun lan izugarri horren koloreen osagarri dira. Jose Luis sagarrondoak loretan direla joan zaigu.
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta mokogorria izan zitekeen, edo zozo eme bat, edo saldo handietan ibiltzen diren arabazozo pikart horietakoren bat, edo... [+]
Gure hondartzak marrazoz beterik daude. Igerilariak lasai egon, kostaldean 100-200 metroko sakoneran ditugun hondartza zabalez ari bainaiz. Bertan bizi da Atlantikoko marrazo ugariena eta txikiena.
Maiatzaren 10ean egun osoko festa berezia antolatu dute Zestoako Amilibia baserrian. Agroekologiaren eta elikadura burujabetzaren alde, Gipuzkoako Biolur elkarteak abiatutako proiektua da Amillubi, eta udaberriko hitzordua aitzakia paregabea izanen da tarte eder bat partekatu... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Apirilaren 17an, Brasilgo Eldorado do Carajás-en egin zuten lurrik gabeko 21 langileen sarraskiaren 29. urteurrena izan da. Ordutik, La Vía Campesinak data oroitzen du Nekazarien Borrokaren Nazioarteko Egun gisa, lurrerako eskubidea defendatzeagatik koldarkeriaz erail... [+]
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Sasoitsu, osasuntsu eta bizipozez gainezka egotea dut helburu. Jaten dudanak, egiten dudanak eta pentsatzen dudanak eragina du oreka eta malgutasuna lortzeko eta tentsioa saihesteko.
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino.
Proventza eskualdean, Alpeen hegoaldean abiatu zuten Lili Saint-Laurent euskaldunak eta Mathias Guibert proventzarrak abeltzaintza proiektua duela hamar urte pasatxo. “Ardi, ahuntz, behi, txerri eta pottokekin plantatu ginen etxalde dibertsifikatua landuz, baina laborantza... [+]
Anbotoko Mari ezagutzen dugu askok, Aralarko dama, Aketegiko dama eta beste izen ugariz ere ezaguna dena. Amalur izaki gorputza hartua da Mari, gure jainkosa, euskaldunon artean ezaguna. Soineko apainez jantzitako andere bezala aurkezten da herri askotan. Baina nor ote da Mari... [+]
Urduñako 2022-2042 Onura Publikoko Mendia Antolatzeko Planaren parte da ekintza, eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailaren babesa eta Bizkaiko Foru Aldundiko Mendi Zerbitzuaren laguntza jaso du.
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira biak ala biak, baina gorria ez da bere kolorazio bakarra, eta hegoak ere izan baditu, baina beraien tamaina... [+]
Sendabelarrak non bildu galdetuz idazten didate eta bide bazterrei erreparatzeko esan ohi diet. Erromantizismoak kalte egin digu bizitzako esparru askotan eta hemen ere bai, sendabelarrak ez baitaude mendi tontorretik gertu dauden bide zidorretan (bakarrik), ezta kostatik bertan... [+]
2021 inguruan hasi zen Itziar Presa Blasco gernikarra konbutxaren munduan murgiltzen. “Magisteritza ikasi nuen nik, eta hezkuntzan aritu nintzen urteetan lanean, baina semeak jaio zirenean etxean geratzeko aukera izan nuen, eta ordu arteko guztia, nolabait, apurtu egin... [+]
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi berrirako urratsik handiena, gero uda eta udazkena azkurriz eta... [+]