Izenak berak jotzen dizu bozina bi segundoz pentsatzen baduzu: Gutun Zuria? Hori zer da, “carta blanca” espresio espainiarraren itzulpen traketsa, ala? Zehazki hiztegiak “erabateko esku” ematen dizu arrapostu lokuzio iberikoaren euskarazko ordainaz galdetzen diozunean baina nahiago izan zuten bigarren esanahirik gabeko Gutun Zuria bataiatu Bilboko Alondegian (Alondegi: iz. Aleak eta beste zenbait jangai gorde, saldu eta erosteko lokal publikoa) antolatzen duten literatura jaialdia.

2008tik urterokoa bihurtu den zitak hasi baino lehen eman du aurten titular garrantzitsuena, gehien aipatuko dena: hiru Nobel saridun etorriko zaizkigula Bilbora aizue. Batzuek Herta Müller azpimarratu dute –datozenetatik aupamena jasotzen berriena–, eta beste batzuk, horrelako xehetasunetan sartzeko ere eguzkitan dagoen lehoia bezain nagi. Total, esateko dagoena, argi geratu ez bazaizue, zera da: Bilbok literaturaren Champions Leaguean jokatzen du –futbolean ere akaso bai datorren denboraldian, baina zailago izango da beti–.

Yoko Onok duela gutxi gure Kapitalaren kapitalean osteratxoa egin eta esan du Bilboko Guggenheim gurago duela New Yorkekoa baino. Horrelako adierazpenak, BBK Live jaialdiko kartelburuen iragarpenak, Gutun Zurian izango diren superstar literarioak, denek pack bat osatzen dute eta erosten baduzu, zorionak, urte baten buruan nazioarteko izen entzutetsuak eta hiri bat, Bilbo, elkarri eskua emanda ikusteko aukera paregabea izango duzu. Munduan gaude lagunok, Mundu munduan, nahiz eta Arestiren nobela ez dugun irakurri.

Baina ez ez, nola? Bai zera! Dena ez da atzerrira begiratzea, hiriaren marka saltzea, ho-mo-lo-ga-ga-rri-ak diren ekitaldi kulturalak antolatzea. Se lo explicamos en castellano para que lo entienda todo el mundo: “Gutun Zuria también reservará espacio a escritores vascos como Ramón Saizarbitoria, ganador del Premio de Literatura de Euskadi 2013, Txomin Peillen, Kirmen Uribe o Mikel Urdangarin” (El País, otsailak 17. Mikel Urdangarin idazlea dela deskubritzeko balio izan digun albistea, bide batez).

Problema non dagoen berehala seinalatu dizu Iñigo Astiz kazetariak Berrian: “Inolako elkarrizketarik ez da izango oholtzan bertako eta kanpotik etorritako sortzaileen artean. Erdal kazetariek elkarrizketatuko dituzte erdal idazleak, eta euskal kazetari eta euskal idazleek euskal sortzaileak. Jaialdi berean dena, baina bereizita dena. Egun batzuetan batzuk. Besteetan besteak. Literatura batetik. Eta euskal literatura bestetik. Euskal izanik, erabat literatura ez balitz bezala. Edo literatura izanik, euskal izaterik ez balu bezala”. Eta horrela bizi gara, 2014 betean eta oraindik goizeko lehen kafea kokotsean eskubidea dugula aldarrikatu beharrean, matrize izan gaitezkeela eta ez osagarri huts, lore nahi dugula izan, ez loreontzi; burua daukagula, ez txapela.

Baldintza hauetan alferrik da. Kontua ez baita Gutun Zuriaren planteamenduan euskarak zer nolako lekua duen, berdin antzeko beste jaialdi, ekintza, programetan. Arazoa Bilbo berriaren mitoa da, Guggenheimen eskutik burua altxa zuen zerbitzu-metropoliaren kontakizunak jartzen dizkigun joko-arauak. Mailu mekanikoz jota legez iltzatu zaigu ideia bat: konpetentzia orain globala dela, prest egon behar dugula, etengabe, gure hiriak munduko merkatuetan lehiatzeko baldintzetan egon daitezen.

Aurtengo Gutun Zuriaren ediziora Gao Xingjian etorriko zela jakin aurretik esana utzi zuen Iñaki Azkuna hil berriak, ekitaldi publiko batean: euskara, baietz, noski, baina txineraz hizketan ikasten hasi behar genuela. Dirua orain han dagoelako. Diru hura ekarri behar dugulako. Diru handia gutxitan dagoelako euskaran. 500eko billeteak lo gutun zurietan.