Andoaingo bertsolaritzaren historia bildu du Xabier Lasa Bergarak liburuan
Martxoaren 1ean Andoaingo Basteron, 19:00etan aurkeztuko du liburua Xabier Lasa egileak. Ia 700 orriko lan honek lantzen ditu Errepublika garaiko euskalgintza, Etxeberriaren biografia eta XX. mendeko Andoaingo bertsolaritza. "Joxinixio paradigma modura ikusten dut, Errepublika garaian dena eman zuelako kausaren alde, bere kasuan, bertsolaritza", adierazi du Lasak.
Aiurri aldizkariak egin dion elkarrizketan, liburuaren egile Xabier Lasa Bergarak argazki bat nabarmentzen du: gerra lehertu baino hilabete lehenago egin zen Andoaingo txapelketan parte hartu zuten hamaika bertsolari ageri dira bertan, tartean, Joxinixio Etxeberria Merdilledi. "Begira ibili arren, ez dut Euskal Herri osoan beste antzeko kasurik aurkitu. Txapelketa hark adierazten du garai hartan Andoainen zer nolako bertso zaletasuna zegoen".
Euskal pizkundea indartsu Andoainen
Liburuaren lehen zatiak lantzen du Lasa Bergararen tesi nagusia: euskal pizkundeak Errepublika garaian (1931-1936) bizitu izan zuela garairik oparoena eta frankismoak bertsolaritzari eta euskalgintzari ekarri zion mina: "Foruak deuseztatu ostean Espainiaren uniformizazio politiko eta kulturalaren mehatxua egiazkoa sentitu izanaren erreakzioz, euskararen eta euskal kultura eta ohituren aldeko mugimendua piztu zen Euskal Herrian, Euskal Pizkundea izenekoa, eta Errepublika garaian jo zuen gaina Aitzolen belaunaldiaren ekimenez".
Garai hartan 4.000 biztanle zituen Andoainek, eta herrian pizkundearen mugimenduak izan zuen loraldiaren adibide dira, liburuak kontatzen duenez, euskaraz jorratu ziren literatura, kazetaritza, antzerkigintza, bertsolaritza...
1936ko kolpe militarrak irauli egin zuen zeharo errealitate hori, hizkuntza bakarra (gaztelania) eta pentsaera bakarra (frankismoa) ezarriz armen bidez: "Ikusi besterik ez dago, euskaltzale asko fusilatu egin zituztela, kartzelaratu beste asko, erbesteratu eta beldurtu. Euskararen alde lanean ari zenarentzat argia zen mezua. Baina, hala ere, frankismo garaian bertsolari batzuek bere eginahalak egin zituzten".
Joxinixio Etxeberria Merdilledi, bertsolari gudaria
Liburuaren bigarren zatiak biografia aztertzen du. Lasa Bergararen hitzetan "euskaltzaletasunaren eta abertzaletasunaren zerbitzura jarri zuen bere bertso jarduna". ELA sindikatuaren, ENB baserritarren sindikatuaren edota EAJren mitinetan abesten zuen eta Euskal Herriko bertsolarien txapelketa nagusiko finalean ere kantatu zuen, Txirritak irabazi zuen hartan. Lasa Bergararen hitzetan, "Txirritaren tradizio edo itzala jaso zuen alde batetik, eta bertsoa sagardotegietatik atera eta antzokietara eraman zuen Basarriren modernoagoa bestetik". Errepublika garaian Etxeberriak idatzitako bertsoak aurkitu zituen Lasak El Día egunkarian eta ARGIAn.
Gudari gisa ere nabarmendu zen, sen berezia omen zuen estrategia militarrean eta zelatari edo "espia" aritu zen Bizkaiko frontean: bere etsaien aldera gauez inkurtsioak egiten zituen, karlista edo falangista jantzita. Jose Antonio Agirre lehendakariaren konfiantzazkoa zen.
Lasa Bergarak aitortu duenez, "pertsonaje zeharo nobeleskoa iruditu zitzaidan. Hil ere oso modu tragikoan hil zen". Artxandako lubakietan hil zuten frankistek Bilboren aurkako ofentsiba handian, metrailadorea eskutan eta euskal aberriaren aldeko oihuak eginez. Bere auzo bereko (Goiburu) karlista ezagun batek baionetaz hil zuela zabaldu zen.
Andoaingo bertsogintza, 1936tik
XX. mendeko Andoaingo bertso munduko beste 53 pertsonaren biografiak bildu ditu liburuaren azken zatiak: "Auzitan jartzera letorke azken hamarkadetan zabaldu den ustea, alegia, Sorozabal eta Mendiluze bertsolariak plazaratu aurretik andoaindarrek apenas egin izan diotela ekarpenik bertsolaritzari". Bertsoarekin era guztietako harremanak dituztenak ageri dira 53 horien artean: plazetakoak, lagunartekoak, sasi bertsolariak, bertso eragileak, bertsozale amorratuak, bertso zaharren kantariak...
Emakumea bakarra, Anastasi Etxeberria: "Emakume bertsolariei ere aipamena egin nahi nien liburuan, baina oso zaila egin zait. Garai hartan bertsolariek taberna eta sagardotegietan abesten zuten batik bat eta bide hura itxita zuten emakumeek. Abesteko gaitasuna zuten emakumeak asko izango zirela uste dut, ordea. Maxartegi baserriko Anastasi Etxeberria, esaterako, aitarekin egongelan aritzen omen zen bertsotan; ateak itxita, beste testigurik gabe. Pasarte horrek asko adierazten digu".
Xenpelar Dokumentazio Zentroak dokumentazio bilketan sakontzeko aurrerapausoak eman ditu: Bertsozale Elkarteko egitasmoen bilketa prozesuak berrikusi dira eta tokian tokiko eragileekin harremanetan jarrita, eremu horretako jarduna aztertu eta hobekuntzak bideratu... [+]
Ekainaren 12an, 64 urte zituela hil zen Tomasita Quiala Kubako izar handia. Azkeneko aldiz, 2018an etorri zen Tomasita Quiala repentista Euskal Herrira, Bertsozale Elkarteak antolatutako inprobisazioaren nazioarteko topaketa batzuen bidez. Dena hartzen zuen gogoan eta denari... [+]
“Urrats kuantitatibo eta kualitatiboa” eman du antolakuntzak, finala lekuz aldatuko du, inoizko finalik “handiena” egiteko. Zortzi saiok osatuko dute txapelketa. Sarrerak udazkenean jarriko dituzte salgai.
Lau urtero hiru txapelketa jokatzen ari da Oihana Bartra Arenas azken hogei urteetan. Bertsolaritza lehia baino gehiago dela jakitun da, baina lehia uzteak ekar lezakeen amildegiak beldurra ematen dio.
Bertsozalea zen, eta hamarkada luzeetan aritu da bertsoaren plazako zereginetan: epaile eta gai-jartzaile lanetan, saio antolaketetan eta Bertsularien Lagunak elkartearen betebeharretan ere bai. Euskaltzain urgazle izendatua izan zen 1967an, eta ohorezko 2014an.
Señora Sariketaren V. edizioa izan da 2025ekoa, benetan berezia: aurtengo bertsolari parte-hartzaileak plazak utziak zituzten andre eta genero disidenteak izan dira. Binaka egin dute plazara itzulera, saioetarako giro goxo eta xamurra lagun.
Hamahiru urtean lehen aldiz, finalaren kokagunea aldatu du txapelketak, arrazoi koiunturalak medio: Bilbao Arenatik Casillara. Azken bi txapelketetako txapeldunak, Nerea Ibarzabalek, ez du parte hartuko aurtengo edizioan.
Iruñean eginen da lehen saioa, maiatzaren 23an, eta Jauntsaratsen bigarrena, maiatzaren 30ean. 12 bertsolarik hartuko dute parte, aurreko txapelketan aritu ez zirenak. Horietatik, sei sailkatuko dira urrian hasiko den txapelketara.
Hamabi bertsoko sorta dotorea jarri du pilotariak, galtzeari eta irabazteari buruz. Inspirazioa 2024an Larrun aldizkarirako egindako mahai-inguruak piztu zion, Jokin Altunarekin gai horri buruz aritu baitzen gogoetan. Bertso sorta musikatuta entzun daiteke Bertso Ikasgela... [+]
Martxoak 14an Itsasuko (Lapurdi) Goxoki Gaztetxean hasitako sei saioko ibilbideak maiatzaren 3an izan du finala Gernikako gaztetxe okupatu berrrian. Egurre Gazte asanbladaren laguntzaz egun osoko egitaraua izan zen larunbatean. Finaleko bigarren fasera, Maddi Aiestaran eta... [+]
Irurtzunen jokatu da Nafarroako Eskolarteko Txapelketaren 39. edizioa. Sei bertsolari gaztek hartu dute parte txapelketan, eta horietatik, Arantzako Kattin Madariagak jantzi du txapela. Txapeldunorde, berriz, Kattalin Lizarraga izan da. Biak izanen dira Nafarroako ordezkari... [+]
Gipuzkoako Euskal Pilota Federazioak 100 urte betetzen ditu aurten. Ospatzeko antolatu dituen ekitaldien artean dago apirilaren 12an Zumarragan egingo den bertso saio berezia. Pilotari bat arituko da gai-jartzen, eta pilotarekin harremana duten Gipuzkoako lau bertsolari kantuan... [+]
