Arrikrutzeko lehoia aurrez aurre

  • Oñati, 1966. Arantzazuko seminarioko bi ikaslek, Iñaki Zubeldia ikaztegietarrak eta Valladolideko Jesús Manuel Marotok, igandeko atsedenaldia aprobetxatu zuten Arrikrutzeko kobetan sartzeko.

Oñatiko Arrikrutzen aurkitutako leizeetako lehoiaren hezurrak ondo gordeta egon dira orain arte.  Donostiako San Telmo Museoan otsailaren 10 arte ikusteko aukera dago, Europako eskeleto osoena dena. (San Telmo Museoa)

Zubeldiaren hitzetan, “Arrikrutzen edertasunak liluratzen gintuen. Kobazuloan maiz sartu ginen, baina ez genuen ordurarte gure helburua lortu: Aranzadi gelara iristea. Gela izugarria zen eta planoei nahiz liburuei esker genuen haren berri”.

Basilikako kandelekin egindako zuziak eskutan, igande hartan Aranzadi gelara iristea lortu zuten espeleologia zaleek. Baina handik irteteko ahaleginean, galdu egin ziren. Hamabi ordutik gora egon ziren galduta Gesaltza-Arrikrutz sistema karstiko bihurrian –sei maila eta 15 km dauzka–. Bien lasaitasunerako, azkenean irteera topatu zuten eta, arkeologiaren zorionerako, ez ziren esku hutsik irten; lehoi baten hagina eraman zioten Jesus Altuna paleontologoari eta hark aurkikuntza berretsi zuen.

Galduta zebiltzala, Arantzazuko ikasleek leizeetako lehoi baten hezurdura topatu zuten (Panthera leo spelaea), duela 35.000 urte ingurukoa. Handik aurrera, kobazuloko gune horri Lehoiaren Galeria esango zioten. Lehoiak 1,2 metroko altuera zuen sorbaldaraino, 2,2 metro luze zen eta, bizirik, 250 kg-ko pisua izango zuen gutxi gorabehera. Felido izugarria izanik ere, ez zen bere espezieko alerik handiena. Arrikrutzeko beste galeria batean lehoi baten femurra topatu zuten eta, hezurraren arabera, ale horrek 330 kg inguruko pisua izango zuen. Leizeetako lehoia duela 15.000-10.000 urte desagertu zen Eurasiatik –eta, beraz, Arrikrutz inguruetatik– klima berotzearen eta gizakien ehizaren eraginez.

Animalia gehiagoren arrastoak ere topatu izan dituzte Arrikrutzen: errinozeronte iletsua (Coleodonta antiquitatis), leizeetako hiena (Crocuta crocuta spelaea), orein erraldoia (Megaloceros giganteus)…  Leizeetako hartzen (Ursus spelaeus) “hilerri” bat ere badago bertan; zantzu guztien arabera, aztarnategi horretako hartzak batera hil ziren, hibernatzen ari zirela, urak harrapatuta eta itota.

Baina Arrikrutzeko aurkikuntzarik garrantzitsuena lehoiarena da, Iberiar penintsulan aurkitutako lehoi eskeletorik osoena baita, Europako bakanetakoa. Ia bi urte behar izan zituzten eskeletoa piezaz pieza galeriatik ateratzeko, eta, orduz geroztik ondo gordeta dago. 2007tik Arrikrutz zabalik dago bisitarientzat; kobazulo sareko 500 metro ibili daitezke eta lehoiaren erreplika bat ikusteko aukera ere badago. Baina benetako hezurdura ikusteko aukera gutxi daude. Pribilegio hori izango dute Donostiako San Telmo Museora datorren otsailaren 10a bitartean hurbiltzen direnek.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Historiaurrea
Duela 100.000 urteko neandertalen hortzak aurkitu dituzte Axlorren

Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC  Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]


10.000 urteko harresia

Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.

Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]


Irulegiko eskua, zein nobedade dakartza ‘Antiquity’ aldizkariak?

Irulegiko Burdin Aroko herri gotortuan azaldutako brontzezko piezari buruzko ikerketa “osoena” azaltzen duen artikulua argitaratu du aditu talde batek nazioarteko aldizkari zientifikoan. Orain arte ez genekizkien hainbat berritasun dakartza.


2024-01-14 | Diana Franco
Teknologia
Kobazuloetako teknologiak

Asteburu honetan historiaurreko margoak zeuden kobazulo bat bisitatu dut. Burdin eta manganeso oxidoa erabilita orain dela 30.000 bat urte egindako margoak. Bisita hauek interesgarriak iruditzen zaizkit, gizaki gisa munduan dugun lekua birkokatzeko; aukera dira historia... [+]


Venus ez zen jaio Willendorfen

Willendorf (Austria), 1908. Wachau bailarako aztarnategi batean, Josef Szombathy arkeologoak emakumezko baten estatua antropomorfo txiki bat aurkitu zuen, 11 cm ingurukoa, harrian zizelkatua eta okre gorriz tindatua.

Orduz geroztik, Paleolitoko venusik ezagunena da, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude