Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da, ausartu zaitez aurreiritzien gainetik ezagutzera.
1) Lehen harria
75 urte bete ditu aurten Txantreak. 1950eko martxoaren 19an jarri zuten lehen harria, orain Berrioplano kalea dagoen horretan. Francisco Franco Patronatuak etxebizitzak sustatzeko –eta operazioarekin poltsikoa betetzeko– Ezkabako harrobiko materiala eskaini eta herritarrek auzolanean eraiki zituzten etxeak. Handik bi urtera Francok berak inauguratu zuen auzunea. Urteurrena kari Felix plazan egindako parodian, txantrearrek Patxi berpiztu eta honek auzoa nola aldatu den ikusita “harridura” azaldu die bere “produktoreei”... Jendartetik ohiu batek eten du: “Langileei!”. Etorri bezala bota dute.
2) San Miguel kolonia
Txantrea fasez fase eraiki zen, baina aurrekari bat izan zuen, San Miguel kolonia, 1947an proiektaturiko urbanizazioa. Auzoa handitu ahala, batez ere Nafarroako beste herrietako langile ugari jarri ziren bizitzen, eta Nerea Pérez Ibarrola historialariak azaldu duen moduan, “klase komunitate” bat eratu zen bere baitan, lan kolektiboa oinarri zuena. Dena zegoen egiteko. Gezurra dirudi orain peatonalak diren San Miguel koloniako kaleetan auzotarrak golfera jokatzen zirenik, zuloz josita zeudela-eta irudimenez protesta egiteko.
3) Azokaren defentsan
Jende xumea babak eltzetik ateratzen ohituta dago, eta Txantrean traste zaharrak salgai jartzea zen moduetako bat. Hala sortu zen 1977an auzoko bigarren eskuko azoka edo rastroa, Txantrea plaza inguruan. Ez zen edozelakoa: izaera herrikoia eta kulturala zuen, eta kontzertuak ere eskaintzen ziren. Txantreako igandetako azoka 1980ko hamarkadan 40.000 lagun biltzera iritsi zen; Auzotegi auzo elkarteko batzorde bat arduratzen zen dena antolatzeaz. Baina saltzaileen gaineko kontrol poliziala areagotu egin zen, eta 1991n UPN agintean jartzean azoka beste eremu batera eraman zuen, herritarrak ados egon ez arren.
4) Ludoteka
Osasun etxea, liburutegia, eguneko zentroa, zinema... Eta ludoteka bat ere sortu zuten txantrearrek, Zarata izenekoa. Beste inon oraindik halakorik existitzen ez zenean, haurrentzako jolas txoko elebiduna ireki azuten 1980ko hamarkadan hainbat gaztek. Txantrean asoziazionismoa erraietan daramate, eta sozializatzeko esparruak hasieratik bilatu zituzten, Felix taberna esaterako. Egun makina bat elkarte, proiektu eta gazte taldek ematen die bizia auzoari.
5) Auzo gatazkatsua
Auzo umiletan eraikinek eta espaloiek baino, horiek zapaltzen dituztenek garrantzia handiagoa dute. Ondare immaterialak. Eta Txantrean barrena joanez gero, ez dago musika-kaskoetan Barrio conflictivo (Auzo gatazkatsua) abestia jartzea bezalakorik ondare horretaz gozatzeko. Barricada taldeak 1982tik aurrera rock panorama astindu zuen, eta tartean euren auzoari eskainitako abesti hori egin zuten: “No! No nos vamos a dejar!” (Ez! Ez gara utziko!).
Gakoak PDFan
Zuzeneko musika gustatuz gero, ziur azken hamarkadan Eider Iturriagak egindako argazkiren bat ikusi duzula. Bere bi grinak uztartu ditu bermeotarrak: musika eta argazkilaritza. Eszenatoki batean hain azkar pasatzen den une hori harrapatzeko abilezia du, ikuslearen begietan... [+]
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]
Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]
Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]
Goizegi Hiltzeko
Ødei
Autoekoizpena, 2025
53 min.
Ulertzen nauten herrian ez da musika hau entzuten. Rap musikak akaso urte okerragoak izan ditu Euskal Herrian, baina oraindik ez da beste batzuen altuerara heldua. Denentzat ditu koplak Odei Barroso... [+]
Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]
Okindegiko ilaran, bi emakume. Itxuraz erdi-ezagunak, hitz egiteko duten moduagatik. Pareko egunkaria hartzeko keinua egin du bietan zaharrena dirudienak, eta zera esan dio besteari: “Dauden albisteekin, agian gaur nahiago izango dut animalien dokumental bat ipini”... [+]
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
