“Genero-identitatea euskal dantza tradizionalaren eraikuntzan” doktorego-tesia aurkeztear da Oier Araolaza dantzari eta antropologo eibartarra. Gaur arte dantzetan iraun duten estereotipo bitarrak noiz, nola eta zein asmorekin sortu zituzten aztertu du. Gero eta gehiago dira rol horietatik aske den dantzaren aldeko apustua egiten ari direnak, baina oraindik bada lanik.

"Dantza ekitaldiak, emanaldiak, eskolak eta entseguak bertan behera geratu dira, eta beraz, nork bere etxean dantzan egitea da geratzen zaigun azken aukera". Alderantziz ere gerta daiteke, norbaitek baliatzea bakarraldi luze hau orain arte ausartu gabeko ahaleginean hasteko. Dantzan aldizkaria hasi da Interneten jartzen hainbat dantza ezagunen tutorialak.

Aurtengo maskarada hurbiletik segitzen ari da Michele Aguer Lohitzün dantza irakaslea. Lohitzün-ek ez du sekula maskaradan parte hartu dantzari gsa, bere garaian gizonak zirelako nagusi. Aurten dantzari talde mistoa plazaratu dira Zuberoko maskaradetan.

Kattalin Agerrek irradakan dantzatzeari buruzko artikulu ederra argitaratu du dantzan.eus webgunean. Honela hasten da: "Emakumeak, borobilean, elkarri eskutik heldu, kantuan eta dantzan. Batasun eta dantza irudi eder hori ikusi da martxoaren 8ko zenbait ospakizunetan azken urteotan. 2018an Iruñean ikusi zen lehen aldiz; 2019an Eibarren ere dantzatu zen irradakan; 2020an Beasainen ere dantzatuko dira emakumeak borobilean".

Aratuste igandean ateratzen du Zerutxu dantza taldeak saragi-dantza Markina-Xemeingo kaleetara. Zortzi dantzari eta zahagi batek osatutako taldea kalez kale ibiltzen da, geldialdi bakoitzean saragi-dantza eginez. Makila-dantzariek makilak elkarri joz jokoa egiten dute eta ondoren zahagia kolpatzen dute denek batera. Emakumeek parte hartu dute lehen aldiz saragi-dantzan eta antzar-jokorik ez da izan estreinekoz Markina-Xemeingo inauterietan.

Baküna Show ikusgarriaren arrakastaren ondotik 2015ean, Beritza konpainiak beste sorkuntza bat sortu du Xiberoan: Üda Batez. Ikusgarria Joana Etxartek idatzi testu batean oinarritzen da. Fabio Lopez dantzari-koreagrafo profesionalak lagundurik, 19 dantzari gaztek osatzen dute.

Erro Bat elkartearen sorkuntza Baionako antzokian. Dantzariek gaurko adierazpenak nahasi dituzte ohiko urratsekin, arte plastikoak eta teknika modernoak erabiliz. Régis Pochelu zizelkaria eta Gérard Cuesta koreografoa eskuz esku lanean ari izan dira ikusgarri honen prestatzen. Dantza, kantu, eskulturak taula gainean mogimenduan eguzkiaren sortze eta bilakaera irudikatzen...

2005eko pastoralaz geroztik Maulen sortü zen Ürrats Berri dantza, kantore eta orratzlan kurtsoen proposatzeko.

Herri Soinuk Uztaritzen egin gogo zuen egoitza zabalago bilakatu da, euskal dantza eta musikaren baliabide gune baten egitasmoa bilakatuz. Lurraldeko gaurko egoeraren azterketa egin dute.

Azpeitiko Kulturaz kooperatibak ekoiztutako proiektua da Dapa, Dinamoa sormen-gunean duena habia. Rouge Elea 2003an sortu zuen Corine Cella zirkolariak. Duela 10 urtetik Ander Fernandez musikariak eta biek zuzentzen dute. Zirkoa, dantza, musika eta hitza dira haien adierazpide nagusiak. Biutz, Ronde-bi ahizpa, Zuek eta Hau da nire ametsen kolorea lanak sortu dituzte. Zuhaitzarekin solasean dute azken obra.