Sarasolaren legea. Kultur eztabaida bat luzatu ahala, partaideetako batek besteari elitismoa aurpegiratzeko probabilitateak batera joateko joera du.
Azalpena: Gorka Bereziartuak Argiako bere blogean Problematizatu izeneko sarrera bat idatzi zuen, lehenagotik zetorren idazleen eta bertsolarien arteko talka jasotzen zuena. Bi egun geroago, artikuluak izan zituen erantzunen harira, Beñat Sarasolak honako txioa bota zuen: “Elitismoa, kultur eztabaidetako Godwin legea”. Godwinen legea aski ezaguna da; Interneteko eztabaida bat luzatu ahala, Hitler edo naziak argudiotzat erabiltzeko aukerak handitzen direla dio, eztabaida bertan behera utzi behar izanda. Nik hemen Sarasolaren formulazioa zehaztu besterik ez dut egin, egon ez bainago lege honekin ados. Euskal kulturan, behintzat, ez da betetzen. Gurean, elitista akusazioa lehen eztenkada izaten baita lehia dialektiko batean, Bereziartuaren artikuluaren erantzunek berek frogatzen dutenez. Erantzun horiek beraiek halaber erakusten dute zein den euskal kultur eztabaidetako benetako Godwin legea. Hortaz, zuzenduko dut lerroburuko legea.
Sarasolaren legea (birformulatuta). Euskarazko kultur eztabaida bat luzatu ahala, partaideetako batek besteari garagardo bat hartzeko (eta eztabaida beste noizbait jarraitzeko) proposatuz eztabaida eteteko probabilitateak batera joateko joera du.
Aniztasun irrikaren paradoxa. Uniformetasunaz gogaituriko talde batek kanpotik etorritakoa taldera dakarren berritasunagatik pozik hartzen duen aldi berean, delako berritasuna neutralizatzeko mekanismo hertsagarriak abiarazten ditu, beti-berdinaren gogaitasunean betikotzeko.
Gutxituen originaltasunaren hastapena. Hizkuntza gutxitu batean idazteak originala izateko probabilitateak areagotzen ditu.
Azalpena: Beste batek idatzitako zerbait “erabiltzen” badut, aipamena egin beharko dut edo ingurukoek deskubrituko dute, lehenago (egilea nabarmena bada) edo beranduago (egilea ez-deusa bada). Plagioak gutxitik nagusira, gaztetik zaharrera, iraganetik orainera baino ez du funtzionatzen. Euskaraz formulatu dudan lege honek, bere zabalkunde berez mugatuagatik, aukera asko ditu niri egotzi ez eta nire izenarekin inoiz bataia ez dezaten, baizik eta sistema/hizkuntza handiago batean formulatzen duenaren izenarekin, bere originaltasun falta, jakitun zein oharkabea, inork sala ez dezan aukera (zenbat eta gutxituagoa ni, orduan eta) handiagoekin. Horrela, gainera, Stiglerren legea beteko zen (“ezein aurkikuntza zientifikok ez du jasotzen hura deskubritu edo asmatu duenaren izena”).
Txikiok asmamen handiagokoak, sorkuntzan askeagoak, izatera behartuta gaude. Hau lotzen dut Saizarbitoriak inoiz kultura txikien abantailez esandakoarekin.
Erroreen axioma. Akatsak ez dira existitzen.
Azalpena: Eredutzat hartu ohi den James Joyceren Ulysses-en bertsioan bost mila akats omen daude. Bertako pertsonaia batek, idazle handi bat gogoan, dioena Joyceri ere aplika geniezaioke: “Jenioek ez dute okerrik egiten: beraien akatsak nahitakoak dira beti eta aurkikuntzaren bat badakarte”. Aipua ezagutu aurretik, “akatsak ez ei dira existitzen, / gehiago dira jainkoen mintzoa” idatzia nuen olerki batean, nire ustez, gauza berbera bestela adieraziz. Susmoa lege edo axioma bihurtzera ausartu eta, oraingoan bai, hari nire abizena emateko atrebentzia hartzeagatik barkatuko zaidala espero dut. Arestian aipatutako Stiglerren legea hausteagatik.
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Carmilla
J. T. Sheridan Le Fanu
Itzulpena: maialen berasategi
Erein, 2025
------------------------------------------------------------------------
Literatura unibertsala bilduman argitaratu berri dute J. T. Sheridan Le Fanu irlandarraren 1872ko Carmilla. Maialen... [+]
2024an sortu zuten Kontalaritza Eskolari buruz hitz egiteko elkartu gara Ane Gebara, Ane Arrugaeta eta Itziar Rekalde ipuin kontalariekin. Kontalaritzaren izaera artistikoaz, bat-batekotasunaz, formakuntzaz, emanaldiez eta abarrez mintzatu dira. Besteak beste, eskolak eman dien... [+]
Berritu ala hil. Hori esaten diogu geure buruari. Ariketetatik ariketa gabeko alera, narraziotik gertuago, metaforarik gabe, zuzenago. Orain? Orain gehiago behar dugu. Narrazioago, ezmetaforatuago, ariketagabeago.
Pertsonaia bat sortuko dugu. Pertsona bat. Istorio batean... [+]
Agur Karibu
Marian Porcel
Elkar, 2025
Urte luzeak daramatza Laura Macayak indarkeria jasan duten emakumeei lagun egiten, arlo instituzionalean, militantzian, bai eta beste justizia-eredu batzuetatik abiatuta ere. Horri guztiari buruzko liburu bat kaleratu berri du: Gatazka eta abusua ez dira gauza bera (Katakrak,... [+]
Parranda dezente egindakoa naiz Kardaberazen –Hernanin izen hori zeukan kalean, alegia–, baina ez nuen asko espero festa egin ahalko nuenik inoiz Kardaberazekin: a ze dibertimendua 1761ean argitaratu zuen Euskararen berri onak. Idatzi zituen beste lan gehienak ez... [+]
Ekain amaieran iragan da Banka eta Urepeleko eskola publiko uztartuetako urte hondarreko ikusgarria. Eskola gehienetan bezala, Bankako ama-eskolako irakasleak eta Urepeleko lehen mailako bi irakasleek, hirurek elkarrekin, urtero antolatzen dute haurren emanaldi nagusia:... [+]
SIMULAKRO BAT
Leire Ugadi
Elkar, 2025
---------------------------------------------------------------------
Hitzak hautsi egin dezake, kolpatu, arrakalatu eta apurtu. Simulakro bat (Elkar, 2025) izendatu du Leire Ugadik (Urduña, 1996) simulakro hutsetik harago... [+]
Atzo jakin dut euskal prentsatik Jean Reno aktoreak lehen nobela idatzi duela. Berri hori euskaraz jasotzeak munduko hiritar edo paleto global bihurtzen ote nauen oso ongi jakin gabe, nobelak idazteko arteaz egin dut gogoeta.
Tokitan dago “nobelaren heriotza”... [+]
Bikote batek duela kasik hiru urte zabaldu zuen denda Hendaia erdigunean, Errepublika plazan, proiektu independente bat abiatzearen ilusio handiz.
Joxe Azurmendi (Zegama, Gipuzkoa, 1941-2025) idazle, filosofo eta saiakeragilea zendu da. Literatura eta pentsamenduaren arloan lan itzela egindakoa, intelektual gisa ez ezik, euskararen eta kulturgintzaren aldeko mugimenduetan engaiaturik eman zuen bizitza osoa. Besteak... [+]
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Elkar, 2024
------------------------------------------------------------------
Helduentzat bigarren liburua du Karmele Mitxelenak. Lehenengoa ipuin liburua izan zen, eta honetan ere nabari zaio ipuingile eskua; izan ere,... [+]