Sortzaile profesionalik gabeko euskal kultura?
Hogeita bost urteko ibilbideagatik, euskarari eta euskal kulturari egindako ekarpenagatik, euskal jendartean duen eraginagatik zein nazioartean lortutako oihartzun izugarriagatik saritu duten egunean argitaratu da egunkari bateko lerro-buruan musikari profesionalaren aldarria: “Oraindik ez dugu musikaria langile bezala tratatzen”.
Bere sormen lanetik bizitzeko aukera duen bakarrenetako baten aierua da. Gure herria bere sortzaileei eta bere kulturgintzari bizkar emanda bizi dela islatzen duen pisuzko beste adibide bat. Idaztetik, kantagintzatik, bertsotan egitetik, aktuatzetik, margotzetik, dantzatzetik bizi nahi duenak ez du aukerarik merezi? Amateurismoaren zilegitasunaren, duintasunaren eta kalitatearen aldeko aitortza eginik, ukatu egingo diogu gure kulturari sortzaile profesionalak izateko aukera?
Baina gaur, orain eta hemen, egoerak nabarmen egin du okerrera. Lanbide gero eta gehiagotan pairatzen dugun prekarietatea salatzen duten ezkerreko alderdi politiko zein eragile sozialentzat, kulturgintzan ari garenon prekarietate endemikoa ikusezina da
Orainaz ari naiz eta 2050az. Ezen, konponbide estrategikorik adostu ezean, hogeita hamar urte barru litekeena baita euskal kulturak sortzaile profesionalik ez izatea. Ez soilik baina batez ere euskara langai dugun sortzaileon etorkizunaz ari naiz. Izango da, agian, Musikenen ikasketak amaitu eta bizimodua Bartzelonan aterako duenik, izango da, apika, Dantzertiko lezioei Hamburgoko ballet konpainiaren batekin taularatuz errenta aterako dienik. Baina euskaraz idaztetik, antzeztetik edota kantatzetik bizitzeko aukera izango duenik? Berriz diogu, euskal kulturaren erronka nagusiena gaur, orain eta hemen zaleak sortzea da eta zaleak sortzeko ekosistema legez jokatzea proposatzen dugu: zaleek, sortzaileek, antolatzaileek (herri ekimenekoek, publikoek, industriakoek), kazetariek eta hezitzaileek (hezkuntza arautukoek, ez-arautukoek, gurasoek). Ekosistema horretan guztiok gara ezinbesteko, sortzaileok, zer esanik ez.
Bizitza laborala sorkuntzari emanak bideratzeko hautua egin zuten aurreko belaunaldikoek maiz gogorarazten digute ez dutela prekarietatea besterik ezagutu. Bizi izan zituztela urte batzuk, zeintzuetan euskaldunek euren kulturari erreparatzen zioten ingurukoei baino gehiago, zeintzuetan bertoko antolatzaileek bertoko ekoizpena lehenesten zuten, zeintzuetan erakunde publikoetan kulturarekiko ardurak zituzten politikariek euskarazko kulturgintza hobesten zuten. Baina gaur, orain eta hemen, egoerak nabarmen egin du okerrera. Lanbide gero eta gehiagotan pairatzen dugun prekarietatea salatzen duten ezkerreko alderdi politiko zein eragile sozialentzat, kulturgintzan ari garenon prekarietate endemikoa ikusezina da.
Horregatik ez dugu, berbarako, Euskal Artisten Estatuturik, horregatik ez dugu, adibidez, Euskal Kulturaren Legerik. Urteak egiten eta aldarrikatzen, ekiten eta proposatzen ari garen euskararen langile autonomoak elkartzen hasi gara. Langiletzat har gaitzazuen. Ez gara lehenak, gure aurretik izan ziren Lasturko Milia, Asteasuko eta Segurako itsuak beren gitarrekin, Asteasuko eta Segurako itsuen emazteak beren panderoekin, Etxahun, Iparragirre, Bilintx, Maria Luisa Petriarena, Txirrita, Mendaro Txirristaka, Orixe, Errose Bustintza, Inazia Zabalo, Rikardo Arregi, Xabier Lete, Elgeta, Maurizia, Gabriel Aresti aldian aldiko euskararen langile autonomoak izan ziren. Halakoak zirelako kontzientzia handirik gabe, seguruenik, gehienak. Baina denak ere inolako aitortza profesionalik gabe bizitakoak: alprojak, alferrak, arloteak, neskabanderak, bardoak, artistak, poetak. Haien ondorengoak gara. Izango ahal dugu guk ondorengorik.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Lagun marika batek deitu dit galdetzeko nola salatu dezakeen hurrengoa: joan zen Akarlandara, EHUren parean dagoen parkera, eta komun publikoetan bi tiporekin zegoela, udaltzainen bizpahiru kotxe agertu ziren super azkar, poliziak sartu ziren komunera borrekin hormak kolpatzen,... [+]
Bortizkeria zuzenak, agerikoak eta isilak, gainjarriak eta zeharkagarriak, mikroak eta geldoak. Bortizkeria egunerokoan irristatzen da, uneoro, boterea edo erabakitzeko ahalmena duenak ez duenaren aurrean boterea erabiltzen duenean. Hainbeste egoeratan murgiltzen gara... [+]
Duela urtebete, toki honetan bertan, existitzen ez zen herri bati buruz idatzi nuen, eta existitzen ez den herri horrek Palestinako genozidioa geldiarazten lagunduko zuela amestu nuen. Argi dago ez dugula lortu. Urtebete geroago, oraindik ere, haurren hilketa masiboak eta herri... [+]
Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]
Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]
Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]
Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]
Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.
Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?
Zapalduen... [+]
Oporretan nago baina oraindik ez dut zutabea hasi. Oporretan nago baina nire gelak ez du igarri. Oporretan nago eta etxeko hautsa ez da mugitu. Oporretan nago eta topaguneko kanpin dendak lokatzez beteta jarraitzen du egongelan. Oporretan nago baina nire agenda ez da... [+]
2025eko Aberri Egunean, Imanol Pradales lehendakari jaunak “Euskadi Nazioa da” eta “hemen jarraitzen dugu eta jarraituko dugu, gure hizkuntzarekin eta gure nazio nortasunarekin, ez izan zalantzarik”, ozenki esan zituen.
Euskalduna naizen aldetik,... [+]
Ekainaren 12an munduko bazter guztietatik –Euskal Herritik ere– heldutako ehunka pertsona batuko dira Egiptoko El Arish hirian, hortik Rafah-raino abiatzeko, Gazaren aldeko martxa globalean. Israel palestinar herriaren aurka egiten ari den genozidioa salatuko dute,... [+]
Nahiz eta jakina izan inkestak ez direla errealitatearen isla zehatza, interesgarria da bistadizo bat ematea, beti eskaintzen baitigute gai zehatzekiko tenperatura sozialaren arrastoren bat. Are garrantzitsuagoak dira, gai zehatzetan sartuegiak edo katramilatuak egoteagatik,... [+]
Haurrak begiratzeko gure paradigma ez da erabat aldatu, baina aldaketak-edo egiten ari gara, egia da, beste kontzientzia maila batekin, aferak duen garrantziagatik-eta. Bazen garaia. Kontua da, baina, haurren bizitza gure esku dagoela, eta behar duten bizimoduan aldaketak... [+]
Stanfordeko Unibertsitateak dohainik eskaintzen duen Storm deituriko erreminta ezagutu berri dut. Adimen artifiziala erabilita, edozein gairen inguruan artikulu akademikoak sortzeko diseinatutako ikerketa tresna da. Fidagarriak eta baimenduak diren hamaika iturri erabiltzeko gai... [+]