1936 eta 1945 artean amezketarrek zer bizitu zuten jasoko du udalak
1936ko gerran eta lehen frankismoan Amezketan gertatutakoaren inguruan ikerketa «sakona» egin nahi du udalak, Aranzadiren laguntzaz; testigantzak bildu nahi dituzte.
Urteak daramatza oroimen historikoa lantzen Amezketako Udalak, eta orain, pauso bat gehiago ematea erabaki dute: 1936 eta 1945 urte bitartean bizi izan zen «garai iluna» aztertu nahi dute. Horretarako, herritarrei dei egin diete, garai horien inguruko testigantzak, argazkiak edota dokumentazioak bildu ahal izateko.
36ko gerran eta lehen frankismoan, Amezketan gertatutakoaren inguruan, ikerketa «sakona» egiteko asmoa dutela azaldu du Iñaki Arandia zinegotziak, Aranzadi zientzia elkartekoekin elkarlanean. Aurrez Joxe Mari Otermin herritarrak egindako lan «itzela» goraipatu du.
«Badakigu garai hartan amezketar askok latz sufritu zutela; bizitzako adinik egokienean etxea utzi eta derrigorrez gerrara joan behar izan zuten, batzuk frontean hil ziren, beste asko zauritu egin ziren eta pentsaeraz Frankoren aurkakoak zirenak isunak, espetxeratzeak, desjabetzeak edo epaiketak jasan zituzten», azaldu du Arandiak. Herritarrek zer gertatu zen jakiteko eskubidea dute, eta hori guztia jasota utzi nahi dute.
Jasotzeko bide horretan Aranzadi zientzia elkartearen laguntza izango dute. Aranzadik bere lan proposamena aurkeztu zuen udalean, eta udalak lan akordioa adostu eta sinatu egin zuen. Aranzadiren laguntzak lanari «osotasuna eta kalitatezko bermea» emango dizkiola aipatu du Arandiak.
Lan proposamenaren helburu nagusia liburu bat idaztetik harago doala gaineratu du udalak. «Herrian sortu den mugimenduak, aurrera eraman behar diren ekintzek edota herritarren testigantzek eta esku hartzeek dute lehentasuna», esan dute. Izan ere, kontakizuna osatzeko, garai hartako protagonista zuzenen faltan, protagonista horien senide eta ingurukoen beharra izango dutela azpimarratu dute. Horrela, «inongo arrazoirik gabe sufritu zutenekiko egia, justizia eta erreparazioa» azaleratu nahi dute.
Aranzadiko kideen laguntza izango dute horretarako. Javi Buces ikerlariak nabarmendu du Aranzadiren egitekoa egia ikertzea izango dela, ondoren, erreparazioa eta justizia egin daitezen. Izan ere, Bucesek esan duenez, «egia jakin gabe, ezin dugu erreparazioa eta justizia eskatu».
Herritarrei deia
Aranzadi zientzia elkarteak ikerketa lana burutzeko hainbat artxibo kontsultatuko ditu: tokikoak, Euskal Herri mailakoak eta baita estatukoak ere. «Gerraren nondik norakoak dagoeneko ezagutzen ditugu, akademikoek izugarrizko lana egina dute. Orain jakin nahi duguna da errepresioa nortzuk sufritu zuten, izen abizenekin», esan du Bucesek.
Guztia ez dago artxiboetan jasota, ordea. Artxiboetatik jasotakoarekin lan historikoa egitea da asmoa, eta paraleloki testigantzak jasoko dituzte. «Erbestera nork joan behar izan zuen edota nor fusilatu zuten jakin nahi dugu, edota esaterako, emakumeen aurkako errepresioa ez dago dokumentuetan jasota. Kontakizun horiek nahi ditugu», argitu du Bucesek.
«Gerrara nola joan ziren, non hil zituzten, gorpua ekarri eta hiletarik egin zitzaien, zein izan ziren zaurituak, zauriengatik laguntza ekonomikorik jaso ote zuten edo nazionalista izateagatik jasotako ondorio kaltegarriak zeintzuk ziren» argitu nahi dutela gaineratu du Arandiak.
Laster Oroimen bulegoa zabalduko du udalak, herritarrek bulego horretan dakiten informazioa eman edota jaso dezaten. Bitartean kontakturako bi aukera proposatu ditu Bucesek interesa duten herritarrek erabil ditzaten: memoria@aranzadi.eus helbidea eta 943 466 142 telefonoa.
Herritarrei, beraz, deia luzatu diete, etxera iristen zaizkien informazio orriak tentuz irakurri eta garai hartako argazki, dokumentu eta pasadizoen gogoeta egiteko. Oroimen bulegoa irekitzen dutenean, horien berri emateko aukera izango dute, zuzen-zuzenean, udalean. Horretarako egun eta ordu batzuk zehaztuko dituzte; aurrerago jakinaraziko du udalak noiz zabalduko duten bulego hori.
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.
Inor gutxik ukatuko du ziurgabetasunez beteriko garai batean gaudenik. Krisi ekonomikoaren, ezegonkortasun politikoaren eta klima-aldaketaren inguruko mezuez inguraturik gaude. Ikaraturik bizi gara. Hori guztia gutxi balitz, globalizazioaren ondorioz, nazioen izaera zalantzan... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Nazismoaren biktimak izandako euskal herritarrak oroitzeko Eusko Jaurlaritzak egin duen lehen aitorpen instituzionala da. Hego Euskal Herriko 253 pertsona deportatu zituzten 1940 eta 1945 urteen artean. 113 bertan hil ziren eta beste asko, handik bizirik irten baziren ere... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
50 urte bete dira Polizia frankistak Mikel Gardoki Azpiroz ETApm-ko kidea tirokatuta hil zuenetik. Egiari Zor fundazioko kideek eta Gardokiren kide Juan Miguel Goiburu Mendizabal 'Goiherri'-k hartu dute parte ekitaldian.
1945ean Neuengammeko nazien kontzentrazio esparruan hil zen Jean Iribarne gamerearraren diru-zorroa berreskuratu eta bere senideei eman diete. Ipar Euskal Herrian gutxienez 350 herritar deportatu zituzten erresistentzian parte hartzeagatik, eta ia erdia ez ziren bizirik atera.
Kirola eta oroimena uztartuko dituzte, bigarrenez, mendi-martxa baten bitartez. Ez da lehiakorra izanen, helburua beste bat delako. La Fuga izeneko mendi martxak 1938ko sarraskia gogorarazi nahi du. Ezkabako gotorlekuan hasi eta Urepelen amaituko da. Maiatzaren 17an eginen dute.