Txolarreak, duela mila urteko suntsipen armak
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Norvegia, 1030. Olaf II.a erregea hil zuten Stiklestadeko guduan, daniarren aurka galdutako tronua berreskuratzeko ahaleginean. Harald Hardrada (c. 1015-1066), erregearen anaia nerabea, gudu horretan borrokatu zen halaber, baina bizirik ihes egitea lortu zuen. Kieveko printze Yaroslav I.a Jakintsuaren zerbitzura mertzenario gisa lanean hasi zen berehala, eta jardun horretan lortutako prestigioari esker Bizantziar inperioko varangiar guardian sartu zen geroxeago.
Inperioaren zerbitzura hainbat kanpainatan aritu zen, besteak beste Sizilian. Mediterraneoko uhartean varangiar guardiak lau garaipen lortu zituen norvegiarraren aginduetara, baina horietako batek buruhauste franko eragin zion eliteko armada bizantziarrari, Harald Erregearen Saga-n bildutako kronika baten arabera. Hiribildua hartzea ezinezkoa zirudien: harresiak garaiak eta lodiak ziren, gotorlekuaren barruan putzu eta iturri naturalak zeuden biztanleak urez hornitzeko, eta nahikoa janari pilatua zuten setioari hainbat hilabetez eusteko.
Haraldek egunak eman zituen zirrikitu edo ahulguneren baten bila. Baina haren ahalegina alferrikakoa izan zen, aldiro hiribildutik hurbileko baso batera janari bila hegan joaten ziren txolarre andanei erreparatu zien arte. Bere soldaduei ahalik eta txolarre gehien harrapatzeko agindua eman zien. Behar adina txori lortutakoan, hankatxoen inguruan aurrez breatan eta sufretan blaitutako egur zati txikiak eta lastoa bildu zizkieten. Fardeltxoei su eman zietenean, txolarreak, izututa hiribildu barruko habiaren bila abiatu ziren ziztu bizian. Bidean kiskalita hil ez ziren txori gehienek etxeetako erlaitzetan zituzten habiak, eta etxe asko egurrez, lastoz edo bestelako gai sukoiez eraikita zeudenez, dozenaka sute piztu ziren bat-batean. Siziliarrak, harresiko ateak zabalduta, sutetik ihesi eta erruki eske irten ziren lehentxeago hartuezina zirudien hiritik. Haraldek bizia barkatu zien, eta hiria –edo ordu batzuk lehenago hiri izandako errauts mordoa– hartu zuen azkenean.
Lortutako garaipenek Romano III.aren esker ona ekarri zioten, baina Haraldek jaioterrira itzultzeko baimena eskatu zionean, enperadoreak uko egin zion armadako estrategarik bikainenetakoa galtzeari. Azkenik, Haraldek Eskandinaviara ihes egin zuen varangiar guardiako soldadu fidelenekin batera. 1047an, urtetan pilatutako esperientzia militarrari esker, erraz menderatu zituen daniarrak eta tronua eskuratu zuen. Hogei urtetan, Norvegiako erresuma sendotu ez ezik, beste lurralde batzuk ere begiz jo zituen Harald III.ak. Britainiar uharteak konkistatzeko saioan hil zuten 1066an, Stamford Bridgeko gudu zelaian. Ez nahastu ia milurteko bat geroago oso bestelako guduen lekuko den Stamford Bridge futbol zelaiarekin.
2025. urtean konkistatzaile baten omenezko monumentu bat egitea "lekuz kanpo" dagoela adierazi dute oposizioko kideek.
Iragan udazkenekoa dugu liburua: Euskarazko izenak erromatar garaiko aldare eta hilarrietan (Nabarralde, 2024). Historiara jo du berriz Juan Martin Elexpuru idazle eta filologoak, eta argira ekarri euskarak epigrafian egina duen bidea, utzia duen aztarna, orain artean inork egin... [+]
Belaunaldi oso baten liburua da Palinpsestoa. Idazten dakien modura idatzi du Arrieta Ugartetxeak, eta horixe dateke alde gaitza. Gainerakoan, hortxe gure iragan hurbila, gerra ondoa, apaiz giroa, euskara, militantzia… eta ez hain hurbila ere, senide nagusien gerra... [+]
Austraiko Wels hirian, erromatar garaiko Ovilava kolonian, mila metro koadrotik gorako villa aberatsa industen hasi ziren 2023an, eta, berriki, K.o. II. mendeko hiru mosaiko aurkitu dituzte. Arduradunen esanetan, aurkikuntza horretan "bat egiten dute kalitate artistikoak,... [+]
Segovia (Espainia), duela 43.000 urte inguru. Neandertal batek hatza pigmentu gorritan busti eta puntu bat margotu zuen 25 cm inguruko harri baten erdian. Harria 2022an aurkitu zuten arkeologoek San Lazaro leizean, eta, analisi multiespektral xehea egin ondoren, puntu gorri... [+]
Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]
Saint-Cloud (Frantzia), 1810eko apirilaren 1a. Napoleon enperadorea Maria Luisa Austriakoarekin ezkondu zen, eta eztei-tarta ikusgarria Marie-Antoine Carême (1784-1833) sukaldari ospetsuak egin zuen.
Baina Carême gorteko luxuetatik urrun jaio zen, Pariseko... [+]
Duela mende bat Perun aurkitutako momia baten aurpegiko tatuajeak aztertu berri dituzte. Emakumezko baten momia da eta 800 urte inguru ditu. Adituek ez dakite zer funtzio zuten tatuaje horiek, baina oso bereziak direla nabarmendu dute.
Batetik, aurpegiko... [+]
Erromako San Giovanni in Laterano plazan, errutinazko indusketa bat egiten ari zirela, arkeologoek IX.-XIII. mendeetako jauregi baten arrastoak topatu dituzte ezustean. Eta garai hartako aita santuen bizitokia izan litekeela uste dute. Bestela esanda, baliteke Patriarkatua... [+]
Veneziako urmaela, 452. urtea. Hunoen inbasioak bultzatuta, Italiar penintsulako barrualdeko hainbat biztanlek eremu zingiratsuan hartu zuten behin behineko babesa. Baina lonbardiarren inbasioak iritsi ziren urte batzuetan, eta bizitoki iraunkorra bihurtuko zen etorkin... [+]