1936 eta 1945 artean amezketarrek zer bizitu zuten jasoko du udalak
1936ko gerran eta lehen frankismoan Amezketan gertatutakoaren inguruan ikerketa «sakona» egin nahi du udalak, Aranzadiren laguntzaz; testigantzak bildu nahi dituzte.
Urteak daramatza oroimen historikoa lantzen Amezketako Udalak, eta orain, pauso bat gehiago ematea erabaki dute: 1936 eta 1945 urte bitartean bizi izan zen «garai iluna» aztertu nahi dute. Horretarako, herritarrei dei egin diete, garai horien inguruko testigantzak, argazkiak edota dokumentazioak bildu ahal izateko.
36ko gerran eta lehen frankismoan, Amezketan gertatutakoaren inguruan, ikerketa «sakona» egiteko asmoa dutela azaldu du Iñaki Arandia zinegotziak, Aranzadi zientzia elkartekoekin elkarlanean. Aurrez Joxe Mari Otermin herritarrak egindako lan «itzela» goraipatu du.
«Badakigu garai hartan amezketar askok latz sufritu zutela; bizitzako adinik egokienean etxea utzi eta derrigorrez gerrara joan behar izan zuten, batzuk frontean hil ziren, beste asko zauritu egin ziren eta pentsaeraz Frankoren aurkakoak zirenak isunak, espetxeratzeak, desjabetzeak edo epaiketak jasan zituzten», azaldu du Arandiak. Herritarrek zer gertatu zen jakiteko eskubidea dute, eta hori guztia jasota utzi nahi dute.
Jasotzeko bide horretan Aranzadi zientzia elkartearen laguntza izango dute. Aranzadik bere lan proposamena aurkeztu zuen udalean, eta udalak lan akordioa adostu eta sinatu egin zuen. Aranzadiren laguntzak lanari «osotasuna eta kalitatezko bermea» emango dizkiola aipatu du Arandiak.
Lan proposamenaren helburu nagusia liburu bat idaztetik harago doala gaineratu du udalak. «Herrian sortu den mugimenduak, aurrera eraman behar diren ekintzek edota herritarren testigantzek eta esku hartzeek dute lehentasuna», esan dute. Izan ere, kontakizuna osatzeko, garai hartako protagonista zuzenen faltan, protagonista horien senide eta ingurukoen beharra izango dutela azpimarratu dute. Horrela, «inongo arrazoirik gabe sufritu zutenekiko egia, justizia eta erreparazioa» azaleratu nahi dute.
Aranzadiko kideen laguntza izango dute horretarako. Javi Buces ikerlariak nabarmendu du Aranzadiren egitekoa egia ikertzea izango dela, ondoren, erreparazioa eta justizia egin daitezen. Izan ere, Bucesek esan duenez, «egia jakin gabe, ezin dugu erreparazioa eta justizia eskatu».
Herritarrei deia
Aranzadi zientzia elkarteak ikerketa lana burutzeko hainbat artxibo kontsultatuko ditu: tokikoak, Euskal Herri mailakoak eta baita estatukoak ere. «Gerraren nondik norakoak dagoeneko ezagutzen ditugu, akademikoek izugarrizko lana egina dute. Orain jakin nahi duguna da errepresioa nortzuk sufritu zuten, izen abizenekin», esan du Bucesek.
Guztia ez dago artxiboetan jasota, ordea. Artxiboetatik jasotakoarekin lan historikoa egitea da asmoa, eta paraleloki testigantzak jasoko dituzte. «Erbestera nork joan behar izan zuen edota nor fusilatu zuten jakin nahi dugu, edota esaterako, emakumeen aurkako errepresioa ez dago dokumentuetan jasota. Kontakizun horiek nahi ditugu», argitu du Bucesek.
«Gerrara nola joan ziren, non hil zituzten, gorpua ekarri eta hiletarik egin zitzaien, zein izan ziren zaurituak, zauriengatik laguntza ekonomikorik jaso ote zuten edo nazionalista izateagatik jasotako ondorio kaltegarriak zeintzuk ziren» argitu nahi dutela gaineratu du Arandiak.
Laster Oroimen bulegoa zabalduko du udalak, herritarrek bulego horretan dakiten informazioa eman edota jaso dezaten. Bitartean kontakturako bi aukera proposatu ditu Bucesek interesa duten herritarrek erabil ditzaten: memoria@aranzadi.eus helbidea eta 943 466 142 telefonoa.
Herritarrei, beraz, deia luzatu diete, etxera iristen zaizkien informazio orriak tentuz irakurri eta garai hartako argazki, dokumentu eta pasadizoen gogoeta egiteko. Oroimen bulegoa irekitzen dutenean, horien berri emateko aukera izango dute, zuzen-zuzenean, udalean. Horretarako egun eta ordu batzuk zehaztuko dituzte; aurrerago jakinaraziko du udalak noiz zabalduko duten bulego hori.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Gogora Institutuak 1936ko Gerrako biktimen inguruan egindako txostenean "erreketeak, falangistak, Kondor Legioko hegazkinlari alemaniar naziak eta faxista italiarrak" ageri direla salatu du Intxorta 1937 elkarteak, eta izen horiek kentzeko eskatu du. Maria Jesus San Jose... [+]
Familiak eskatu bezala, aurten Angel oroitzeko ekitaldia lore-eskaintza txiki bat izan da, Martin Azpilikueta kalean oroitarazten duen plakaren ondoan. 21 urte geroago, Angel jada biktima-estatus ofizialarekin gogoratzen dute.
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
ELA, LAB, ESK eta STEILAS sindikatuek eta M3 elkarteak "herrikoia eta sozialki plurala" den memoria eguna "errepresiorik gabe" egitea eskatu dute. Eusko Jaurlaritzari zuzendutako eskaera da, "iaz ez bezala", aurten manifestatzeko eskubidea bermatzeko... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]