Heriotzaren partida
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Kiev (Ukraina), 1942ko abuztuaren 9a. FC Start eta Flakelf taldeek futbol norgehiagoka jokatu zuten Zenit estadioan. Dinamo eta Lokomotiv talde ukrainarretan aritu ondoren alemaniar eremuetan preso zeuden jokalari profesional ohiek osatzen zuten Start taldea; Flakelf, aldiz, Luftwaffeko soldaduen taldea zen. Etxekoek 5-3 irabazi zieten naziei.
Sobietarren bertsioaren arabera, partida giro beldurgarrian jokatu zen. Zelaia soldadu armadunez eta txakurrez inguratuta omen zegoen. Arbitroa SSetako ofiziala zen, bisitarien aldekoa, beraz; alemaniarren falta basatiei ez zien jaramonik egin eta ukrainarren legezko hainbat gol ez zituen ontzat eman. Atsedenaldian, SSetako beste ofizial batek Starteko jokalariak mehatxatu omen zituen, nahita gal zezaten. Partidaren ondoren, hainbat jokalari ukrainar heriotzaraino torturatu edo fusilatu zituzten, eta bizirik utzi zituztenei hankak hautsi zizkieten berriro futbolean aritzeko gai izan ez zitezen. Handik aurrera “heriotzaren partida” esango zioten norgehiagokari.
1981ean John Huston film zuzendaria partida horretan oinarritu zen Escape to victory pelikula egiteko, nahiz eta bertsio libre samarra egin: filmean, presoen taldea militar aliatuek osatu zuten, ez ukrainarrek, partida Parisen jokatu zen eta ez Kieven, Pelék gol bat sartu zuen txilenaz, Silvester Stallonek penalty bat gelditu zuen...
Dirudienez, sobietarrek propagandaren mesedetan emandako bertsioa ere nahiko librea izan zen. Altzairuzko errezela erori ondoren, historialariak partidaren lekukoen eta protagonisten testigantzak jasotzen hasi eta oso bestelako bertsioa osatu zuten. Makar Honcharenko Dinamoko jokalari ohiak esan zuen ez zutela inongo mehatxurik jaso. Mikhail Putistin erdilariaren seme Vladlenek 8 urte zituen eta baloi-jasotzaile aritu zen partidan; haren esanetan, zelaian ez omen zegoen ez soldadu armadunik, ez txakurrik, Hustonek filmean xehetasun hori jaso arren. Arbitroa neutrala izan zen eta alemaniarrek garbi jokatu zuten lekukoen iritziz. Gainera, ez zen alemaniarrek ukrainarren aurka galtzen zuten lehen partida. Alemaniarren okupazioak iraun bitartean okupatuen eta okupatzaileen arteko 150 partidaren inguruko dokumentazioa bildu du Volodymyr Hynda historialariak, eta 111 emaitzaren berri jaso ahal izan du: ukrainarrek 60 partida irabazi, hamabost berdindu eta 36 galdu zituzten, baina horrenbeste porroten ondoren alemaniarrek ez zuten irabazleen aurkako inolako neurririk hartu.
Egia da partida jokatu eta egun batzuetara Starteko hainbat jokalari atxilotu zituztela, eta hilabete batzuk geroago taldeko bost jokalari hil zituztela SSek. Baina atxilotzeek eta fusilatzeek ez zuten zerikusi zuzenik partidaren emaitzarekin, futbola ez beste jarduera batzuekin baizik.
Txapeldunen Ligan Realaren aurkari den Shakhtar Donetsk taldeari gertatutakoa argigarria da zentzu horretan. Talde ukrainarrak Stajanovets Stalino izena zuen 1938an, lehenengoz sobietar ligaren lehen mailan jokatu zuenean. Gerraren ondoren, egun duen izena ipini zioten eta taldea berriro biltzen saiatu ziren. Nahiz eta heriotzaren partidan Shakhtarreko futbolari ohirik ez zegoen, hiru taldekidek soilik lortu zuten gerra bizirik amaitzea: Bikezinek, Kuznetsovek eta Yurchenkok. Benetako heriotzaren partidak gudu-zelaietan jokatu ziren, ez futbol-zelaietan.
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Aurten Txiki eta Otaegi fusilatu zituztela 50 urteko beteko direnean, Alonsok adierazi du ETAko bi kideek ez zutela nahi Franco osteko gizarte demokratiko bat: "Diktaduraren aurka borrokatzen ziren, baina diktadurak erabilitako tresna berberekin".
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Txiki eta Otaegiren fusilamenduen 50. urteurrenaren harira jarritako olana kendu du Zarauzko Udalak. Sortuk salatu du udalak, EAJ eta PSE-EEk osatuta, "zaborra izango balitz bezala" tratatu zuela olana. Zenbait herritarrek berreskuratu eta Azken Portuko plazan ireki dute.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]