Gerraren eta bereziki espetxeen gaia lantzeko asmoz egindako bideoa, baita emakumeen egoeraz hausnartzeko ere Mutriku eta Ondarroa artean frankismoan izan zen Saturrarango kartzelan oinarrituta.

Ezkaba mendian inprobisatutako kartzelaren barruan gertatutako tragediaz bagenekien zerbait, ez hainbeste murru horietatik at emakume taldeek eraman zuten borrokaz. Amaia Kowasch ikerlari iruindarrak presoen biziraupenerako ezinbesteko izan ziren itzaleko sare horien protagonistei ahotsa eta aurpegia jarri die orain.

Joan den larunbatean, hilak 20, Bergarako laugarren instrukzio-epaitegian deklaratu behar zuen Jesus Mari Txurrukak. Bere aitonaren anaia Hanburgoko kontzentrazio zelai batean hil zen 1945ean, eta birramona berriz, faxistek hil zuten bederatzi urte lehenago, Elgetako haren baserrian hotz-hotzean tirokaturik. Baina ez du deklaratuko. Ez berak ezta urtarrilean zehar epaitegitik igaro behar zuten frankismoko biktimen beste 13 senideek ere.

Baserritik galtza luzeekin jaitsi eta isunarekin itzuli zela etxera kontatu du Arantxa Arregi azkoitiarrak (Azkoitia, 1935) Maxixatzen aldizkarian. Arantxa Arregi eta Antonia Aldalur galtzak eta txapela jantzita irten ziren enkargutara, baina dendatik irtenda udaltzainak gelditu eta isuna jarri zien galtza luzeak eramategatik. Honela zioen isuneko faltak: "ir vestido de chico por las calles, el día 16 del actual". Arregik harro kontatzen du herrian galtza luzeak jantzi zituen... [+]

1967ko irailaren 9an grebari ekin zion emakume talde batek Hernaniko lantegian, soldata jaitsi zietelako eta baldintza duinak eskatuz. Garesti ordainduko zuten.

Torturak pairatu zituzten bost emakumek euren testigantzak kontatu dituzte asteazkenean Nafarroako Legebiltzarrean. Bost hamarkada ezberdinetan torturatu zituzten, baina antzeko testigantzak kontatu dituzte. Bertaratutakoek isilik eta hunkituta entzun dituzte lekukotasunak. Besarkada eta babes keinuen bitartez lagundu diote elkarri bost hizlariek.

Gaur Estibaliz de Miguel EHUko irakasle eta soziologoa izan dugu Kantoian, eta emakumeen kartzelako bizipenez hitz egin digu. Emakumeen arteko erlazio sexu-afektiboak eman izan direla eta ze egoeratan eman diren azaldu digu.

Larunbatean izanen da, Azkoienen, Oroimenaren Aldeko Emakumeak elkarteak antolatuta. Beraien facebook orrian ikus daiteke egitaraua osorik.

Larraga, 1936ko abuztuaren 15a. Guardia zibilak Vicente Lambertoren etxean agertu dira (UGTko militantea Errepublikan). Udaletxera eraman nahi dute, galdekatzeko. Lambertoren 14 urteko alabak, Maravillasek, esan du aitarekin joango dela.

Elgetan omendu dituzte eguneroko lubakiak defendatu zituzten emakumeak. Emakume errepublikarrek 1936ko gerran zigor bikoitza jaso zutela esan ohi da: faxismoari aurre egiteagatik eta emakume izateagatik.