Astelehena! Jai ondoko alferra
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Azken urteetan, urtarrileko astelehen batez, sare sozialek eta albistegiek gogorarazten digute ipar hemisferioan urteko egunik goibelena dela. Blue Monday da, ingelesez urdin adjektiboak triste eta goibel esan nahi baitu. Teleberria betetzeko bestelako albisterik aurkitu ez duten esatariek urtero kontatzen dute zientifikoki frogatutako datua dela, kalkulatzen dena Eguberrien bukaeraren, eguraldiaren eta hurrengo oporraldirako falta diren egunak kontuan hartzen dituen ustezko formula matematiko baten bidez. Baina txatxukeria horren jatorria 2005eko publizitate kanpaina bat baino ez da, Sky Travel bidai-agentzia britainiarrarena.
Zoritxarrez langile mugimenduaren tradizioak ahaztu ditugun garaiotan, Blue Monday komertzialak itzal egin dio jatorrizko astelehen urdinari, zeina oso bestelakoa baitzen. Gutxienez Erdi Arotik dokumentaturik dago Europako artisau eta langileek, igandeko atsedena eta gero, jai-eguna astelehenera arte luzatzeko zeukaten ohitura. Astelehenetan ere atseden hartu eta festa egin nahi izaten zuten, aurreko astean irabazitako sosak tragotan eta janaritan gastatzeko. Ohitura hori aski zabaldua zegoen eta nagusien diziplina zorrotzaren aurkako erresistentzia keinu bat zen. Alemanian Blauer Montag (astelehen urdin, hain zuzen) esaten zioten eta beste hizkuntza batzuetan San Astelehen ospakizuna esaten zitzaion (San Lunes, Saint Lundi, Saint Monday, ...). XX. mende hasieran oraindik, hainbat tokitan ohikoak ziren horrelako parrandak. EP. Thompsonek esaterako, astelehenetan lan ez egitearen inguruko ohiturak, anekdotak eta kantuak jaso izan zituen, XVIII. eta XIX. mendeko langile klasea ikertzerakoan.
Astelehen urdina: ospakizun eta desobedientzia zena, egun goibel eta deprimentea bilakatu dute. Blauer Montag zaharra ihes bat zen; Blue Monday berriak, aldiz, egoera onartzera kondenatzen gaitu eta apatiara lotzen. Urteko astelehenik tristeena dela gogorarazten digute, baina ez gara iruzur egin eta eskapatzeko gauza; kapitalaren uztarpetik ihes egiteko esperantzak galdu bagenitu bezalaxe. Zalantza dut, ordea. Zuen ustez zein da astelehenik goibelena urtarrilekoa ala irailekoa? Orduko langileek bezala, oporraldia luzatuko nuke; baina ez egun bakar batez, hilabete oso bat baizik! Gora astelehen urdinak!
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]