Hizkuntza mina, hiztunaren gaitza

  • Ertzainak euskaraz ez daki. Politikariak ez daki. Dendariak ez daki. Mekanikariak ez daki. Saltzaileak ez daki… Are okerrago, ez dago ikasiko duten itxurarik. PSOEren hauteskunde kanpainaren leloetako bat, gaztelaniatik euskarara itzulia, hautesleari zuzendua: “Zu garrantzitsua zara”. Benetan? Baita euskaraz (ere) bizi nahi badut ere?

    “Euskaraz egin, arren”, “Euskaraz eta kito!”, “Bai euskarari”, “Euskara guztiona da”… besterik ez bada ere, esloganez ondo horniturik gabiltza euskaldunok; alegia, beren hizkuntza gutxitua arriskuan ikusten duten komunitate guztietako hiztunen min bera dugu. Horretan gure orroa inoren parekoa da. Unibertsala da hori. Aldez edo moldez kantatu dute beren baitako etsia munduan herri natiboek, indigenek, aborigenek. Eta zer da euskalduna, natibo, indigena eta aborigen besterik, hizkuntzaren egoerak sufriarazten duena…
Eli Gurrutxaga
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Jakina da askok ez duela min hori bizi baina egia ere bada, aldi berean, askok bat egiten duela, nolabait ere, hurkoaren zauriaren aurrean. Egiaren ifrentzua da, aldiz, beste hainbatek Pilatorena egin nahiago duela, edota, trikuarena (“ostrukarena” gaurko euskaradunon estandar motzean). Joxean Artze arrazoi emaile: “Hizkuntza bat ez da galtzen / ez dakitenek ikasten ez dutelako, / dakitenek hitz egiten ez dutelako baizik”.

Jakin ez

Egoerak askorengan eragiten duen larria ez da badaezpadakoa, guztiz ziurra baizik: arazo emozionalak, sozialak eta fisikoak ere ekar litzake. Atso-agureak beren hizkuntzan mintzatzerik ez, beren kolkokoak adierazi nahi eta ezinean balizko medikuak ulertzen ere ez duelako. Gizon-emakume larriak beren hizkuntza baliatu nahi eta ezinean, pareko ertzain edo udaltzainak ez dakielako eta, are, inor hari euskaraz zuzentzea iraintzat har lezakeelakoan. “Euskaraz bizi nahi dut” esanez bizi dena, itotzeko zorian da edo babesgunera, indioaren erreserbara bizitzera joatera beharturik. Euskararen egoera halakoxea delako, bere etxean ere!, beste non edo nongo hizkuntza nagusiak atariko haizea baino lasaiago dabiltzanean inoren ama lurrean.

Hizkuntzaren egoera politiko ahularen ondoriozko bizipenak. Hizkuntza ordezkatzeak ekarri dituen minak.

Diote historia oso dela latza, krudela, hizkuntza txikien kasuan, burujabetasuna galdu duten herrietan. Heriotzak –hizkuntzaren heriotzak, eman dezagun–, gaitza eragiten du inoren organismoan; zinez gaitz biziagoa erabateko kontzientzia dugunean.

Sentipen eta pentsamendu korapilo mordoak ito beharrean dauka hainbat jende. Inork ez daki zer diren edo nola deskribatu, zuzen. Errealitate eta pentsamendu bakarraren erreinuan, badira beste errealitate eta pentsamendu batzuk. Milaka aurpegidun dira haiek.

Hizkuntza minez gaixo bizi da hamaika euskaldun. Eta zenbat dira? Eta zenbat dira euskaltzaleak? Zenbat hizkuntzaren aldeko militanteak? Katalunian, hasteko, %2 eta %5 artean omen. Aintzakotzat hartzeko moduko datua al da? Ez, politikariaren arabera: bazterrekoa da arazoa, ez du ekintza ez ekinbidea justifikatzen. Aitzitik, kontuan hartu beharrekoa da gaitza bizi duenarentzat: “Kasu bakar batek nobela on bat justifikatzen duen bezala, kasu hura orokortu eta unibertsal bihurtzeko modukoa denean”. Gabriel Aresti arrazoi emaile: “Nik ere badut nire egia / eta bankero jaunarenak / bezainbat edo gehiago / balio du”.

Hitz egin nahi ez

Egoeraren funtsa euskara bizitza publikotik desagertu izana da. Zergatik ez dute hogeita bost urte honetan euskara(z) ikasi duten gazteek –eta gazte izateari utzi diotenek–, euskaraz hitz egiten? Inondik ere, barru-barruraino irentsi dutelako gizarteak helarazi dien mezua: sinboloa baino ez da euskara; ondorioz, harro erakusteko balio du, inor txuliatzeko, negarra eta protesta jotzeko.

Ondo kontatzen du J.S. Sesma irakasleak Euskara hiztun ez izatea erabaki zuten euskara hiztunak idazlanean (www.indymedia.euskalerria.org). 2001eko udaberria behar zuen, Nafarroako zonalde mistoan, DBHko institutu batean, D ereduan. Ikasleek batzarra egiteko tartea eskatu diote irakasleari, gobernuaren foru dekretu berri bat aitzakia. Dekretuak euskararen erabilera are gehiago murriztu nahi du Nafarroako administrazio publikoetan. Ikasleak D ereduan hazi eta heziak dira hiru urte zituztenetik. Egin dute batzarra, gaztelania hutsez. Amaieran, kontraesanaz jabetzen ote diren galdetu die irakasleak, zergatik ez duten hitz bat bera ere egin euskaraz batzarrean, zergatik ez duten hitz bat bera ere egiten euskaraz egunean. J.S.

Sesmak dioskunez, ikasleek kanpo arrazoiak dituzte beti argudio: historia, sistema, espainiar gobernua, globalizazioa edota Albako dukea.

Gizarteak gazteei helarazi dien mezu agerikoa eta subliminala: sinboloa baino ez da euskara, paparrean daramagun intsigniaren balioa du, Herri Urratsera edo Durangoko azokara joatea da inportantea. Bitoriano Gandiaga arrazoi emaile: “Hemen / euskaraz ez dakienak / berak jakingo du / zergatik ez dakien. / Baina hemen / euskaraz ez dakienak / ez digu uzten / euskaraz egiten. / Baina eta hemen / euskaraz jakin arren / euskaraz mintzatzen / ez denak ere / ez digu uzten / euskaraz egiten”.

Minez

Euskaraz ez dakienak ez digu uzten euskaraz egiten. Euskaraz jakin arren euskaraz mintzatzen ez denak ere ez digu uzten euskaraz egiten. Biek naturaltasun osoz euskaraz bizi ahal izatea galarazten digute.

Alferrik da legea, betetzen ez denean. Alferrik euskaldun saiatuaren ekintza: zenbat eta zenbat herri aldizkari euskaraz!, zenbat eta zenbat liburu eta argitalpen!, zenbat eta zenbat… eta zein gutxi kontsumitzen den euskarazko produktua! Zenbat eta zenbat idazten den, eta zein gutxi hitz egiten… Agiri eta inprimakiak euskaraz eta gaztelaniaz. Berorien erabilera, gaztelaniaz. Irrati-telebistetan, erdaraz erdalduna, erdaraz euskalduna. Euskara ezkutatu, gorde eta desagerrarazia. Lehenetsia da beti erdara. Bigarren mailakoa da euskara. Bigarren mailakoa euskaldun elebiduna.

Elebitasunak euskaldunen benetako elebitasuna esan nahi du; gaztelania hiztunek hizkuntza bakar batekin bizitzen segitzen dute. Inposizioa? Aspaldi esan zuen Aracil zaharrak: “Katalan hiztunek nahiko indar ez baldin badute Katalunian bizi diren guztiei katalana inposatzeko eta, aldiz, gaztelania hiztunei katalanez hitz egiten ikasteko besterik eskatzen ez baldin badiete, orduan gaztelania hiztunek usteko dute katalana inposatu nahi dietela”.

XXI. mendean, beren hizkuntzak biziarazteko asmotan, direnak eta ez direnak egiten dituzten hizkuntza komunitateek besterik ez dute lortuko helburua.

Bitartean, hizkuntzagatiko minez euskalduna, bizitza betea galarazten dioten arazo eta ezin emozional, sozial eta fisiko artean, sendagilerik gabe.

Azkenak
2025-07-18 | Mara Altuna Díaz
Noelia Sánchez Jenkins, gales irakaslea Patagonian
“Galesak bizirik dirau Patagonian”

Zerk lotzen ditu Galesko muino berdeak eta Patagoniako basamortu hotzak? Bada, hil nahi ez duen hizkuntza batek. Noelia Sánchez Jenkinsen arbasoak 1865ean lehorreratu ziren Patagonian (Argentina). Galesetik iritsi ziren, britainiarrek inposatutako zapalkuntzatik ihesean... [+]


2025-07-18 | Gedar
SAPAri 2,3 milioi emango dizkio Espainiako Industria Ministerioak

Gipuzkoako enpresak hainbat kontratu sinatu ditu Israelgo industria militarrarekin, eta diru publikoa jasotzen du ibilgailu elektriko bat garatzeko, Espainiako Gobernuak finantzatutako proiektu baten bidez.


Massive Attack musika taldeak Gazaren aldeko musikarien aliantza sortu du

Ingalaterrako Massive Attack taldeak artisten arteko aliantza sustatu du, hasi berri diren artistei edo Israelen aldeko erakundeen zentsura pairatzen dutenei babesa emateko.


Euskara, katalana eta galiziera Europar Batasuneko hizkuntza ofizial gisa aitortzea babestu dute hainbat unibertsitatek

Espainiako Gobernuak Europako Batzordeari egindako eskaerari Euskal Herriko, Kataluniako eta Galiziako 28 unibertsitatek babesa eman diote. Salvador Illa Kataluniako Generalitateko presidenteak eta Imanol Pradales lehendakariak eskutitz bat sinatu dute eskaerari babesa... [+]


Aurreakordioa erdietsita, Eskirozko BSH enpresa abenduan itxiko dute

Bilera akigarria izan zuten asteazkenean Eskirozko BSHko lan batzordeko kideek eta multinazional alemaniarraren zuzendaritzako kideek: aurreakordioa lortu zuten UGT, CCOO, ATTIS eta Solidarik (17 ordezkaritik gehiengoa dute 12 kiderekin) eta ez dute mahai gainean jarritakoa... [+]


Bizkaia eta Gipuzkoako hainbat hondartza desagertzeko arriskuan daude

Gaztetape (Getaria) eta Muriola (Barrika) hondartzak 2050. urterako desager daitezke Greenpeaceren txostenaren arabera. Itzurun (Zumaia), Karraspio (Mendexa), Isuntza (Lekeitio) eta Azkorri (Getxo) hondartzek hedaduraren erdia gal dezakete.


Iruñeko espetxeko osasun arreta “urria” dela salatu du Salhaketa Nafarroak

Nafarroako Gobernuak espetxeetako osasun zerbitzuaren eskumena eskuratu zuenetik, baliabideak “indartu” dituzten arren, presoek nabarmendu dute ez diela sobera eragin egunerokoan.


‘Eskumenlagoa’

Hezkuntza Sailak 2025-2026 ikasturtearen antolaketa bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoetan ebazpena argitaratu du. Urteroko agiria da, uztail hasierakoa; ikasturte-hasierako ebazpena esaten diogu.

Aurtengoan, hauxe jasotzen du euskarazko bertsioak:... [+]


2025-07-18 | Aiaraldea
Gorrotozko delitu salaketa jarri dute Artziniegan eta Udalak “irain arrazistak” gaitzetsi ditu

Artziniegako Udalak mezua zabaldu du gertatutakoa gaitzesteko eta elkartasuna adierazteko irainak jaso dituzten herritarrei.


2025-07-18 | Elhuyar
Neandertalak San Adriango koban maiz ibili zirela berretsi dute, Aizkorrin

Duela bi urte Aranzadi Zientzia Elkarteak neandertalek egindako harrizko tresna batzuk eta haiek jandako animalien hezurrak aurkitu zituzten San Adriango koban. Horrela jakin zuten neandertalek duela 40.000 urte koba hori erabili zutela. Aurten egin duten indusketa-kanpainan... [+]


2025-07-18 | Sustatu
Fitxategi handien transferentziarako alternatibak (WeTransferrekoa ikusita)

WeTransferren baldintza berri gaiztoen aurrean, alternatibarik? Bai, pare bat, edo bien arteko konbinazioa. Enkriptazioa edo/eta Tori.eus zerbitzu euskalduna erabiltzea.


2025-07-17 | ARGIA
Europan espetxean denbora gehien daraman preso politikoa
40 urteren ostean Georges Abdallah askatuko dute uztailaren 25ean

Georges Ibrahim Abdallah, Frantzian 40 urteko espetxealdia igaro ondoren kaleratuko dute. Palestinaren askatasunaren aldeko militantea, Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz... [+]


2025-07-17 | Piztu Donostia
Ez dakigu ahoa ixten

Azken sei urteotan Piztu Donostia eragile sozialaren talde motorra osatu dugunoi txanda pasatzeko unea iritsi zaigu, mila gai eta beste mila fronte zabalik geratzen diren arren.

Duela sei urte Eneko Goiak, PSOEren laguntzarekin, osaturiko Donostiako Udalak bideratzen zuen... [+]


2025-07-17 | Joan Mari Beloki
Ekialde Hurbila sutan

Ekainaren 13an hasi eta 24an amaitu zena “12 Egunetako Gerra” bezala ezagutuko da aurrerantzean. Gauza harrigarri batzuk gertatu ziren bertan, pentsaezinak ordura arte. Nahiz eta lerro hauek idaztean egun gutxi igaro diren bukatu zenetik, ondorio batzuk atera... [+]


Eguneraketa berriak daude