Euskal pezeta isolatuak
Bilbo, 1936ko urria. Jose Antonio Agirre lehendakari izendatu eta bi astera, Eliodoro de la Torre buru zuen Eusko Jaurlaritzako Ogasun Sailak dekretu bat onartu zuen, abuztuan Bizkaiko Defentsa Batzordeak onartutako bera: billete-txeketegiak jaulkitzeko agindua eman zuten, Espainiako Bankuan zituzten funtsen babesean.
Diruaren zirkulazioa bermatu nahi zuten, gerra eremuetan ohikoa denez dirua altxortzeko joera baitzegoen.
Honela zioen dekretuaren zati batek: “Beraz, altxortzea ezinbestean zuzendu behar da konponbide heroikoen bidez, batetik, egoismo nabarmen eta zentzugabeenaren ezkutalekuetan kapitala metatu dadin saihesteko eta, bestetik, gure herriko altxor emankorrak lurraldeko mugetatik ihes egin ez dezan, beste eskualde batzuk gure lurraren zuku finantzarioaren bizkar elikatzeko”.
EAJko eta Frente Popularreko ordezkariek osatutako gobernuak halabeharrez eskuratu zuen Espainiako Errepublikak aurrez ukatutako autogobernu maila. Autonomia estatutua 1936ko urrian bertan onartzea lortu zuen; gerra hasita, gobernu zentral errepublikanoak euskal lurraldeen babesa bermatu nahi zuen. Gipuzkoatik Asturiasera bitartean, kostaldeko lerroa errepublikarren esku zegoen oraindik, baina beraien eremu nagusitik erabat isolatuta. Eta 1937ko martxoa arte, frankistek erasoari berrekin arte, frontea egonkortuta egon zen. Egoera aproposa Jaurlaritzak jarduera laburra baina bizia izan zezan. Esku-dirua jaulkitzeaz gain, pasaporteak banatu zituen, justizia sistema berrantolatu zuen, atzerrian ordezkaritzak jarri zituen abian, 40.000 soldaduko armada antolatu zuen...
Bederatzi banketxe eta kutxak jaulkitako hasierako txeketegi-billeteak kalitate eskasekoak ziren eta 1937ko apirileko dekretu batek aginduta, billete berriak egin ziren, atzealdean euskal eszena tipikoak (eta topikoak) zituztenak, baita kalitate handiko nikelezko bat eta bi pezetako txanponak ere.
Bilbo ekainean erori zen, eta hiriarekin batera, lehen Jaurlaritzaren lorpen gehienak. Baina gorde diren “euskal” billete batzuk zein higatuta dauden ikusita, bi hilabete eskas horietan behintzat beren funtzioa bete zutela eta zirkulazio bizian egon zirela esan daiteke.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Duela 80 urte, 1939ko urtarrilaren 28an, frantziar agintariek Kataluniako Pirinioetako mugak irekitzea agindu zuten eta hurrengo egunetan milaka lagun igaro ziren frankistengandik ihesi. “Erretirada” deitu izan zaio migrazio erraldoi horri. Ez zen lehen erretirada izan ordea… eta azkena ote?
1936ko gerrako ume-gaztetxoak eta gaur egungoak agertzen dira ikus-entzunezkoan, beraientzat gerra zer den kontatzen.
Oraingo ume eta gazteei aspaldiko kontua iruditzen zaie gerra. Munduko beste toki batzuetan gertatzen den zerbait. Urrunekoa. Alabaina, ez dira hainbeste urte igaro 1936ko gerratetik. Gerra hura bizi izan zutenen ehunka testigantza dituzte bilduta Ahotsak.eus proiektuan. "Zer da gerra?" dokumental laburraren asmoa gaztetxoei gertatu zena ezagutaraztea da... [+]
Gipuzkoako Aldundiak kereila jarriko du Jose Aristimuño Aitzol apaiz eta euskaltzale tolosarraren eta Florencia Olazagoitia Arrasateko militante sozialisten kasuak argitzeko, Donostiako epaitegian.
Ahaztuen Oroimena elkarteak azaldu duenez, inguru horretako basolanek eragina izan dute 1936ko frontea osatzen zuten lubakien aztarnetan. Eibarko Udalak jarritako informazio panela ere txikituta aurkitu dute.
Gerrak hainbat jarduera eten ohi ditu, baina Espainiako Gerra Zibilak ez zuen lortu 1811tik egiten den Eguberritako loteria geldiaraztea.
Bizilagun baten lekukotza funtsezkoa izan da gorpuzkinak aurkitzerakoan; hilerriko hezurtegian zeuden. Guztira 84 biktimaren gorpuzkinak berreskuratu dituzte.
2011n Aranzadiko kideek 59 gorpu gordetzen zituen 1936ko Gerra garaiko hobia ireki zuten Burgosen.
Sobietar Batasunean erlijio ofizialik izan balitz, izotz hockeya litzateke, eta erlijio horren profeta nagusia zein zen galdetuko bagenu, erantzuteko zalantzarik ez zen egongo: Valeri Kharlamov mitoa. Jende gutxik dakiena da jokalari handi honen ama, Begoñita, 1937an Francoren tropetatik ihesi Santurtziko portutik bidalitako “gerrako haurra” zela.
Komunista, ateoa eta antiklerikala dela dio gerra eta diktaduraren errepresalia gogorrenak pairatu behar izan zituen emakume honek. Kontrabandoan eta mugalari lanetan ibili zen. Mendian ibiltzeko astia izan du eta 90 urteak gaindituta ere astero joaten da mendira.
Santurtzi, 1907ko urriaren 16a. Lezo Urreiztieta Rekalde kontrabandista, mugalaria eta Jagi-Jagi nahiz ELAko kidea jaio zen. Txikitatik, aitaren itsasontzia izan zuen eskola eta hamar urte betetzerako kontrabandoan ari zen. 1981ean hil zen Baionan eta bere bizitzan egindakoak sinestezinak dira, literalki.
