Txoriek ere badute nortasun agiria

  • Udazkena etortzearekin, zerura adi begira ibili ohi dira hegaztien eraztunketaz arduratzen diren biologoak. Migrazio garaia aprobetxatuz, identifikatuko dituen eraztuna jartzen diete hankan txoriei, euren mugikortasuna eta jokamoldeak ezagutu eta jarraitu ahal izateko.
Hegazti eraztunketa
Hegazti eraztunketaKarlos Corbella
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
.Aldez aurretik harrapaturiko hegaztien hanketan plastikozko edo metalezko eraztuna ezartzea, horixe da eraztunketa. XII. mendeaz geroztik hegaztiak markatzeko saiakerak ezagutzen badira ere, 1899. urtera arte ez zen eraztunketa teknika helburu zientifiko argiarekin erabili. Urte hartan H. C. Mortensen daniarrak 164 arabazozo pikart eraztun bidez markatu zituen. Lehenengo eraztunketa aztertokia berriz, 1903. urtean eratu zen Rossiten izeneko hiri errusiarrean. Hastapen horietan ikerketen helburu bakarra hegaztien mugikortasuna aztertzea zen. Urte sasoiaren araberako espezieen agerpen eta desagerpenak ulergaitzak gertatzen ziren eta eraztunketa migrazioen nondik norakoak ezagutzeko tresna baliagarria izan zen. Horrenbestez, 1931. urtean hegaztien mugimendu migratzaileak azaltzen zituen lehenengo atlasa kaleratu zuten.

Iberiar penintsulan buruturiko lehenengo eraztunketak Jesus Elosegi tolosarrak 1949. urtean Doñanan egindakoak izan ziren. Bertan erabilitako eraztunek Aranzadi izena zeramaten, Donostian egoitza duen zientzia elkartearenak alegia. Geroztik, elkarte honen helburuetako bat hegaztien ezagueran sakontzea izan da. Azkenaldian, gainera, baldintza berrietara moldaturiko aztertokia eratu dute, ikertzaile eta oro har naturazaleen lana erraztuz.

Egun, Euskal Herrian hegaztien eraztunketaz arduratzen diren aztertokien artean, Txingudikoa bereziki aipagarria da, Gipuzkoan. Bidasoa ibaiaren estuarioan dago kokatua eta Plaiaundiko Parke Ekologikoa eta Jaizubiako padura hartzen ditu. Ingurune hura txorientzako oasi modukoa da, giza jardueren ondorioetatik eta egitura urbanistikoetatik at. Aireportua, trenbidea, errepidea eta etxebizitzak ia bertan baditu ere, hegazti espezie ugarik aurkitzen dute babesa eremu txiki horretan. Horrez gain, oso kokapen geografiko egokian aurkitzen da txori migratzaileen mugimenduak aztertzeko. Kantauri itsasoak eta Pirinioetako mendi garaiek nolabaiteko inbutu efektua sortzen dute, eta Bizkaiko Golkoko txoko horretatik milaka hegazti igarotzen dira.

Zenbaki kodeak

Eraztun bakoitzak zenbaki kode esklusiboa eta eraztuna jartzeaz arduratu den erakundearen izena daramatza. Modu horretan, animalia bakoitzak bere “nortasun agiria” eramango du beti, etorkizunean jarraipena egin ahal izateko. Hegaztiaren tamainaren araberako eraztun mota aukeratzen da, trabarik egingo ez diona eta bere ongizatea bermatuko duena, txorien berezko jokabidea ez aldaraztea oinarrizkoa baita.

Lan hori guztia baliagarria izan dadin, epe luzera begirako ondorioetan oinarritua egon behar du, denboran zehar datuak alderatuz. Txingudiko aztertokian, esaterako, lau laginketa edo harrapaketa saio burutzen dituzte hilero. Hegaztien jardun handiena eguzkia ateratzearekin batera ematen denez, pixka bat lehenago jada laino-sareak ipintzen dituzte. Sare horiek ikusgaitzak dira hegaztientzako eta bertan trabatuta geratzen dira. Behin txoriak harrapatuta, gerora interesgarriak gerta daitezkeen hainbat datu jasotzen dira; hala nola, pisua, tamaina, espezie mota, sexua, gantz kantitatea, lumen egoera, eta abar. Horrez gain, eraztuna jartzen zaie, edo dagoeneko eraztuna badute, ordura arte izandako informazioari berria eransten zaio, txori bakoitzaren biografia osatuz.

Jadanik eraztuna daramaten txoriak harrapatuz adierazgarriak diren hainbat jokamolde aztertu daitezke. Horien artean, hegaztien mugimenduak, egonaldiak, loditze tasak, gazteak direneko identifikapen zehatzak, txitatze eremuen errepikapena, biziraupena edota habitataren erabilpena. Baina lor daitekeen informazioaren adibide deigarriak anitz dira. Esate baterako, Suediako eraztuna zeraman lezkari arrunt (Acrocephalus scirpaeus) bat, Bretainia, Txingudi, Mauritania eta Senegalen harrapatua izan zen eta bere ibilbide migratzaile luzea ikusi ahal izan zen. Okilaren jokamolde berezia eta arrano arrantzalearen (Pandion haliaetus) egonaldien benetako iraupena ere teknika horri esker ezagutu dira. Bestetik, espezie ezberdineko kaioek gaztaroan antzeko lumajea izaten dutenez, eraztunen laguntza ezinbestekoa gertatzen da identifikazio egokia burutu ahal izateko. Hegaztien biziraupenaren berri ere ematen du teknika honek: hala nola, orain badakigu txantxangorrien (Erithacus rubecula) %60a lehenengo urtea bete aurretik hiltzen dela edota lezkari arruntak zortzi urteko biziraupena lor dezakeela.

Migrazioaz bi hitz

Hainbat hegazti espeziek bi bidaia burutzen dituzte urtean zehar: txitatze eremuetara joateko bata eta negua igarotzeko lurraldeetara itzultzeko bestea. Migrazio moten artean ezagunena latitudearen araberakoa bada ere, espezi ugarik altuera zein longitudearen araberako bidaiak egiten dituzte. Migrazioaren zioa, ordea, ez dago batere argi. Horrela, aditu batzuen arabera, neguko hotz eta janari eskasia saihesteko migratzen dute hegaztiek. Halere, teoria hori kolokan jartzen duten adibide dezente daude. Beste etologo batzuek faktore hormonalaren garrantzia azpimarratzen dute, egonaldiaren iraupena sexu glandulen eszitazioarekin estuki erlazionatuta dagoela argudiatuz. Azkenik, bada migrazioa iraganean jasandako glaziazioek beharturiko jokabidearen arrastotzat definitzen duenik ere.

Azkenak
Iruñeko polizia-etxean hil zen Ndiayeren omenezko plaka kendu dutela salatu dute

“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]


Jaurlaritzak 600.000 esleipen publiko ikuskatu ditu, eta ez du Servinabarri lotuta bat bera ere aurkitu

Cerdan auziari loturiko Servinabar sozietatearekin eta Antxon Alonsoren beste hemeretzi enpresekin kontratu publikorik izan ote den jakiteko egin du aztertu ditu EAEko gobernuak azken hamar urtetako esleipenak. Antxon Alonsok Espainiako Senatuko talde politikoen galderak... [+]


Musikaren analisi feministak
Orbain bizien oinordeko, lerroarteak zabaltzeko

Bizi-biziak dira oraindik musikan dabiltzan emakume eta genero disidenteen azalean bizi izandako indarkeriaren orbainak. Ugaritu dira, halaber, orbain horiei buruzko ahotsak komunikabideetan, ikerketetan zein hainbat ekimenetan. “Asko dago egiteko oraindik”, diote... [+]


2025-07-23 | Garazi Zabaleta
Aukera Natura
Kuartangoko lursaileko paisaia eraldatzen

Pandemia garaian erabaki zuten Bea Lopez de Suso Marinak eta Iker Gonzalez Dominguezek landa eremura bizitzera joatea. “Nolabait, orduan berpiztu zen aspalditik landa eremuan proiektu bat sortzeko genuen grina”, azaldu du Lopez de Susok. Kuartangora iritsi zen... [+]


2025-07-23 | Jakoba Errekondo
Sagastien joeraren hipotesia

Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako, baina aurten, ustekabean, herriko kale nagusiko sarrerako sagarrondoak lorez jantzita hartu... [+]


Enborrik zulatzen ez duen okila

Euskal Herrian badugu inurrijale bat, baina ez da Ameriketan aurkitzen den ugaztun hori. Gurean hegazti bat da inurrijale amorratua dena, hainbeste gustatzen zaizkio inurriak ezen Debagoiena eta Debabarrenean inurrijale ere deitzen dioten. Eta hau, okil espezie bat da:... [+]


Zigiluen artean elkar ulertu, alternatibak eraikitzeko

Hainbat zigilu elkarrizketan jartzea. Horixe izan da Udako Euskal Unibertsitateak (UEU) eta EHKOlektiboak Usurbilen antolatutako jardunaldien abiapuntua. Bertan elkartu dira: EHKO Berme Sistema Parte hartzailea, Ekolurra zigilu ekologiko ofiziala, Idoki Iparraldeko etxe... [+]


Martxa eta burujabetzak

Madalenetan murgilduta gaudela irakurriko duzue askok artikulu hau, bestela ere pentsatu gure etorkizuneko egunerokoan, jai giro herrikoiak aurrez irudikatzen duen herria baita urte osorako desio dugun herri eredua, deskantsu pixka bat gehiagorekin, noski. Badira urte batzuk... [+]


Egia esan

Egia esan, ez dakit nola hasi zen, hedabideetan, kirolarien elkarrizketetan, egia esan errepikatzeko ohitura. Pilotariak, txirrindulariak, futbolariak… Aipamen hori egin ezean, gezurra esango zuten? Ebanjelioetako Benetan diotsuet imitatu nahia?

Hedabideetan ere agertu... [+]


2025-07-23 | Tere Maldonado
Nire garuna ote naiz? (I)

Antza denez, dualista naiz, izan nahi ez dudan arren. Esaldia bukle bat da: izan nahi ez dudan zerbait naiz, orduan: nor da esaldian ezkutuan dagoen nia, dualista izan nahi ez duena? Edo, alderantziz, dualista dena da, hain zuzen, ni hori (izan nahi ez badu ere)? Nahaspila... [+]


Mutualitateen itzalean: langileen osasuna mehatxupean

Demagun zure laneko giroa kaxkarra dela. Lan gehiegi dago, baina ez da kontratazio berririk egiten edo, egiten bada, eskasa. Lankideen arteko harremanak ez dira batere osasuntsuak, eta mobbing horizontala eta bertikala edozein momentuan hedatu daiteke. Oso estres maila handia... [+]


Gorputz hotsak
“Angustia handia sortzen dit ezer ez ikustera iritsi ahal izateak”

Euskal dantzak, pilates, bilobekin egon, gurutzegramak egin eta beste zaletasun asko ditu Grego Idiakez Kortak (Ezkio-Itsaso, Gipuzkoa, 1950). 62 urterekin iktus bat izan zuen, eta ordutik, ezin ditu nahi beste gauza egin. Iktusaren ondorioz, begi baten ikusmena galdu du, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude