Wikiak: Internet elkarlanean egiten denean


2006ko uztailaren 02an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Wikipedia (www.wikipedia.org) entziklopediak, itxura batean, ez dauka sarean aurki daitezkeen gainerako entziklopediekin desberdintasun handirik. Berehala konturatuko gara, ordea, bestelako filosofia batek agintzen duela: elkarlanak. Hitz edo termino bakoitzak bere azalpena dauka, baina azalpen hori nahi bezainbeste luza daiteke. Wikipedian eta gainerako wiki guztietan edonork egin dezake bere ekarpena, kasu batzuetan idatzitakoa publikatu ahal izateko baimen berezia behar den arren. Biltzen duten edukia lankidetzaren fruitu da eta oso erraza da bertan testuak idatzi, loturak jarri eta aldaketak egitea. Erabiltzaileek informazio berria sartu edo aurrez zegoenaren gainean aldaketak egin bezain laster publiko egiten dira, hasiera batean ez dituelako inork gainbegiratzen. Dena den, editoreek aldaketa horiek asmo txarrez egin direla edo gezurra diotela ikusten badute, berehala jarriko dute aurreko bertsioa. Wikietako edukia edonork aldatu eta suntsitu dezakeen arren, adituek diotenez uste baino bandalismo kasu gutxiago ematen da, izorratutakoa oso erraz konpon daitekeenez, internautek ez dutelako denborarik xahutzen astakeriak esan edo egiten.

Josu Aramberri EHUko irakasle eta i2BASK sare akademikoaren koordinatzaileak duela 2-3 urte deskubritu zuen Wikipedia eta segituan ohartu zen tresna horrek izan zitzakeen aplikazioez. Iragan martxoan, Miramon Enpresa Digitalak antolatuta, Erabiltzaileek sortutako edukia. Wiki lankidetza-guneak izeneko hitzaldi zikloa egin zen Donostiako Teknologia Elkartegian eta han eman zuen Aramberrik aplikazio horien berri. Berarekin batera Jose Antonio del Moral Euskadi buletinaren editore eta Alianzo enpresaren sortzailea eta Mentxu Ramilo EHUko irakasle eta Enredando blogaren sortzailea izan ziren hizlari.


Web 2.0 belaunaldi berria

Wikiak sarearen bigarren generazioaren -Web 2.0 delakoaren- fruitu dira. Inportanteena jada ez da nabigatzea (partehartze pasiboa), elkarlana (partehartze aktiboa) baizik. Josu Aramberrik dioenez, belaunaldi berri horrek erabiltzaileak eta erabiltzaile komunitateak ditu ardatz, «erabiltzaileek emandako datuak». Blogetan ez bezala, artikuluak irakurri eta euren iritzia azaltzeaz gain, wikien kasuan edukia aldatu eta aberasteko aukera dute internautek. Gainera, blogetan albisteak hilabetez hilabete pilatzen dira. Wikiek, ordea, egitura konplexuagoa dute; zaharkituta geratzen den informazioa bota eta garrantzitsuena gorde egiten da. Bestalde, wikietan funtsezkoa da komunitateko jokabide arauak errespetatzea, azken finean, elkarren arteko konfiantzak eta elkarlanak eusten baitiete web gune horiei, orrialdean informazio interesgarria txertatzea guztientzat mesedegarri delako. Hala, min egitea xede duten jokabideak arbuiatzeaz gain, norberaren ikuspuntua ez inposatzea eta gainerako erabiltzaileena ere azaltzea gomendatzen du Aramberrik.

Wikiak izan ditzakeen aplikazioez hitz egitean, lehendabizi enpresen barruko intranet sarea aipatu zuten Josu Aramberrik eta Jose Antonio del Moralek Miramongo hitzaldietan, «langileen arteko eta bezeroarekiko harremanak indartzeko tresna eraginkorrak direlako». Aramberrik herritarren partehartzea (e-demokrazia) eta irakaskuntza eredu berriak (e-learning) sustatzen lagun dezakeela ere adierazi zuen eta Del Moralek, besteak beste, hainbat ekitaldiren jarraipena egitean wikia sortzeak abantailarik baduela gaineratu zuen, informazioak sarean askoz ere gehiago iraun dezakeelako, ekitaldia baino lehen eta ondoren. Halaber, posta elektronikoak egun betetzen dituen hainbat funtziotarako wikiak erabiltzea hobe dela dio Del Moralek: «Posta elektronikoa eginbeharren agenda moduan erabiltzen ari gara eta ez dago horretarako egina, komunikatzeko baizik». Artxibo ugari bidaltzen ditugu atxikita eta hartzaileek, beharrezko aldaketak egin ostean, berriro bidaltzen dituzte. Horrek mezu uholde handia sortzen du.


Alde eta kontra

Wikien abantailak nabarmentzean Aramberri, Del Moral eta Mentxu Ramilo bat etorri ziren: wikiak sortzea oso erraza da, pertsona orok modu errazean idatzi eta alda dezake zerbait, albisteak antolatzeko aukera eskaintzen dute, gardentasuna da nagusi (guztia publikoa da), Interneten audientzia sortzen eta Google bilatzailean hobe kokatzen laguntzen dute… Aitzitik, Mentxu Ramilok azpimarratu zuenez, erabiltzaileentzat desabantailarik ere badu: bere «logika» eta «hizkuntza» ikasi behar dira, sarri gainerakoek idatzi dutena irakurri gabe idazten dugu eta, gainera, litekeena da internauta ugari denbora berean aldaketak egiten aritzea eta wiki orria gehiegi kargatzea.

Euskal wiki batzuk
- Euskarazko Wikipedia (http://eu.wikipedia.org/wiki/Azala): Ingelesezko entziklopediaren bertsioa. Uneotan 10.000 artikulu baino gehiago biltzen ditu.

- Wikigida (www.processblack.com/wikigida): Euskadiko kultur agenda.

- i2BASK (www.i2bask.net): Euskal Herriko I+G komunitatea egituratzea helburu duen sare akademikoa.

- Abizenak (www.abizenak.org): Euskal abizenei buruzko wikia.

- Wikinobela (www.wikinovela.org): Deustuko Unibertsitateko Filosofia eta Letren fakultateak garatu duen proiektu eleanitza.

- Hiri debekatua (www.interneteuskadi.org/wiki/index.php/Ciudad_prohibida): Plazandreok taldeak sortutako lankidetza esparrua, Donostiako hiriari buruz hitz egiteko.

- Tallerweb 1.0 (www.interneteuskadi.org/wiki/index.php/TallerWeb1.0): Internet&Euskadi elkarteak sustatutako ekimena. Herritarrek administrazioen web guneak hobetzen laguntzea du xede. Proiektua Mentxu Ramilok koordinatu zuen.

Hawaiko hizkuntzan «wiki» hitzak «azkar» esan nahi du
"Wiki wiki" esaldiak Hawaiko hizkuntzan "azkar" esan nahi du eta edukiak sortu eta aldatzeko erraztasunari egiten dio erreferentzia. Kontzeptua Ward Cunninghamek sortu zuen 1995ean. Hark dioenez, wikia "nahi bezainbeste zabal daitekeen web gune bilduma da, informazioa gorde eta aldatzeko sistema hipertestuala, edonork alda ditzakeen orrialdez osaturiko datu-basea". Halaber, wiki hitza "What I Know Is" (dakidana da) esaldiaren akronimo moduan erabiltzen da.

Ward Cunninghami buruz gehiago jakiteko: http//en.wikipedia.org/wiki/Ward_Cunningham


Azkenak
Bizkaiko autoeskolek hirugarren greba eguna izan dute astelehenean

Uztailak 8, 16 eta 21 izan dira greba egiteko ELA eta CCOO sindikatuek aukeratutako egunak. Kontsumorako Prezioen Indizea (KPI) eta soldatak parekatzea eta lanaldiak murriztea eskatzen dute. 


Nerabeak

Gero eta sarriagotan ikusten ditut nerabeak sufritzen. Irakasle naizenetik Bigarren Hezkuntzan, azken urteotan gero eta kasu bortitzagoen aurrean ikusi dut neure burua, eta hortxe batez ere hasten zaigu irakasleoi korapiloa. Nola lagundu nerabeari? Ikastetxean ordu asko... [+]


BSHko langileen gehiengoak onartu egin du sindikatuek eta enpresak adostutako aurreakordioa

Langile batzordeak eta enpresak adostutako aurreakordioak 655tik 609ra murriztuko ditu kaleratzeak, gainerakoak birkokatuko dituzte. Astelehen arratsaldean jakin da langileen %78k babestu dutela akordioa. Nafarroako Gobernuak eta langile batzordeak etorkizunari begira,... [+]


Cesar-Neron kasua

Martxoaren 25ean Arabako Foru Aldundiak (AFA) eta Eusko Jaurlaritzak (EJ) prentsa-ohar bat atera zuten, hedabideetan nahiko zalaparta eragin zuena, Gobierno Vasco remite a la Ertzaintza dos piezas cerámicas del yacimiento de “Las Ermitas” por ver indicios de... [+]


Ana Sagasti (AZ Ekimena)
“Jasanezina da sanferminetan pixaren kiratsa eta etengabeko soinua”

Alde Zaharreko Ekimeneko Ana Sagastirekin hitz egin du Euskalerria Irratiak, bertako bizilagunek sanferminak nola bizi dituzten ezagutzeko. Bederatzi egunez eta 24 orduz soinua gehiegizkoa eta pixa usaina erabatekoa dela esan du. Jaia eta egunerokotasuna uztartzeko... [+]


Riviera Gaza: euskal ekonomiarako aukera bat?

Bai, eremu horren historia odoltsua da. Pena izan zen hainbeste jende hiltzea eta herri hori modu horretan kanporatua izatea, baina hainbestetan gertatu dira halakoak...! Gizakiok ez dugu erremediorik eta Historiak ez du atzera bueltarik. Egiten ari zirena gehiegizkoa zela... [+]


Donostiako Klasikoa eta Israel-Premier Tech taldea

BDZ Israeli Boikota, Desinbertsioak eta Zigorrak mugimenduko (BDS nazioartean) ordezkaritza bat bildu berri da Donostiako Klasikoa antolatzen duen Oceta erakundeko arduradun batekin. Jakinarazi digu aurten, iaz ez bezala, lasterketara ez dela talde israeldarrik etorriko... [+]


Siriako armada hiritik irten den arren, beduinoek eta drusoek borrokan jarraitzen dute As-Suwaydan

Siriako armada Israelekin eta milizia drusoekin su-eten akordio batera iritsi bada ere, bi komunitateen arteko istiluek ez dute etenik Damasko hegoaldeko probintziako hiriburuan. Soldadu siriarrak As-Suwaydatik irten ondoren, Tel Avivek beduinoak bizi diren hainbat eremu... [+]


2025-07-21 | ARGIA
Ongietorrien auziko akordioak “borrokaren zilegitasuna” ezbaian jartzen duela salatu dute zenbait presok eta preso ohik

"Euskal Herriaren jazarpena elikatzen du Euskal Herriaren bakearen bidean egindako akordiotzat saldu duten honek", adierazi dute larunbatean Arrasaten eginiko prentsa agerraldian. 


“Gazteen kontrako kriminalizazioa” eta “Poliziaren gehiegikeria” salatu ditu Azpeitiko Gaztetxeak

Igande arratsean ehunka herritarrek elkarretaratzea egin dute herriko plazan, "Poliziaren gehiegikeria" salatzeko. Azpeitiko Udalak udaltzainei elkartasuna adierazi die, eta, aldiz, Ertzaintzaren esku hartzea "gehiegizkoa" izan zela esan du.


Euskara, katalana eta galiziera ez dira momentuz hizkuntza ofizialak izango Europar Batasunean

Europar Batasuneko estatu kideen gehiengoak atzera bota du euskara, katalana eta galiziera EBn hizkuntza ofizialak izateko eskaera. Finantzazio eta arlo legalean hainbat "zalantza" dituztela plazaratu dute. 


Agharas ekarteak jasandako eraso arrazistak salatu dituzte Barakaldoko txosnek

Agharas migratzaile imazighen elkartearen txosnan pertsona batek hainbat irain arrazista egin zituen. Erasoa salatzeko elkarretaratzea egin dute igandean Barakaldon. 


2025-07-21 | Axier Lopez
Bilboko Aste Nagusian genozidioaren konplize bati agur esan diote: 13 konpartsak ez dute Coca-Cola txosnetan eskainiko

Bilboko Konpartsak osatzen duten 27 taldeetatik hamahiruk erabaki dute AEBetako Coca-Cola multinazionalaren produktu guztiak kenduko dituztela haien txosnetatik, Israel palestinarren aurka egiten ari den genozidioaren konplize izatea leporatuta.


Gazan 19 pertsona hil dira gosez azken 24 orduetan, eta laguntza zeramaten 25 kamioiri tiro egin diete soldadu israeldarrek

Gazako Osasun Ministerioaren arabera, Israelek 2023ko urrian  zerrendaren aurkako oldarraldia gogortu zuenetik 86 palestinar hil dira gosez, horietatik 76 haurrak. Manifestazioak egin dituzte hainbat herrialde arabiarretan, Gazarako su-etena aldarrikatzeko eta palestinarrek... [+]


2025-07-21 | Behe Banda
barra warroak
Berritu ala hil

Berritu ala hil. Hori esaten diogu geure buruari. Ariketetatik ariketa gabeko alera, narraziotik gertuago, metaforarik gabe, zuzenago. Orain? Orain gehiago behar dugu. Narrazioago, ezmetaforatuago, ariketagabeago.

Pertsonaia bat sortuko dugu. Pertsona bat. Istorio batean... [+]


Eguneraketa berriak daude