Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu dituzte, tartean 6.000 euskaldun
Urtero bezala, Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak Gurseko kontzentrazio esparruan egondako presoak omendu ditu. Horietako asko Euzko Gudarosteko eta armada errepublikarreko kideak ziren. Francoren aurka aritutako beste hainbat, eta Hitlerren eta Mussoliniren diktaduren kontra borrokatutakoak ere kontzentrazio esparruan izan zituzten. 6.000 euskaldun inguru egon ziren esparru hartan, eta kalkulatzen da 14.000 judu hil zituztela Gursetik Auschwitzera eta Mauthausenera eramanda.
Gurseko (Biarno) kontzentrazio esparruak 1939ko apiriletik 1945eko abenduaren 31ra arte izan zituen presoak. Frantziako Estatuan iraupen eta garrantzi handiena izan zuen esparrua izan zen. Euskal Herritik gertuen eratu zuten esparrua izan zen, Zuberoatik 4 kilometrora.
Apirilaren 7an egin du oroimen ekitaldia Terres de Mémoire(s) et de Luttes elkarteak. Aurten, eremu nazia zabaldu zela 85 urte betetzen dira. Ekitaldian, preso izan ziren pertsonen senideak, elkarte sozial eta kulturalak, eta Akitania Berriko, EAEko, Nafarroako eta Aragoiko ordezkari politikoak izan dira. Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubide, Memoria eta Lankidetzako sailburuorde José Antonio Rodriguez Ranz Gursen izan da hilaren 7an, eta preso euskaldunak izan ditu gogoan: “Ia sei mila euskaldun iritsi ziren Francoren diktaduratik ihesi Gursera, eta han bizi izan ziren eta sufritu zuten (batzuk hil egin ziren) baldintza negargarri eta ankerretan. Memoria gogoratzea da (ez ahanztea), egia, ikerketa, ezagutza eta pedagogia berria, sozializazioa eta ezagutza horren transmisioa; konpontzen, eraldatzen eta ahalduntzen duen egia”.
60.000 presotik gora sei urtean
Eusko Jaurlaritzak omenaldiaz eskainitako informazioan kontzentrazio esparruaren lau garaiak honela nabarmendu ditu:
1- 1939ko apirilaren 2tik 1940ko maiatzaren 10era: errepublikar espainiarrak, Gudariak eta Nazioarteko Brigadetako boluntarioak. Guztira, 27.350 pertsona, gizonak bakarrik.
2- 1940ko maiatzaren 10etik 1940ko irailaren 1era: "desiragarrienak", batez ere Alemaniako eta Reicheko herrialdeetako emakumeak. Horiekin batera, iritzi-delituengatik (komunistak, Espainiako euskaldunak, etab.) barneratutako ehunka gizon. Guztira, 14.795 gizon eta emakume.
3- 1940ko irailaren 1etik 1944ko abuztuaren 25era: judu atzerritarrak. Guztira, 18.185 gizon, emakume eta haur barneratu zituzten Vichyko erregimenak egindako antisemitismo estatalaren ondorioz. Auschwitzera deportatu zituzten sistematikoki, eta 1942tik aurrera hil.
4- 1944ko abuztuaren 25etik 1945eko abenduaren 31ra: "laguntzaileak" eta ehunka bat antifrankista espainiar. Guztira, 3.370 pertsona, gizonak bakarrik.
Gurs, el campo vasco, Josu Chuecaren liburua
Josu Chueca EHUko Historia Garaikideko irakasleak ere hitza hartu du Gurseko ekitaldian. Chuecak Gurs. El campo vasco (Txalaparta, 2007) liburua idatzi zuen. Liburua egin aurretxotik, 2005eko martxoan, ARGIAn erreportaje mardula (Gurs: euskaldunen kontzentrazio esparrua) argitaratu zuen kontzentrazio esparruari buruz, eta batez ere han egon ziren 6.000 euskaldun preso ingururi buruz. Besteak beste, Ramon Agesta Irastorza elkarrizketatu zuen. Ramon Agesta irundarrak 1936an 22 urte zituen. EAJko kidea, Gerra Zibila hasi zenean, Irungo Defentsa Batzordekoa zen. Gursera, 1940ko maiatzean atxilotuta eraman zuten, beste 800 euskaldun ingururekin. Arlette Dachary Ponts et Chaussées enpresako mekanografoa ere elkarrizketatu zuen. Gurseko kontzentrazio esparruan aritu zen lanean eta hauxe erantzun zion Chuecari Gursetik Auschwitzera eta Mauthausenera eramaten zituzten preso juduen patuaz zerbait bazekiten galdetutakoan : “Amerikarrek eta errusiarrek argazkiak erakutsi zituztenean jakin genuen zer gertatzen ari zen”.
Londres, 1940ko irailaren 7a. Hegazkin alemaniarrek hiria bonbardatu zuten, Britainiar Uharteen eraso masiboa abiatuz. Edo, bestela esanda, Blitz-a hasi zen.Eta salto batean 75 urte atzera egin eta garai hura ekarri digu gogora Nagore Irazustabarrenak; Blitzaren aurkako... [+]
Londres, 1940ko irailaren 7a. Hegazkin alemaniarrek hiria bonbardatu zuten, Britainiar Uharteen eraso masiboa abiatuta. Edo, bestela esanda, blitz-a hasi zen.1941eko maiatzera arte luzatu zen eta, amaitu zenean, britainiar lehen ministro Winston Churchillek “su artean... [+]
Kosmetiko enpresak azalerako kremaz hornitzen zuen Dachauko kontzentrazio esparrua. Naziek presoekin esperimentuak egiteko erabili zuten krema mota bat, eta 80 eta 90 preso artean hil ziren horren ondorioz. Enpresak ikerketa “independente eta osatua” jarri du martxan.
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Washington (AEB), 1930eko ekainaren 17an. AEBetako Kongresuak Muga-Zergen Legea onartu zuen. Smoot-Hawley Legea ere esaten zaio Reed Smoot senatariak eta Willis Hawley diputatuak bultzatu zutelako.
Legeak 900 produktu ingururako inportazio zerga-mugak %40 eta %60 artean igo... [+]
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Ospitalepea, 1944ko ekainaren 27a. Soldadu alemaniarrek sarekada egin zuten Zuberoako 80 biztanle inguruko herri txikian. Zortzi lagun hil zituzten zigor-ekintzan eta hemeretzi atxilotu, guztiak zibilak; horietatik bederatzi deportatuko zituzten eta kontzentrazio esparruetatik... [+]
Normandia. 1944ko ekainaren 6a. Overlord operazioa abiatu zuten: Britainia Handiko, AEBetako eta Kanadako milaka soldadu Normandiako hondartzetan lehorreratu ziren, Bigarren Mundu Gerraren eta, beraz, historiaren norabidea goitik behera aldatzeko. Edo horixe da behintzat duela... [+]