Haziak eta kurriloak
Uztarriak herrestan narra bezala, neguko giroa dakar kurrilo lainoak atzean. Kurrilo lerroak zeruan sentitzean, buila batean, hotza zetorrela esaten ziguten umetan. Kurrilo pasea entzungarria da, builaka, elkarri errietan balihoaz bezala. Entzungarria bezain ikusgarria da, burukoaren atzean lerro-lerro zerua marrazten dute, hirukia hirukiaren atzetik osatuz.
Hiruki forma duelako “are kurrilo” esaten zaio are berezi bati. Arearen zurezko arretxean sartuta dauden are-hortzek hiruki forma hori egiten dute lurrean. Kurriloen lerro-lerroa.
Are kurriloak aretu duen lurrean gauza asko erein edo landatu daiteke urtesasoi honetan. Azaroa eta abendua, udazken-udazkena, erein eta landatzeko garai aproposa da, oso. Laboreak orain ereiten dira; baita neguko lekadunak ere, baba (Vicia faba) eta ilarra (Pisum sativum). Tipula (Allium cepa) ere orain landatzen da. Baratxuria (Allium sativum) ere orain ereiten da. Erein edo landatu? Izan ere ez da hazia ereiten, baratxuri buruaren zati bat sartzen da lurpean. Zati horri gure etxean begia esaten zaio, baratxuri-begia. Izen ugari du: baratxuri-izter, baratxuri-xixter, baratxuri-azpi, baratxuri-atal. Azkenaldi honetan azken hori hobesten da; atala, alegia.
Paseko kurriloa hegoaldeko lur jorietan amaitzen da, negurako nahiko jaki izango duten tokietan. Iberiar penintsularen erdialdera zientoka mila izaten dira neguko turismoa egiten. Europa iparraldeko negu hotz eta ilunari ihesi doaz harantz, baina baita bazka ederra izango dutelako ere. Kurriloaren zikloa ezkurrari lotua dela esan ohi da. Kurrilo pasea ezkurra heldua dagoenean gertatzen da. Bata hegoaldera bultzatzen duen eguraldi berak bestea heltzen du. Kurriloaren dietaren osagai garrantzitsuena ezkurra da, Quercus jendearen ezkurra: artea (Q. ilex), artelatza (Q. suber) eta haritzak (Quercus spp.).
Ezkurraz gain laborea ere maite du kurriloak. Udazkenaren erditik atzera labore soroak ereinda izaten dira. Hazi mordoa lurrean kurriloaren mokoeran. Lur gainean geratu direnak jaten dituztenean gaitzerdi; gose badira, ordea, bere moko luzearekin lurpea ere ederki miatzen dute. Zenbaitetan kalte handiak eragiten dituzte.
Kurriloak pasean direnez, ezkurrak heldu dira. Eta laboreak eta ezkurrak ereiteko sasoia da.
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.
Maiatzaren 22tik 23ra bitartean deklaratu beharko dute auzipetuek. Gazteek salatu dute instituzioak "geroz eta gehiago" ari direla mugatzen protestarako eta mobilizaziorako eskubide politikoa, eta 'Bajadikako 27ak' izenarekin sortu dute plataforma bat. Maiatzaren... [+]
Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]
Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]
Administrazio Epaitegiak arrazoia eman dio EH Bilduk Lizarrako plantilla organikoaren hizkutnz profilen aurka jarritako helegiteari.
Barrikoteak, barrikak, bukoiak eta upelak bete berriak ditugu etxean sagar muztioz (Malus domestica). Makina bat beteko ziren, ipar eta hego, gure geografia guztian mahatsarenarekin ere (Vitis vinifera). Sagasti, mahastiko lanak eta dolare, soto, upelategi eta pitarretako lanak... [+]
Euskal Herriko gaztainadi zaharrenetako baten berreskurapena kontatzen du erreportaje honek. Arabako Apilaiz herrian kokatutako gaztainadia da, urte luzez zaindu eta berreskuratu dutena. Herriko bizilagunen hartu dute parte proiektu honetan eta euren ahotsak ageri dira bideoan.
Pasioarekin hitz egiten du, eta pasioa eta lana elkartzen ditu etengabe. Zinema, historia eta feminismoa dira bere bizitzako filmeko protagonistak. Arauetatik aldendu, genero-aginduak dinamitatu eta erreferente berriak gorpuzten dituzten emakumeak erakusten dizkigu bere liburu,... [+]
Aste honetan Itsasuko Antxondoa Etxaldea ezagutu dugu eta bertako Mirentxu Elissalde izan da gurean. Gereziengatik da ezaguna Itsasu eta Antxondoan gereziekin egiten dute lan, baina horrez gain, ardiak dituzte eta gazta ere egiten dute. Itsasuko gerezien erreximentak eta bertako... [+]
“Dirua landatu, miseria jaso” leloarekin, Berangoko (Bizkaia) metro sarreratik hasiko du Sukar Horiak eukaliptoen monolaborantzaren aurkako mendi martxa, goizeko 11:00etan.
Baso Biziak plataformak 2021ean sortu zenetik orain arteko balorazioa egin du apirilaren 22an Elgetan. Ibilbide honetan zehar, basogintza eredu berriari buruzko mozioak aurkeztu dituzte hainbat udaletan eta 2021ean Udaletako mozioen gida osatu zuten, bide hori jorratu nahi duen... [+]
Lurraren Askapen Fronteak hedabideetara bidali duen oharrean eman du apirilean egin duen ekintza zuzenaren berri. Gipuzkoa eta Nafarroa arteko mugan, Hernani eta Arano artean kokatutako landaketa industrialean 3.000 eukaliptotik gora eraitsi ditu, argudiatu duenez, "bertako... [+]
Jaizkibel mendiko habitata berreskuratzeko lanak iragarri dituzte: 3,13 hektarea hartzen duten 1.200 eukalipto zuhaitz bota eta bertako espezieak landatuko dituzte leku horretan, nagusiki ametzak.
20 ekintzaile inguru 25 hektareako jabetza pribatu batean sartu dira, eukaliptoak moztuz eta hesiak apurtuz. Eukaliptorik ez, haritza bai! mendi martxa bertatik igaro da, eta herritarrek dozenaka haritz landatu dituzte eukaliptotik askatutako eremuan. Ekintzaileek ekintza... [+]
