Sumendiak kondenatuari indultua eman zionekoa
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Martinika, 1902ko udaberria. Karibeko uhartean bi gertakari nabarmenek bat egin zuten: hauteskundeek eta Pelée mendiaren jarduera bolkanikoak. Sumendiaren egoera kezkagarria zen, ordurako atmosferara ke eta errauts kantitate handiak igortzen ari baitzen. Baina uharteko gobernadore Louis Mouttetentzat plebiszituak zeukan lehentasuna eta Pelée esnatu izana bere asmo elektoralak gauzatzeko oztopo gogaikarria izan zen.
Biztanleen artean izua hedatzeak, boto emaileek ihes egitea eta, ondorioz, boto galera ekar zekiokeen. Horregatik bertako egunkari bakarraren zuzendariari jarduera bolkanikoari garrantzia kentzeko eskatu zion, ahal zela, erupzio arriskua ez aipatzeko. Sumendiaren magaleko Saint-Pierre herrira eraman zuen kanpainak, eta herritarrak lasaitzen saiatu zen. Ahalegin guztiak beharbada nahikoak izango ez zirelakoan, azkenean zirt edo zarteko neurria hartu zuen: hiritik irteteko bide guztiak ixteko agindua eman zuen.
Baina gobernadorearen planak eta naturarenak ez ziren bat etorri: 1902ko maiatzaren 8an, Louis Mottet Saint-Pierrera iritsi eta biharamunean, sumendiak eztanda egin zuen.
Minutu gutxian 30.000 pertsona hil zituen erupzioak: gobernadorea bera, haren aldeko boto emaileak, oposiziokoak... Politikariari jaramonik egin gabe eta bideak itxi baino lehen ihes egitea lortu zuten apurrez gain, beste bi pertsona soil irten ziren bizirik laba eta gas uholdeak suntsitutako lurraldetik. Horietako bat lur azpiko ziega batean giltzapetutako Auguster Ciparis presoa zen. Heriotzara kondenatu zuten eta exekuzioa maiatzaren 9rako iragarri. 24 ordu lehenago, Pelée lehertu zenean, kaiola babes bihurtu zen. Naturak zigorra barkatu zion, eta gizakiek, haren boterearen lekuko izan berri, ez zuten kontra egiteko adorerik izan. Sumendiak luzatutako indultua ofizial bihurtu zuten.
Gorpuzkiak aurkitu eta lurpetik atera ahal izateko ezinbestekoa izan da Gesalaz Muniango bi bizilagunen testigantza: Lucio eta Domingo Zabalza anaiek adierazi zuten, haur zirela, hainbat pertsona lurperatu zituztela leku horretan Guesalazko haranean, herri horretako... [+]
Euskal Herrian auzo borrokalaririk bada, hori Txantrea da zalantzarik gabe. Herritarrek euren eskuz eraikia (literalki), auzoa defendatzen ikasi dute kalez kale, izan poliziarengandik, izan agintarien utzikeriatik, izan ugazaben diru-gosetik. Baina auzoa hori baino gehiago da,... [+]
Donostiako hirigunetik Urumeak banandua, nekazaritza eremu zabala zen Egia: Nabarrizene, Txurkoene, Mikelaene, Polloene... 70 baserri baino gehiago zeudela uste da. Trenbidearen etorrerak beste destino petral bat ekarri zien lur horiei, ordea: zerbitzuetarako eta... [+]
Ezagutu dezakezu Euskal Herria gure txoko eder eta famatuenak bisitatuta, Instagramerako edo postal baterako argazkiak aterata zure buruari, kostaldeko paisaietan edo monumentu bisitatuenetan irri eginez. Baina ez duzu Euskal Herria guztiz ezagutuko. Horretarako, hobe zenuke... [+]
Urtemugak hausnarketarako parada izaten dira. Atzera begira jarri, egindako bideari begiratu eta, oraina ulertuta, geroa pentsatzeko. 2025 honetan, urtemuga biribila bete dugu: Gipuzkoa izenaren idatzizko lehen aipamenetik mila urte bete dira, eta aukera ezin hobea iruditu zaigu... [+]
Mainz (Alemania), 1454. Johannes Gutenbergek eskala handian inprimatutako lehen liburua argitaratu zuen, Berrogeita bi lerroko Biblia izenez ezagutzen dena. Gutenbergek ez zuen inprenta asmatu; dakigula, Txinan, 1040an, Bi Shengek asmatu zuen inprimatzeko lehen makina... [+]
Historia garaikideko basakeriarik handienetakoak dira Hiroshimaren eta Nagasakiren bonbardaketak. 1945eko abuztuan, hiru eguneko epean, bi bonba atomiko jaurti zituzten lehen aldiz historian eta bi hiritako biztanleak modu indiskriminatuan hil zituzten. 1945aren amaierarako,... [+]
1991n Alpeetako glaziar batean aurkitu zutenetik, hotzak hain ondo kontserbatutako Ötziren gorpuzkinak informazio iturri oparoa izan dira. Berriki Communications Biology aldizkarian aditzera eman dutenez, momia naturalaren kaxa torazikoa digitalki berregin dute, eta Homo... [+]
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Joan den astelehenean, Paris inguruko Bougival herrian izenpetu zen "oinarrizko akordioa", Kanakiaren etorkizun politikoari buruzko dokumentu garrantzitsua. Testuinguru honetan, Kanakiako Nazio Askapenerako Fronte Sozialistak bere lehen adierazpen ofiziala plazaratu... [+]
Bide parlamentarioa egin beharko du orain. Lege testu honen arabera, 30 urteko epea ezarriko dute sekretuak desklasifikatzeko, eta 45 urtekoa "goi mailako" sekretuendako. Bakoitza hamabost urtez luza daiteke.
Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]
Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]
Neumark-Nord (Alemania) aztarnategian 50 metro koadroko gune berezia topatu dute adituek, Science Advances aldizkarian adierazi dutenez. Bertan, neandertalek ehizatutako ugaztun handien hezurrak apurtzen zituzten –172 zaldi, orein eta bobidoren hezurrak topatu... [+]