Azkenaldian liburu batekin gozatzen aritu naiz. Oso denbora laburrean bi aldiz irakurri dut; lehendabizikoan gozamen hutsez eta bigarrengoan arkatza eskuan. Rodrigo Villalobos arkeologo espainolaren Hoces de piedra, martillos de bronce lanak historiaurreko gizartea arakatzea du helburu, Friedrich Engelsek bere buruari behinola egin zizkion galdera berberak erantzuteko. Historiaurrean ba al zen klase borrokarik? Noiz sortu ziren ezberdintasun sozialak eta jabetza pribatua? Existitu ote zen inoiz “jatorrizko komunismorik”? Noiz hasi ziren gizon eta emakumeen arteko ezberdintasunak?
Ondorioa ez da argia, eta sinplifikazioetatik ihes egin behar da. Historiaurreko gizarteak ez ziren Edengo lorategi baketsua, ezta gizaki basati eta ezjakinen kaosa ere; ez Rousseauren “basati zintzoa”, ezta Hobbesen “gizona gizonarentzat otso” ere. Gizarte aurre-estatalak aski konplexuak izan ziren eta askotariko ereduak aurkitu zitezkeen garai eta latitude ezberdinetan; berdinzaleak nahiz estratifikatuak, patriarkalak nahiz genero bereizkeriarik gabekoak, baketsuak nahiz gerlariak.
Ohitura dago pentsatzeko gizarte aurre-estatal horien garapena modu teleologikoan gertatu zela; hau da, joan zirela sinpleenetik konplexuenera, ekonomia estentsibotik intentsibora, eta ondorioz, berdinzaleetatik mailakatuenera. Baina gizarte berdinzaleak ez dira beti abiapuntua, eta gizarte mailakatuak ez dira nahitaez helmuga, izan ere, zantzu berdinzaleak zeuzkaten Metalen Aroko aztarnategiak ere aurkitu omen dituzte. Oro har, ikertzaileek ondorioztatu dute gizarte berdinzaleek aberastasuna behar baino gehiago ez metatzeko mekanismo kulturalak zituztela, mailakatze sozialen sorrera oztopatzen zutenak: esate baterako, harropuzkeria edo handinahiaren aurkako zurrumurruak, meritukraziaren aurkako iritzia edo ekoizpen-soberakina birbanatzeko helburua zuten oturuntza eta opari erritualak.
Liburuan egileak azaltzen du, halaber, Estatuaren sorrera ia beti lotzen dela elite aristokratiko baten eta jabetza pribatuaren sorrerarekin. Historiaurreko kultura ezberdinetan frogatu ahal izan da ekonomia intentsifikatu eta mozkin ekonomikoa ugaritu ahala bi klase sortu zirela: lan-fisikoa egiten zuen gehiengoa eta lanik egiten ez zuen gutxiengo aristokratikoa. Aristokrazia hori mozkina tributuen bidez bereganatzen hasi bide zen, eta eskuratutako baliabide horiek erabiltzen zituen bere estatusa markatzeko eta mantentzeko. Hala nola, horren bidez finantzatzen zituzten luxuzko jantzi edo apaingarriak, ordena soziala justifikatzen zuten erritu eta sinesmen kolektiboak (tenpluak, jainkoei eskaintzak, hilobiratzeak …) eta tributua jasotzeaz eta erresistentziak zapaltzeaz arduratzen ziren indar armatu espezializatuak. Hala sortu zen bide zen Estatua, aristokrazia horren mesedetara. Era berean, ikerketek diote zenbat eta mailakatze sozial handiagoa izan orduan eta genero ezberdintasun handiagoa izaten ohi zela gehienetan; korrelazio hori beti-beti automatikoa ez den arren.
Villalobosen liburua saiatzen da frogatzen aztarna materialen eta etnografiaren bidez, frogatu daitekeela Estatuaren edo gizon-emakumeen arteko ezberdintasunak nola sortu ziren eta ondorio horietara iristeko prozesu guztia nolakoa izan den azaltzen du. Horrexegatik, metodo arkeologiko eta historikoari buruzko sintesi bikaina da, eztabaida zientifikoak oso era ulerterrazean azaltzen baititu, eta hori ez da batere ohikoa akademikoon artean.
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.
1992. eta 2006. urteen artean, Erromako Bracciano lakuko uretan, Neolito goiztiarreko La Marmotta aztarnategia industu zuten. Berriki, Plos One aldizkarian han aurkitutako bost piraguen inguruko ikerlana argitaratu dute. Ontziak 7.000-7.500 urte inguru dituztela ondorioztatu... [+]
Axlor aztarnategian (Dima), duela 100.000 urte inguruko gizakien fosilak aurkitu dituzte IIIPC Historiaurreko Ikerketen Kantabriako Nazioarteko Institutuko ikertzaileek. Zehazki, 10-12 urteko bi haurren eta heldu gazte baten hortzak dira, eta Iberiar penintsularen... [+]
Mecklenburgeko golkoan, Baltikoko uretan, ia kilometro bateko harrizko egitura bat identifikatu zuten arkeologoek 2021ean. Orain diziplinarteko ikerlari talde batek harresiari buruzko ikerketa argitaratu du PNAS aldizkarian.
Egiturak 10.000 urte inguru ditu eta gizakiak egina... [+]