Gero eta gehiago begiratzen diogu gure bizimoduak ingurumenean sortzen duen arrastoari. Eskerrak! Gaur bertan jakin dut munduan erabiltzen den pestiziden ia heren bat kotoia (Gossypium spp) ekoiztera bideratzen dela. Kotoia? Nola leike!
Egungo kotoiaren erabilera nagusia arropa da. Arroparekin ikaragarrizko jana egiten dugu. Merke-zurrean erosi eta hiru aldiz jantzi ondoren berriago bat janzteko hura baztertu. Gakoa ez da berria jantzi beharra. Gakoa eskuera duguna merke-zurrean saltzen dela baizik. Prezioak ahalbideratzen du kotoizko arropak baliorik ez izatea. Kotoia bera ezer gutxi da, eta eskulana esklaboa.
Arroparen industria batzuk aspaldi jabetuak dira balioaren garrantziaz. Kalamuaren (Cannabis sativa subsp sativa) zuntza aspaldiko ezaguna da ehungintzan, eta gero eta indar handiagoa hartzen ari da bere langintza.
Beste batzuek birziklatutako plastikozko botilak erabiltzen dituzte ehuna sortu eta arropa egiteko. Plastikozko jantziak. Horiek beste sagardotegi bateko upela dira. Baina merezi dute azterketa sakonxeago bat. Izan ere, gaur egun itxura jakin bat eman nahi duenak (mendizale, kirolari...) plastikozko janztura behar du soinean. Arropa hori garbitzen den bakoitzean askatzen duen plastikoak ikaragarrizko kutsadura sortzen omen du uretan. Baina horiek ez dira landareak...
Austrian pagoaren (Fagus sylvatica) zuntzarekin sortzen dute arropagintzarako ehuna. Urteak daramatzate langintza horretan eta itxura guztien arabera etorkizun latza du. Gero eta gero ikusten da. Soinean daramazun galtzontziloa balio duena ordaindu baduzu, agian pago ehunez egina da.
Plastikozko mendiko galtza daraman jende askok lehen kotoizko blue-jeana zeraman. Bada, ingurumena zaintze aldera, badator asun ehunez (Urtica dioica) egindako jeana. Frantziako Velcorex-Matières enpresak sortu du, eta asun ekoizle bila dabil. Gure lur hezeetan erraz etortzen da, eta ez du pestizidarik behar, saiatu beharko. Jantzi eta probatzeko adinako batzuk egin dituzte. Lasai, ez dizu izterra erresuminduko...
Sugea ikusi orduko: “Sugegorria!”. Telesforo Aranzadi zenak esaten baitzuen, begiek ez dutela ezagutzen dutena baino ikusten. Eta sugegorria ezagutu, ezagutzen dugunez (entzunaz, sikiera), hori bera izaten da joera: ikusten dugun suge oro sugegorria dela iruditzen... [+]
Dei batek dena alda dezake. Eguna bai, bederen. Hurrengo orduetako martxa, sikiera. Ourensen dagoen lagunak jasotzen du Noainen dagoen Lugoko lagunaren deia. Dei bakar batek ekarri zituen Galizako elkarte bateko zortzi artzain eta ahuntzain bat etxera. Zoragarria izan zen... [+]
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan... [+]
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi nuena.-
Emakumea eta lurra elkartzen dituen liburua idatzi du Onintza Enbeitak: Bizitza baten txatalak. Gure aurrekoen bizimodua jaso du, andre baten ahotan: "Baserria bere horretan, erromantizismorik gabe". Feli Madariaga (1932, Baldatika, Forua, Bizkaia) da andre hori, lurrari... [+]
Izarrak, ortzi mugagabean, keinu egiten diguten argi izpi dardarti liluragarriak dira, osotasuna eta ezereza bateratuta, zer garen ulerrarazteko oroitarri zaizkigunak: izan sua, izan ondotik joan zaizkigun kuttunak, gizakiaren txikitasuna edo Anbotoko Mariren edertasuna;... [+]
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Orriuldu gabe daude oraindik zuhaitzak eta arbolak. Hostoak ihartu gabe daude, bai. Eta hostoa jasotzeko sasoi aproposa da. Hostoa, batez ere geroago jasotzen da; zuhaitzaren adaburua janzten duen orritza edo hostotza erortzen denean edo orriultzen denean, lurraren instantziako... [+]
Lanbidean urteak daramatzagun basozainok, gogoan ditugu 1989. urtean Euskal Herria bortizki kolpatu zuten mendiko sute handiak. Urtarriletik luze zetorren lehorte latza udazkenean lehertu zen haize bortitzen bultzadaz. Dozenaka sutek beltzez jantzi zuten lurraldea, bereziki... [+]
Bizitza azkar pasatzen dela entzun eta esaten dugu maiz. Hala ere, gizakiok urte dezenteko bizi-itxaropena daukagu. Hainbat urte izan ohi ditugu ongi garatu, bizi eta ugaltzeko. Badira, ordea, hori guztia denbora askoz ere laburragoan egin behar duten gu bezalako ugaztunak:... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]