Iruñetik artzain eskolara, eta handik Otsagabira artaldea osatzera
Artzain gisa hirugarren kanpaina du aurtengoa Koldo Vicente Eseberrik. Familia Otsagabikoa izan arren, Iruñean bizi izan zen txikitatik, baina abeltzaintzaren munduarekin harreman estua izan du beti. “Osaba artzaina zen, haragitarako ardiak zituen hemen, eta txikitan berarekin ibiltzea asko gustatzen zitzaidan”, gogoratu du. Duela 15 bat urte Iruñeko lana utzi, Oñatiko Gomiztegi artzain eskolara joan eta Otsagabiko artzainekin lanean hasi zen bortuetan. “25 bat ardi ere jarri nituen orduan, eta probak egiten hasi nintzen”. Duela hiru urte, artaldea handitu eta bere proiektua abiatu zuen: Aztal.
Bertako ardi eta ahuntz arrazak ditu gazteak Otsagabiko Aztal proiektuan: Nafarroako ardi latxa muturbeltzekin eta ahuntz piriniarrekin aritzen da. “Ahuntz piriniarrek ia esnerik ez dute ematen, baina oso arraza basa da, udan mendira igotzen dira Irati gainera”, dio. Esnetarako ahuntzek egunean bi edo hiru litro ematen badituzte, aldiz, litrora ere ez dira iristen bereak. Baina, dioenez, gutxi eman arren, eskatu ere gutxi egiten dute. “Ez diet ia pentsurik eman behar, gehienbat kanpoan ibiltzen direlako. Beraz, ideia da naturak ematen duenarekin ekoiztea, gehigarririk gabe".
Ardiak ere, ahuntzekin batera, kanpoan izaten ditu urtearen zati handienean, neguko garai hotzenak kenduta. “Udaberrira arte gauetan bordara sartzen ditut, baina bestela beti kanpoan daude. Orhi ingurura igotzen dira uda garaian, eta herriko komunaletara jaisten dira urri inguruan”. Gaztandegi eta ukuilu berriak egin zituen artzainak Otsagabia eta Itzaltzu artean, eta bertan egiten ditu eraldaketak: ardi-gazta, ahuntz-gazta eta nahasketa. “Gazta onduak egiten ditut, eta kantitate txikian bada ere, gazta urdina ere bai, nahasketarekin”. Ontze prozesurako, gainera, kamara berezi bat prestatu zuen: lurrazpiko kobazulo moduko batean uzten ditu gaztak ontzen. “Hezetasun eta tenperatura finkoak mantentzen dira bertan, eta gazta ez da hainbeste idortzen”.
Pirinioan ekoitzi eta jan
Salmenta zuzena egiten du artzainak, eta bere gaztak Zaraitzun bertan gelditzen dira. Eskaerak egiten dituzten bailarako etxeetan banaketa egiten du, inguruko azoketan ibiltzen da, eta Otsagabiko eta Ezkarozeko dendetan ere saltzen ditu gaztak. “Ekoizpen txikia dut, eta Zaraitzuko bailaran bertan saltzearekin nahikoa dut, ez dut beste inora mugitu beharrik”, dio. Gaztak ez ezik, haragitarako auñak –antxumeak–ere saltzen ditu.
Nafarroako Pirinio inguruan artzaintza asko galdu dela dio, eta egoerari buelta emateko proiektuak martxan egon arren –Gidari artzain eskola kasu–, lurrak lortzeko oztopoak direla eta, zaila ikusten du jende berria animatzea. “Dena dela, uste dut pixkanaka jendea hasi dela bertako produktuen inguruan kontzientziatzen, lehen sektoreari lotutako hainbat proiektu sortzen ari dira… Zuberoako artzainekin harreman estua dugu bortuan elkartzen garelako, eta ohartzen gara han bestelakoak direla gauzak, baina tira, hemen ere ari da gaia pixkanaka mugitzen”, amaitu du.
Irulegi eta Anhauze artean ditu mahastiak Joanes Haritschelharrek, Amama proiektuaren bultzatzaileak. “Mahastiak ene amarenak ziren, eta bera jubilatu zenean hartu nuen nik etxaldea, 2022an”, azaldu du. Ama mahastizaina eta aita ardi gasnagilea ditu, eta beraz, beti... [+]
Historikoki, artzaintzari eta abeltzaintzari guztiz lotuta egon den bailara da Erronkaribarrekoa, baina azken hamarkadetan nabarmen eraldatu da eta turismoa bihurtu da jarduera nagusia. “Ekonomia horrela aldatu da, eta hamarkadaz hamarkada ardi, behi eta behor kopurua... [+]
Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]
Marurin kokatutako proiektua da Mustai Ortua, Gorka Areitio Elorduik eta Marcela Pava Gomezek bultzatua. Diseinu grafikoko ikasketak egin zituen Areitiok eta horretan ari zen lanean, baina gainezka eginda zebilen. Pava, berriz, abokatua da lanbidez, baina ezin zuen horretan... [+]
Aramaioko Beñat Ibarguren Arrizabalaga da Larrinbarri ahabi ekologikoak ekoizteko proiektuaren bultzatzailea, eta 2012tik ari da Anbotopeko bere lursailetan fruitu gorri landareak eredu ekologikoan lantzen. “Lagun batek eta biok sortu genuen proiektua, hasiera batean,... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]
Hamabost urte baino gehiago daramatza martxan Bizkaiko Kimuak ernamuinduen proiektuak, baina hasierako bultzatzaileak erretiratu dira eta erreleboa hartu berri dute Mikel Landa Luzarragak eta Asier Iñigo Oraindik. Ernamuindutako kimu freskoak ekoizten dituzte batik bat,... [+]
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2024ko irailetik martxan dute Urduñan Belardi hiltegia eta haragi-eraldaketarako gunea. Elikadura burujabetzaren bueltan herrian urte askoan egin duten prozesuaren ondorio da proiektua, Bedarbide abeltzainen elkarteak bultzatu duena. “Sektorean egindako ikerketatik,... [+]
Pirinioetan dago ezpel basatien munduko eremurik handiena, eta hain zuzen Nafarroako Pirinioan, Abaurregainan, sortu zuten 2020an Ezpelzaintza 2050 egitasmoa. Cydalima perspectalis sitsa hondamendi handia eragiten ari da ezpeldietan azken urteotan, eta espeziea babesteko eta... [+]
Duela urtebete pasa gauzatu zuten Ortulaguntza proiektua Debagoienan. Langile bat kontratatu dute bailarako nekazaritza proiektu txikietan txandaka lanean aritzeko, hartara ekoizleei lan karga arintzeko eta baldintzak duintzeko. “Sektorea zaurgarri zegoela eta errelebo... [+]