Hatz-marka baino gehiago
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri horren atzean hatz-marka nahiko garbia aurkitu dute, “munduko hatz-marka oso zaharrena”.
Archaeological and Anthropological Sciences aldizkarian argitaratu berri dutenez, hatz-aztarna hura gizonezko heldu batek utzi zuen seguruenik, baina David Alvarez Alonso arkeologoaren esanetan, “aztarna konparatzeko beste neandertal erreferentziarik ezean, zaila da hori egiaztatzea”. Eta, gainera, indibiduo hori identifikatzea ez da ikerlanaren interes nagusia, harri hori “neandertalek margotutako arte-objektu eramangarri bakarra” baita.
Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko María de Andres Herreroren ustez, aurkikuntzak “ekarpen garrantzitsua egiten dio neandertalen gaitasun sinbolikoari buruzko eztabaidari, testuinguru arkeologiko batean aurkitutako pigmentuz markatutako lehen objektua delako”. Eta zalantzarik ez dago testuinguru arkeologiko hori neandertalena dela eta, beraz, ez dela homo sapiens-en obra.
Neandertal hark harria topatu zuen eta harriaren pitzadurek atentzioa eman zioten; aurpegi luzexka bat ikusi zuen. Erdian sudur modukoa margotuta, harriari nola begiratu behar zitzaion adierazi zuen
Gainera, hatz-marka ez zen erabilgarritasun testuinguru batean aurkitu, hau da, neandertal hark ez zuen marka lanabes batean ezustean edo nahi gabe utzi. Objektu hark helburu artistiko hutsa zuen.
Puntua okre gorriz margotu zuen, baina San Lazaro leize inguruan ez dago horrelako pigmenturik. Horrek esan nahi du neandertalek beste nonbaitetik propio eraman zutela.
Giza jokabide sinbolikoa, artea, alegia, gizaki modernoaren kontua zela uste izan da luzaroan. Baina azken hamarkadatan geroz eta ebidentzia gehiago dago neandertalek ere gaitasun artistikoa garatu zutela, eta ez imitazioz; egun eztabaidatzen dena da bi espezie edo azpiespezieek garai beretsuan baina modu independentean garatu zutela gaitasun hori. San Lazaroko puntu gorri horri esker, hipotesiak indar gehiago hartu du.
Neandertal hark harria topatu zuen eta harriaren pitzadurek atentzioa eman zioten; aurpegi luzexka bat ikusi zuen. Erdian sudur modukoa margotuta, harriari nola begiratu behar zitzaion adierazi zuen, besteek ere berak ikusten zuena ikus zezaten. Eta ikus dezagun. 43.000 urte geroago, artista hark puntu soil batez berretsi baitigu artea ez dela soilik homo sapiens garenon kontua.
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
Geroz eta gehiago dira neandertalek uste baino gaitasun kognitibo aurreratuagoak zituztela adierazten duten ikerlanak. Azkena Journal of Archeological Science aldizkarian argitaratu da, eta 2003an Errusiako Mezmaiskaya kobazuloan aurkitutako hezurrezko lantza-punta du... [+]
Azkenaldian liburu batekin gozatzen aritu naiz. Oso denbora laburrean bi aldiz irakurri dut; lehendabizikoan gozamen hutsez eta bigarrengoan arkatza eskuan. Rodrigo Villalobos arkeologo espainolaren Hoces de piedra, martillos de bronce lanak historiaurreko gizartea arakatzea du... [+]
Atapuercako aztarnategian hominido zahar baten aurpegi-hezur zatiak aurkitu dituzte. Homo affinis erectus bezala sailkatu dute giza-espezieen artean, eta gure arbasoek Afrikatik kanpora egindako lehen migrazioei buruzko teoriak irauli ditzake, adituen arabera.
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Geissenkloesterle (Alemania), dela 42.000 urte. Danubio ibaiaren arroko kobazuloan bizi zirenek txirula bat egin zuten hegazti hezurrak eta mamut bolia erabiliz. Garai bertsuan, Esloveniako Divje Babe kobazuloko biztanleek ere txirula bat egin zuten hartz baten femurra baliatuz... [+]
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Euskal Herriko kobazuloetan Madeleine aldiko (duela 18.500 eta 13.500 mila urte bitartekoak) labar-artea metodo konputazionalak konbinatuz aztertuta, ezaugarri espazialen eta ikonografikoen arabera bereizi dituzte irudiak, eta ondorioztatu dute lau multzotan bana daitezkeela.
Duela bi urte, Edgard Camarós arkeologo katalanak bi giza garezur eta "Minbizia?" zioen txartel bat topatu zituen kartoizko kaxa baten barruan, Cambridgeko Unibertsitatean. Garezurrak Gizatik zetozten, Egiptotik eta berriki Frontiers in Medicine aldizkarian... [+]
1991n Alpeetan Ötziren gorpua aurkitu zutenetik, egoera oso onean kontserbatutako 5.000 urteko arrastoak ikerketa asko egiteko erabili dituzte. Hasieratik arreta eman zuten azalean zeuzkan 61 tatuajeek. Adituek uste zuten tatuaje horiek azalean ebaki txikiak eginda eta,... [+]
Muru Artederreta herrian, Murugain izeneko muinoan, Burdin Aroko herrixka baten horma agerian geratu da, AHTren lanentzako laginak hartzen ari zirela. Bizilagunen hango elkarteak salatu du trenarentzako tunel baten ahoa eraikitzeak harresiaren zati bat suntsituko lukeela.