Demokritori "barre egiten duen filosofoa" ere esaten zaio, eta Johannes Moreelse Herbehereetako margolari barrokoak hala irudikatu zuen 1630eko olio honetan.
Bizitzaren alde komikoaren garrantzia nabarmentzeaz gain, Demokritok hainbat ekarpen egin zituen; atomismoaren teoria garatzen lehena izan zen, esaterako. (Arg: Utrecht Museoa)
Abdera (Trazia), K.a. c. 460. Demokrito Antzinako Greziako filosofoa jaio zen. Besteak beste, atomismoaren teoriaren sortzailea izan zen, Leuziporekin batera; materia gai zatiezinez osatuta dagoela uste zuten.
Elezaharraren arabera, Demokritori goiz batez iritsi zitzaion inspirazioa. Ia egunero bezala ogi egin berria usaindu zuen, baina goiz hartan, jateko gogoaz gain, jakin-mina ere piztu zion usainak filosofoari. Nolatan antzematen zuen bere sudurrak usain hura, ogia urrun egonda, sudurraren eta ogiaren artean loturarik ez bazegoen, bien artean airea besterik ez bazegoen? Galdera horretatik abiatuta Demokritok ondorioztatu zuen partikula ñimiño batzuk existitzen zirela, airean flotatuz ogi zati txiki ikusezinak sudurreraino iristen zirela eta horregatik har zezakeela ogi egin berriaren usaina. Hau da, mundua elementu ñimiño, zatiezin, suntsiezin eta eternoz osatuta zegoen, eta horiek bat egitean sortzen ziren unibertsoko gauza guztiak. Atomo –zatiezina, grekoz– esan zien.
Beste hainbat filosofo greziar bezala, Demokrito arrazoibide logikoan oinarritzen zen teoriak azaltzeko, eta ez zuen esperimenturik erabiltzen postulatuak berresteko. Nahita ere, mende asko falta ziren oraindik atomoen teoria enpirikoki egiaztatzen lagunduko zuen teknologia garatzeko. Horregatik, teoria jaio berriak hutsune asko zituen. Esaterako, Demokritok ez zuen uste naturaren prozesuetan inolako “indarrik” edo “espiriturik” dagoenik; ez zuen energia kontuan hartu, beraz. Errealitate guztia badiren gauzek (atomoek) eta ez direnek (hutsak) osatzen dute. Eta zentzumenen bidez antzematen den guztia atomoak dira; adibidez, haren ustez, Ilargia ikus daiteke satelitearen atomoak gure begietara iristen direlako.
Eta, jakina, oinarrizko partikulei ipini zien izenean ere ez zuen asmatu. 1830 inguruan, Michael Faraday izan zen atomoen zatiezintasuna zalantzan jartzen lehena. Mende horren amaieran, Joseph J. Thomsonek elektroiak aurkitu zituen izpi katodikoak aztertuz, eta azkenik, 1911n, Ernest Rutherfordek atomoaren nukleoa aurkitu zuen. Baina izenez zatiezina zena partikula azpiatomikoetan zatituta ere, atomoek Demokritok ipinitako izena atxiki dute, eta askok filosofo greziarra “zientzia modernoaren aitatzat” jo izan dute bere ekarpenak medio.
Duela urtebete Bretagne-Sud unibertsitateko lantalde batek The Journal of Social Psychology aldizkarian argitaratutako ikerlan baten arabera, ogi egin berriaren usainak ezezagunekin adeitasun handiagoz jokatzera bultzatzen gaitu. Alabaina, ikerlanak ez du frogatu usain horrek teoria atomikoa ulertzen laguntzen duenik.
