Egia: aldapa alai bat

1985eko Porrontxo jaiak. Gordegia

2025eko abuztuaren 01ean - 07:02
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene...  70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta industriarako espazio bat izatea. Eta horrela bihurtu zen langile klasearentzako auzo periferiko bat. 

1) Trenbidearen pasabideak

Txirritak Norteko ferrokarrila deiturikoaren geltokia 1864an inauguratu zuten eta gero Gustav Eiffelen markesina erantsi zioten. Baina trenbideak Egiaren eta hiriaren artean barrera artifiziala ere sortu zuen: auzotarrek errailen gainetik igaro beste erremediorik ez zuten. Horregatik, XX. mendean pasabideak egin ziren, azkena 1971n, trenbide azpikoa. Honek, baina, protesta ugari eragin zituen hasieratik, urez betetzen zen toki iluna zelako. Graffitiz eta pintada aldarrikatzailez jositako horma horiek, tren geltoki berriaren obrek estali dituzte orain.

2) Atotxa

Ez dago garbi Atotxa izena hango baserri batetik edo XVII. mendean Donostiako alkatea izandako Pascual Atocha gardarretik datorren; baina 1913an futbol zelaia bihurtuta egin zen ezagun. Lehenago belodromo bat zegoen, ondoan berriz errebote-frontoia, pixka bat harago egurrezko zezen-plaza... Donostiarrek aisialdirako usatutako padura bat izan da denbora askoan Egiako bazterra. Baina espektakulu horien abaroan makina bat borroka ere egosi zen; ez da kasualitatea Atotxan atera izana 1976an ikurrina Erreala eta Athleticen arteko futbol partidan, oraindik legalizatu gabe zegoenean.

3) Gladys Enea

Guardia zibilek 1979an Tuteran hildako Gladys del Estalen izena eta izana darama, ofizialki Cristina Enea den parkeak. Gertaera hura auzoaren oroimen historikoan geratuko da betiko, bai herritarrek hilketa harengatik erakutsitako amorrua, bai poliziarekin izandako istiluak, baita parkearen inguruan ondu zen kontzientzia ekologista eta antinuklearra ere. Derrigorrez bisitatu beharrekoa.

Gladys del Estalen hilketagatik protestak. Gordegia

4) Teila fabrika

XX. mendean, Egia industrializaturiko auzo obreroa zen. Fábrica de Tejas y Ladrillos S.A. teila fabrika zen, seguruenik, lantegietan sinbolikoena: 1903an irekia, 40 metroko tximinia auzoaren skyline-aren parte zen. Baina bazeuden gehiago ere: marmoldegia, tabako fabrika... Gaur egun horietako batzuk kultur sormenerako eta elkarlanerako espazio dira, Tabakalera edo Teila Fabrika kasu. Azkeneko honetan daude lekututa Gordegia artxibategi grafikoa eta beste zenbait kooperatiba eta eragile, iraganeko langile izaerak auzoaren norabidea markatzen segitzen duen seinale.

5) Karmengo Ama kalea

Langile bizitegi bilakatu ahala, modu kaotikoan hazi zen auzoa, eta kale denen bizkarrezurra Karmengo Ama zen. 1982an auzotar batzuek sorturiko Porrontxo jaietan, koadrilen igoera alaiaren kokaleku bihurtu zen kale hori: 1990eko hamarkadan 50 koadrila baino gehiago biltzen ziren; hala, Porrontxoak jai aldarrikatzaile eta herrikoien erreferente bihurtu ziren.  

Okupazioaren aldeko pintadak egiten auzoan. Gordegia

6) Polloeko hilerria

1878an eraikia, Polloeko hilerriak Donostiako mende eta erdiko historiaren hainbat orrialde biltzen ditu, eta ez da debaldekoa bertara bisita egitea. Besteak beste, Clara Campoamor emakumeen eskubideen aldeko aktibistaren hilobia aurki dezakegu, baita Martirien Mausoleoa ere, 1936an fusilatutako miliziano eta gudarien gorpuzkinak gordetzen dituena eta oraindik gurutze frankista duena. Ondoan, Duintasuna eskulturak krimen horiek gogoratzen ditu.     

Artikulu hau ARGIAren Gakoak 2025 108 orrialdeko aldizkari berezian argitaratu da. Atzean hilabete askotako lana dago, eta ez litzateke posible izango ARGIAko kideen ekarpen ekonomikorik gabe. Oraindik ez baduzu pausoa eman, egin zaitez ARGIAkoa eta etxera bidaliko dizugu!

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Gakoak 2025
2025-08-29 | Eider Iturriaga
Musika zuzenean Eider Iturriagaren begietan

Zuzeneko musika gustatuz gero, ziur azken hamarkadan Eider Iturriagak egindako argazkiren bat ikusi duzula. Bere bi grinak uztartu ditu bermeotarrak: musika eta argazkilaritza. Eszenatoki batean hain azkar pasatzen den une hori harrapatzeko abilezia du, ikuslearen begietan... [+]


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Jon Sarasua
“Ikusi behar dugu zenbateraino komeni zaigun sententzia judizialen akzio-erreakzio jokoan sartzea”

Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]


2025-08-20 | ARGIA
Jaurlaritzaren publizitate banaketa
Hedabide erdaldunen zakua, gero eta gizenago

Hedabideen artean erakunde publikoek urtero publizitatearen bidez banatzen duten diru-zakua milioika eurotan zenbatu daiteke. Baina sistema garden eta justu baten faltan, medio batzuk argi eta garbi irabazten irteten dira banaketa horretan, eta Eusko Jaurlaritzaren... [+]


Auzo ibilbideak (III)
Txantrea: konfliktiboa, eta zer!

Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]


2025-08-18 | Leire Artola Arin
Salpress berri agentzia
El Salvadorko gerrillaren arma ezkutua

Kontatzen ez dena ez da existitzen. Oso barneratuta daukagu lelo hori, baita informazioa boterea dela eta eragiteko gaitasun handia duela ere. Are gehiago gerra edo gatazketan, batik bat oraindik tresna digitalak asko garatu gabe zeudenean, informazioa ez baitzegoen hain eskura... [+]


Auzo ibilbideak
Atzoko eta gaurko borrokak gogoan

Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]


2025-08-13 | Nagore Legarreta
Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren... [+]


HAMABI URTEZ ETXEA EZKUTALEKU
“Zorte asko ukan dugu, eta bizitza interesgarria”

Marijo Louis paristarra da sortzez, 1977an heldu zen Miarritzera Euskal Herriko borrokek erakarrita. Josetxo Otegi zizurkildarrak 1983an pasa zuen muga Gipuzkoatik Lapurdira, Poliziatik ihesi. AEK-ko irakasle eta ikasle zirela ezagutu zuten elkar. 1986an, GALen atentatuen,... [+]


2025-08-12 | ARGIA
GOMENDIOAK | Hiru disko fresko, gozatzeko

Goizegi Hiltzeko 
Ødei
Autoekoizpena, 2025
53 min.

Ulertzen nauten herrian ez da musika hau entzuten. Rap musikak akaso urte okerragoak izan ditu Euskal Herrian, baina oraindik ez da beste batzuen altuerara heldua. Denentzat ditu koplak Odei Barroso... [+]


Emakumeak gizonenak ziren lekuak hartzen

Bizikleta hartu eta errepidera ateratzeko gogoa. Olatu gainean surf egiteak zein sentsazio eragiten duen probatzeko irrika. Mendirik mendi ibiltzearen plazera sentitzea. Mendian, hainbestean, baina emakumeak ez du erraza izan gizonenak izan diren kirol eremuetan sartzea... [+]


2025-08-11 | ARGIA
Editoriala
Hartu edo utzi

Okindegiko ilaran, bi emakume. Itxuraz erdi-ezagunak, hitz egiteko duten moduagatik. Pareko egunkaria hartzeko keinua egin du bietan zaharrena dirudienak, eta zera esan dio besteari: “Dauden albisteekin, agian gaur nahiago izango dut animalien dokumental bat ipini”... [+]


2025-08-08 | ARGIA
GOMENDIOAK | Sei liburu uda honetarako

Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde

Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]


Eguneraketa berriak daude
Bi haur Palestinako banderarekin
Aste honetan zenbaki berezia: Genozidioa gelditzeko, Israeli boikot
Herrien arteko elkartasunari gure aletxoa jarri nahi izan diogu. Euskal Herritik, euskaraz, herrien munduaren alde. Geldigaitza dirudien basakeriaren aurrean, duela bi urte bezala, ahotsa altxatzeko beharra sentitu dugu.