Bere burua postaz bidali zuen esklaboa
Richmond (Virginia, AEB), 1830. Henry Brown izeneko 15 urteko esklaboa tabako sail batean lan egiten hasi zen. Egun batez Nancy ezagutu zuen, alboko sailean lan egiten zuen beste esklabo bat. Ezkongaialdi laburraren ondoren eta, jakina, bi jabeen baimena lortuta, elkarrekin ezkondu ziren. 1848rako bikoteak hiru seme-alaba zituen, eta laugarrena bidean zen. Baina Nancy eta hiru haurrak esklabo salerosle bati saldu zizkion jabeak eta laurak Ipar Carolinara eraman zituzten. Galtzeko ezer ez zeukanez, Henry Brownek kosta ahala kosta askatasuna lortuko zuela erabaki zuen orduan.
Eta horretarako plan bitxia bururatu zitzaion: bere burua postaz bidaliko zuen Filadelfiara. Bidalketaren abiapuntuan eta helmugan konplize bana behar zuen esklaboak. Richmonden Samuel Alexander Smith abolizionistarekin jarri zen harremanetan, askatasuna lortua zuen esklabo ohi baten bidez. Smithi 86 dolar eman zizkion, operazioaren gastu guztiak ordain zitzan, eta Philadelphia Anti-Slavery Society elkartearekin hitz egiteko eskatu zion, kideetako batek bidalketa onar zezan.
1849ko martxoaren 23an, Henry Brown metro bat luze, metro erdi zabal eta ia metro bat altu zen kutxan sartu zen. Smith igorleak Adams Express konpainiaren bidez eta Filadelfiako elkarteko buru James Miller McKim-en izenean bidali zuen paketea. Barrutik oihal lodi batez forratuta zegoen kutxa, kolpeak leuntzeko, eta Brownek galleta gutxi batzuk eta urontzi betea eraman zituen gurdi, tren eta lurrunontzi bidezko 27 orduko bidaian. Martxoaren 25eko goizaldean, McKimek eta elkarteko beste zenbait kidek kutxa zabaldu zuten; Brown askeak esandako lehen hitzak “zer moduz zaudete, jaunak?” izan omen ziren.
Henry Box Brown esan zioten handik aurrera. Abolizionismoaren ikono bihurtu zen eta hitzaldiak ematen hasi zen batetik bestera. 1850ean Fugitive Slave Act (Esklabo Iheslarien Legea) delakoa onartu zutenean, Brownek Londresera alde egin zuen, atzera Virginiako tabako sailera eramango zuten beldur. Ingalaterran, hasieran, jarduera abolizionistari eutsi bazion ere, handik urte batzuetara militantzia baztertu eta lan etekintsuagoetan hasi zen (hipnotizatzaile eta prestidigitadore jardun zuen). Berriro ezkondu zen emakume britainiar batekin; erabakia gogor kritikatu zuen hainbatek, Brownek ez zuelako sekula ahaleginik egin bere familia topatzeko, guztien askatasuna erosteko adina diru aspaldi bildua zuen arren. Finean, besteei gustatu ala ez, Henry Brownek nahi zuena egiteko askatasuna zuen.
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Cervera de la Marenda (Ipar Katalunia), 1906. Herriko emakume garraiatzaileak lan baldintza eskasen aurka altxa ziren. Espainiako eta Frantziako estatuetako trenbideen zabalera desberdinak eraginda, garraiatzaileek Mediterraneoko kostaldetik zetozen zitrikoak tren batzuetatik... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]
2025ean 40 urte beteko dira Mikel Zabalza hil zutenetik, eta 47 urte Germán Rodríguez eta Joseba Barandiaran hil zituztenetik. Horiek guztiak Estatuko Segurtasun Indarren biktimak dira, eta Sanfermines78 Gogoan elkarteak Espainiako Gobernuari eskatu dio "Estatuaren... [+]
541. urtean izurriak Bizantziar Inperioa astindu zuen. Historian erregistratutako lehen pandemiatzat jotzen da, eta luzaroan historialariek uste izan dute Afrikako ipar-mendebaldean izan zuela jatorria.
Baina berriki The Journal of Interdisciplinary History aldizkarian... [+]
Anstey (Ingalaterra), 1779. Leicesterren kanpoaldeko herriko ehungintza fabrika batean, ugazabak Ned Ludd izeneko aprendizari errieta eta jipoia eman zizkion, ehungailua gaizki erabiltzen ari omen zelako. Haserre, Luddek mailu bat hartu eta bi makina hondatu... [+]
IRUTXULOKO HITZAk eta Dinamita Tour egitasmoak 36ko gerra Donostian nolakoa izan zen eta hiria beste ikuspegi batetik ezagutzeko ibilaldia antolatu dute elkarlanean, uztailaren 21erako. Elkargunea Bretxako Sarriegi plazako estatua izango da, 19:30ean, eta Amararaino joango dira... [+]
Astelehenean, 40 urte beteko dira Joseba Sarrionandia eta Iñaki Pikabea presoek Martuteneko kartzelatik ihes egitea lortu zutenetik. Egiako pisu batean izan ziren ezkutaturik bi iheslariak, eta oraindik milaka eztarrik abesten dute «kristoren martxa dabil!».
Kurdistanen, Burdin Aroko Kani Koter hilerriaren indusketa lanetan, nazioarteko arkeologo talde batek, beste hainbat objekturen artean, duela 4.700 urteko zeramikazko ontzi bat aurkitu berri du, barruan substantzia beltz bat zuena.
Sustantzia horri kohl deritzo... [+]
Guangzhou (Txina) 1925eko ekainaren 23a. 100.000 herritar inguru bildu ziren atzerriko potentzia inperialisten aurkako martxan. Maiatzaren 30ean britainiarrek hainbat manifestari hil zituzten Shangaiko protestaldi batean. Hildakoekiko elkartasunez Guangzhouko langileek greba... [+]
Altzagatik itsasadarraren parean doan BI-711 errepidearen Jose Luis Goyoaga etorbidearen izena aldatzeko herritarren parte-hartze prozesuaren ondoren, kale horren izen berria Zirgariak etorbidea izango da.
1917tik 1980ra erraketalariak profesionalki aritu ziren munduko frontoi ezagunenetan. “Chiquita de Anoeta”, “Arane”, “Emili”, Albisu, “Amparito”, “Chiquita de Aizarna”, “Asteasu”... Hamaika pilotari... [+]
Unibertsitatera sartzeko azterketa eredu berria estreinatu eta gutxira, datorren ikasturterako azterketa berriz ere “goitik behera” aldatuko dietela eta probak eskakizun maila altua izango duela salatu du EAEko Historiako irakasle talde batek. Azterketa eredua... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.