Txatar-biltzaileak ikusi nituen lehenengo aldia, Buenos Airesen izan zen. Honezkero, pasa dira urte batzuk, eta oroimenak, seguru asko, lausotu egin dira, baina gogoan dut Buenos Airesen kaleetan ilunabarrarekin batera txatar-biltzaileak ere sartzen zirela. Buenos Aireseko pobrezia-poltsa erraldoi hark inpresio handia egin zidala. Hiria iluntzen zutenak familia osoak ziren, umeak, gizonak, emakumeak... Gauetan, Argentinako txiroek hiria hartzen zuten, ilunpeen bihotza modernoa osatuz.

Egun argia zen Bartzelonan lehen txatar-biltzailea ikusi nuenean. Gizon beltz bat zen. Metalezko karro bat zeraman eta barruan metalezko gauza ezberdinak zeuzkan. Gero gehiago etorri, eta nire kaleetan txatar-biltzaileak ikusten ohitu nintzen. Guztiak gizon beltzak ziren, eta bakarrik zeuden. Nire Bartzelonako etxea Poble Nou auzoaren ondoan dago eta, garai hartan, Poble Nouek bere iragan industrialaren poligonoak kontserbatzen zituen. Hara joaten ziren txatar-biltzaileak, bere metalezko gauzak saltzera. Luzea izango zen, akaso, bidea, baina nik nondik zetozen ez nuen inoiz jakin.

Gasteizen ere txatar-biltzaileak daude, behin baino gehiagotan ikusi ditut. Adibidez, gure auzotik bat ibiltzen da. Bakarrik dago, eta beltza da. Burua galdu du. Karroan ez darama gauza handirik. Oihuka ibiltzen da kaletik. Zurekin hitz egitera hurbiltzen da, batzuetan, baina ez du zentzua daukanik ezer esaten. Duela aste batzuk, adibidez, gazte harroputz batzuekin ikusi nuen: berak, beti bezala, garrasika hitz egiten zien; besteak, erdi irribarrez, erdi deseroso, begira zeuzkan. "Gaizki bukatuko du" pentsatu nuen. Pasa den egunean, nire etxe parean zebilen, karroari bultzaka. Beti bezala, zerbait ari zen esaten. Ez zegoen triste, egiaztapen moduko bat egiten ari zen, besterik ez. Nekez ulertu nuen bere gaztelania traketsa: "Hemen ez du inork banbareraz hitz egiten! Ez dute banbareraz hitz egiten!".

Banbara Afrikako hizkuntza bat da, Banbara herriaren hizkuntza, jakina. Mali estatuan ditu hiztunik gehienak, baina mugak zeharkatzen ditu, eta Burkina Fason, Boli Kostan, edo Gambian ere entzungo duzu. Wikipediaren arabera: "Banbareraren zabaltasunen ondorioz, Afrikako mendebaldeko merkataritzarako beharrezko hizkuntza bihurtu da. Jula hitzak (herrialde askotan banbarerak hartzen duen izena) bamanankanaz "merkataria" esan nahi du".

Banbaratarrek, batez ere, ahozko literatura landu dute. Ahozko tradizio bizia omen dago, batez ere errege-erreginen eta heroien epopeiek osatua. Istorio asko oso zaharrak dira, eta Maliko inperio zaharraren garaietatik omen datoz. Ahozko tradizio hori transmititzeko jeliw figura daukate, juglare moduko batzuk. Kontalarien, kantarien eta historialarien funtzioa betetzen dute. Jeliwena (batzuetan griot izenarekin ikusiko duzue) familia barruan transmititzen den ofizioa da, eta dinastia ospetsu batzuk daude. Gaur egun, hainbat, Mendebaldean, musikari ospetsu bihurtu dira.

Ez da izango, ez da inoiz ezagutuko Salburuako txatar-biltzailearen istorioa kontatuko duen jeliwik. Hemen ez da bizi heroirik, ez errege-erreginik, ezta banbareraz mintzo den inor ere.