1918ko gripe espainiarraren bigarren uholdeak gogor kolpatu zuen hiria eta Bizkaiko Foru Aldundiak eskuliburua inprimatu zuen, herritarrek hartu beharreko oinarrizko hogei garbitasun neurrirekin. Horietako batzuk oso ezagunak zaizkigu asteotan.

Connecticut (AEB), 1931ko abuztuaren 21a. Smedley Darlington Butler (1881-1940) marineen maior jenerala gonbidatu zuten hiriko Amerikar Legioaren egoitzara hitzaldi bat eman zezan. Butler AEBetako armadako militar kondekoratuena zen, erretiratu berria, eta horregatik entzuleak harri eta zur utzi zituzten haren lehen hitzek.

Iruñea, 1919ko urtarrila. Nafarroako prentsak gai nagusi bat izan zuen hizpide egun haietan: 1839an galdutako foruak berreskuratu eta estatutu baten bidez autonomia lortzeko aukera.

Duela ehun urte bukatu zen munduan sekula izan den sarraski handienetako bat: Lehen Mundu Gerra. Milioika lagun hil ziren, “estatunazioen” eraikuntza garaian eta estatu haien arteko norgehiagoka giroan lehertu zen gerla hartan.

Ehun urte beteko dira azaroaren 11n Lehen Mundu Gerra amaitu zela Europan. Hark utzitako zauri eta arrakalak oraindik agerian ditugu gurean eta kontakizun historiko ofizialari aurre egiteko antolatu dute 1914-1918 euskal oroitzapena itzaletik argira ekitaldia Baionan.

Londres, 1915. Charles Myers (1873-1946) psikologo ingelesek “shell shock” (jaurtigaiek eragindako shocka)  terminoa erabili zuen lehenengoz The Lancet medikuntza aldizkarian, Lehen Mundu Gerrako fronteetan borrokan ari ziren soldadu askori gertatzen ari zitzaiena deskribatzeko.

Hernani (Gipuzkoa), 1918ko apirila. Lasarte eta Hernani inguruetan zenbait baztanga kasu agertu zirenez, Gipuzkoako gobernadoreak hainbat neurri hartzeko agindua eman zuen: Lasarteko herritarrei, hipodromoko jockey-ei eta ukuiluetako langileei txertoa jartzea (agerraldia hipodromo inguruetan sortu omen zen) eta gaixotutako zazpi pertsona Lasartetik Hernaniko Benefizentzia Etxera eramatea, bertan hobeto isolatuta egongo zirelakoan.

Hego Euskal Herriak lau gerra bizi izan ditu azkeneko bi mendeetan, eta lauak, termino orokorretan, estatu espainiarraren aurkakoak izan dira. Ipar Euskal Herriak, aitzitik, bi gudu izugarri ezagutu ditu XX. mendean zehar, eta bietan euskaldunek frantziarren bandoan borrokatu zuten. Bakoitzaren historiak bide ezberdinetatik moldatu du gizartearen traza, eta Lapurdi, Baxe Nafarroa eta Xiberoa ulertzeko nahitaez Lehen Mundu Gerran jarri behar da begirada.

Ukraniako Sobietar Errepublika izendatu zenean, emakume bat jarri zen hango Barne ministro, eta praktikan gobernuburu ere izan zen, ofizialki ez baitzen halako kargurik. 1917ko abenduaren 27a zen, eta kasik oharkabean emakumeen emantzipaziorako borrokan itu bat jarri zuen Jevgenija Boxek.

Prentsan gogorarazi digute 1917ko errusiar iraultzaren data historikoa.