Ginkgoaren irrimurrika eta barre ttikia
Burua dardaratu eta ikaratu zigun ginkgoak (Ginkgo biloba). Lizar-makila denboran ginkgoa aspaldi galdutako zuhaitz espezietzat jotzen zen. Bere hostoen fosilak ezagutzen ziren, beste arrastorik ez.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Permiar garaikoa da, duela 280 milioi urtekoa eta XVII. mendera arte desagertua zela uste zen. Engelberd Kaempfer mediku naturalista eta bidaiari alemanak 1683 eta 1693 artean Persiatik Japoniara egindako ibilbidean topatu eta deskribatu zuen arte. Txinako basotxo bitxi batzuetan topatu zituzten ale batzuk; dioikoa da, zuhaitz batzuk zeharo arrak eta besteak zeharo emeak dira. 1730. urtean lehen ginkgoa landatu zen Europan, Utrechten, Herbehereetan. Gerora, bere forma arkitektonikoak eta hostajearen urrezko udazkenak osatutako uztarriak tiraka mundu guztira hedatu zen. Bere generotik iraun duen espezie bakarra da.
Espezie pankronikoa edo fosil biziduna esaten zaie horrelakoei: ustez desagertuta daude eta bat-batean ale bizidun batzuekin tril edo topo egiten dugu. Ustez, Txinako baso haietako ginkgoak naturalak baziren ere, azkenaldiko ikerketek azaleratu dute genetikoki oso hurbilak direla eta, ondorioz, noizbait landatutako basoak direla; baita milaka urte bizitzeko gaitasuna dutela ere.
Genetikara jota, ginkgoa guri irri ttikiz begiratzeko moduan dago. 2016an txinatar ikerlari talde batek Ginkgo bilobaren genomaren zirriborroa argitaratu zuen (GigaScience aldizkaria, Rui Guan eta abar) eta 10.600 milioi DNA base nukleiko dituela argitu. Horrez gain, 41.840 gene inguru dituela aurreikusten da, bakterioen aurkako eta defentsa kimikoko mekanismo kopuru handia ahalbidetzen diotenak. Guk, pertsona ahalguztidunok, 3.200 milioi DNA base eta 20.000-25.000 gene besterik ez ditugu. Ginkgoaren ahalduntze genetikoaren herenaren eta erdiaren artean gaude…
Zuhaitz zaharren(etako)a dela esan daiteke, dinosauroak ezagutu zituena. Eta zer mendrena garen eta batez ere gure memoria argitu eta nor den gogorarazteko, frogatuta dago bere hostoak memoria txarraren aurkako erremediorik onena direla. Haizemaile edo abaniko itxurako hosto horiek gure hats bahitzea eta asma sendatzen dituzte; baita zuhaitzetan arrak eta emeak harreman sexualak nola izaten ote dituzten pentsatze hutsak eta abarrek sortutako buruko minak ere; eta milaka urte bizitzeko gai diren zuhaitzak badirela eta gu zahar-xahartzen, ba zahartzaroaren gaitzak ere arintzen ditu. Irrimurrika batekin esaten digu: botika oso ona naiz, natzaizue.
Bere berebiziko gaitasun gaitzak norainokoak izan daitezkeen ederki adierazten du: aspaldiko gerra erraldoi batean, Japoniako Hiroshiman bonba nuklear bat leherrarazi zutenean eta kilometrotan eta kilometrotan haberik zutik geratu ez zen hartan, aspalditik bizi zen ginkgo bat erre eta hurrengo urtean berritu egin zen. Berritu zen bizidun bakarra izan zen. Oraindik ere bizi omen da… Bakearen turismoko gune izendatua dute.
Gure mundua akabatuko dugu, gerraz gerra, eta ginkgoak hortxe iraungo du, fosil bizidun.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Biolur laborantza ekologikoaren aldeko elkarteak frutazaintza sustatu nahi du eta horretarako egun-pasa ederra antolatu du uztailaren 29rako; hiru proiektu ezagutuko dituzte bertatik bertara: Erroak mintegia Ahatsan (Nafarroa Beherea), Kibbi Sat Donezteben (Nafarroa) eta... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]
Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]
Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko... [+]