Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko apirilaren 20an
Gaurko detektibeak ez dira Sherlock Holmes
Itxaronaldi labur baten ostean, detektibe pribatuaren idazkariak baimena eman digu haren bulegora sartzeko. Guk baino lehenago beste askok zeharkatu duten atea zeharkatu dugu; detektibe pribatuei eskatu ohi zaizkien gauzak eskatzera zihoazen, eta batek baino gehiagok ezuste galanta izan du gu orain ikusten ari garen emakumea ikustean. Erreportaje honi dagokionez, Miriam du izena. Benetakoa, berak daki. Detektibe pribatuengan, izan ere, nortasuna da gauzarik pribatuena. "Gutxik dakite zertan egiten dudan lan, eta denek naukate ekonomialaritzat. Eta hala naiz gainera, baina ez dut horretan lan egiten". Hori bistan dago orain guretzat, baina zenbat eta jende gutxiagorentzat egon, hobe Miriamentzat.
Detektibe pribatuen urrezko araua zein den argi dago: zuhurtzia. Ez nabarmentzea. Hala egiten duenak jai eduki dezake lanbidean, eta Miriam asaldatu egiten da "ligatu nahian, neska bati lizentzia erakutsi zion" detektibearen adibidea gogoratzean. Kontua ez da norberaren bizitzaren inguruan sekreto handi bat eraikitzea, Miriamek dioskunez. Batzuri esaten die, beste batzuri ez. Baina sekula ez du alferrik zabalduko. "Hiri osoak baleki detektibea naizela, akabo".
Detektibeek hutsune bat betetzen dutela aldarrikatu digu Miriamek: poliziak egin ezin dezakeen lana. Bestalde, poliziak inola ere egingo ez lituzkeen lanak ere hartzen dituzte detektibeek, senar-emazte desleialen balentriak ikertzea, esaterako. Geroago mintzatuko gara sakonago horretaz. Ligatu nahi zuen hark bezala, gure detektibeak ere badauka bere lizentzia, Madrilgo Barne Ministeritzak emana. "Lehenik eta behin ikasketak egin behar dira, eta gero zenbait baldintza bete". Ikasketek hiru urte irauten dute, eta unibertsitate mailakoak dira. Euskal Herrian ez dago halakorik, baina. Espainiako Estatuan, Bartzelonan, Madrilen edo Salamancan baino ez dira ikasketok eskaintzen.
Detektibegaiek gainditu beharreko ikasgaietan, zuzenbidearekin zerikusia dutenak dira gehien. Legediaz dezente jakin behar dute, baita ikerketa-teknikaz ere. Hirugarren urtean, armak erabiltzen ere ikasten dute, badaezpada. Titulua eskuratuta, lan-baimena lortzeko moduan izango dira legeak ezarritako baldintzak betetzen dituztenak: aurrekari penalik ez edukitzea, aurreko urte bietan funtzionario jardun ez izanaà "Lehen ere bazen detektiberik, baina ikasketarik ez", gogoratzen du Miriamek. "Lizentziak nahi zutenei ematen zizkieten, eta hala, nortzuk ziren detektibe pribatuak? Bada, polizia ohiak, erregimenari atxikiak batez ere".
Zer ikertzen dute?
Detektibe pribatuek hainbat arlotan egiten dituzte ikerketak. Ahaztu Poirot, Sherlock Holmes edo, etxera etorrita, Jon Bidart. Hilketak eta horrelakoak argitzea poliziaren eginkizuna da. "Guk, teorian, ezin dugu deliturik ikertu, baina nik hala ere hilketa bat ikertu dut", azaldu du Miriamek, "ustezko hiltzailearen familiak kontratatuta". Hildakoaren familia ere bazen, bide batez esateko, loba eta amama baitziren hurrenez hurren. Ustezko hiltzailearen errugabetasuna frogatzeko itxaropenez kontratatu zuten, baina azkenean, Miriamek egindako ikerketak guztiz kontrakoa frogatu zuen: lobak hil zuen amama. "Nik, jakina, ez ditut bezeroen neurriko txostenak egiten. Esaten diedana gustuko badute, erabili egingo dute, epaiketa batean edo dena delakoan; bestela, tiradera batean gordeko dute txostena. Hori bai, kobratu, denei kobratzen diet berdin. Eta baten bat haserretu egiten da, baina egia esateko, bezeroek frogatu nahi dutena egia izaten da gehienetan".
Orokorrean, hilketa baino askoz "misterio" arruntagoetan murgiltzen dira detektibe pribatuak. Batetik, familia kontuak. Horietatik, denon gogoan daude senar-emazteen desleialtasunak, baina ez dira gehien eskatzen diren ikerketak, Miriamek azaldu digunez. Kontua izan behar da, batetik, adulterioak orain 25 urte utzi ziola delitu izateari, eta bestetik, gaur egun ez dela inongo argudiorik eman behar banaketa eta dibortzioa eskatzeko. "Orain, halako kontuekin datozenak jakinmin hutsak bultzatuta datoz. Guk aldez aurretik ematen dizkiegu bi ohar: batetik, gure txostenak ez diola ezertarako balio izango, jakinmin hori asetzeko izan ezik. Bestetik, ea gai izango diren hartzen ditugun irudiak ikusteko, oso gogorra izaten baita norberaren bikotekidea beste batekin ikustea. Eta esan behar da gainera, desleialtasun susmoekin datozenen %90, gehiago ez esatearren, zuzen ibiltzen direla".
Diru kontuak nagusi
Bestela, dirua izan ohi da bezeroak mugiarazten dituen motorea. Azken batean, dirutza polita xahutuko dute beraiek ere, detektibeari ordaintzen. Bikote barruko liskarretan, pentsio kontuak izaten dira gehien ikertzen direnak. "Bikotekide ohiak pentsioa eman behar dit, baina ez dit ematen, lanik ez daukala argudiatuta. Nik jakin nahi dut ea hori egia den", ipini digu adibidea Miriamek.
Familiatik kanpoko kontuek ere lan handia ematen dute Miriamen bulegoan. "Enpresa-ikerketa -espioitza barne-, langileen bajak, Urliak dirua zor diola Sandiarià Eta ikerketa teknikoak: bezeroek jakin nahi izaten dute ea telefonoa hartuta duten, edo norbait euren lokalean agertzen dena grabatzen dabilen. Eta alderantziz ere bai: geuk egiten ditugu prestakuntzak elkarrizketa bat grabatzeko. Legezkoa den? Jakina, zu ere elkarrizketa hau grabatzen ari zara oraintxe. Grabagailua mahai gainean duzu, baina berdin eduki zenezake sakelean gordeta. Norberak eskubidea dauka bere elkarrizketak grabatzeko. Legez kanpokoa hauxe da: nik grabagailua ipintzea zure telefonoan, zuk diozuna grabatzeko". Hori, jakina denez, poliziak baino ezin dezake egin, eta epaile baten agindupean beti ere -lege barruan arituko bada behintzat-. Detektibeek beste modu batez bilatu behar dute bezeroek eskatzen dieten informazioa. Beti zuhurtzia lagun, hori bai.
Familiatik kanpoko kontuek ere lan handia ematen dute Miriamen bulegoan. "Enpresa-ikerketa -espioitza barne-, langileen bajak, Urliak dirua zor diola Sandiarià Eta ikerketa teknikoak: bezeroek jakin nahi izaten dute ea telefonoa hartuta duten, edo norbait euren lokalean agertzen dena grabatzen dabilen. Eta alderantziz ere bai: geuk egiten ditugu prestakuntzak elkarrizketa bat grabatzeko. Legezkoa den? Jakina, zu ere elkarrizketa hau grabatzen ari zara oraintxe. Grabagailua mahai gainean duzu, baina berdin eduki zenezake sakelean gordeta. Norberak eskubidea dauka bere elkarrizketak grabatzeko. Legez kanpokoa hauxe da: nik grabagailua ipintzea zure telefonoan, zuk diozuna grabatzeko". Hori, jakina denez, poliziak baino ezin dezake egin, eta epaile baten agindupean beti ere -lege barruan arituko bada behintzat-. Detektibeek beste modu batez bilatu behar dute bezeroek eskatzen dieten informazioa. Beti zuhurtzia lagun, hori bai.
Ez dago edonoren esku
Detektibe pribatu bat kontratatzea ez da merkea. Miriamek dio garestia ere ez dela, egiten duten lan mota kontuan hartzen badugu. Ez genuen halakorik aditzera eman nahi, baina bai detektibe baten tarifak ordaintzea ez dagoela edonoren esku. Miriamek, esaterako, orduka kobratzen du, 40 euro ordu bakoitza hain zuzen, "eta kilometroak aparte". Ez da, ez, mahuka. Eta hala ere, etengabe jotzen du haren telefonoak.
"Gu pribatuak gara eta ahal duenak kontratatu egiten gaitu. Ezin duenak ez". Egia biribila, zinez. Hala ere, Miriamek uste du ona litzatekeela edonork edukitzea detektibe -kasu honetan ez pribatu- baten lanaz baliatzeko aukera. "Guk ikertzen ditugun gauza batzuk benetan garrantzitsuak direlako. Ez senarra edo emaztea beste batekin dabilen, horri ez diot garantzirik ematen, baina bai beste gauza batzuei. Esaterako, norbaitek bizitzeko diru nahikoa ez izateari, bikotekide ohiak pentsioa ematen ez diolako". Esan gabe doa kinka horretan dagoenak nekez ordainduko liokeela detektibe bati egun oso bateko lana. Horregatik, Miriamen iritziz, arazo asko konponduko lirateke ofizioko detektibea edo antzeko figura sortuta. "Epaile baten aginduetara ikerketa-lanak egingo lituzkeen norbait". Beste kontu bat da zein detektibek aukeratuko lukeen lanpostu hori, orduko 40 euro irabazteko aukera edukita.
Zirrara eta arriskua, pelikuletan baizik ez
Detektibe pribatuak hamaika eleberri eta pelikuletako pertsonaia nagusiak dira. Fikzio horien arabera eraiki dugu haien irudia, erreali- tatearekin zerikusi handirik gabea askotan. "Ez hori bakarrik", dio Miriamek, "benetako detektibeak ere ikus daitezke noizean behin telebistako saioren batean, sekulako memelokeriak esaten. Nik barre egiten dut, ezagutu egiten ditudalako eta badakidalako noiz ari diren gezurretan".
Pelikulei dagokienez, bertan ikusten dugun guztia sinesteko daukagun joeraz mintzatu zaigu Miriam. "Batzuetan, pelikula batean zerbait ikusi eta gero, pentsatu egiten dut: bihar norbait etorriko zaigu bulegora horrelako zeozer eskatzera. Eta hala izaten da". Batik bat, mikrofono direkzionalen inguruko mitologiak pizten du detektibearen amorrua. "Pelikulan ikusi dute detektibeak 200 metrora esaten direnak hartzeko gai den mikrofono ezin txikiagoa daukala, eta uste dute guk ere halakoa eduki behar dugula. Baina jendeak ez du ikusi nolako tramankuluak diren mikrofono direkzionalak, nolako pantailak dauzkaten? Ez dute ikusi futbol zelaietan urruneko elkarrizketak entzuteko zer nolako mikrofonotzarrak erabiltzen diren?".
Bestalde, benetako detektibe pribatuen bizimodua ez da Mike Hamerrena bezain zalapartatsua izaten, inork kontrakoa pentsatu arren. "Guk ez ditugu gauza arriskutsuak egiten", dio Miriamek, "zein da arriskurik handiena? Ikertzen ari garen pertsona gu nor garen ohartzea? Guk dena dakigu berataz, beraren datu guztiak dauzkagu. Hara, behin bulegoko sarraila hondatu zigun ikertzen genbiltzan batek. Baina besterik ez. Detektibe pribatuok ez ditugu gauza arriskutsuak egiten, besterik dioenak gezurra dio. Inoiz mehatxuren bat edo beste, baina horretaz gain...".
Bestalde, benetako detektibe pribatuen bizimodua ez da Mike Hamerrena bezain zalapartatsua izaten, inork kontrakoa pentsatu arren. "Guk ez ditugu gauza arriskutsuak egiten", dio Miriamek, "zein da arriskurik handiena? Ikertzen ari garen pertsona gu nor garen ohartzea? Guk dena dakigu berataz, beraren datu guztiak dauzkagu. Hara, behin bulegoko sarraila hondatu zigun ikertzen genbiltzan batek. Baina besterik ez. Detektibe pribatuok ez ditugu gauza arriskutsuak egiten, besterik dioenak gezurra dio. Inoiz mehatxuren bat edo beste, baina horretaz gain...".
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Zigor Olabarria Oleaga
#2
#4
#5
Ahoztar Zelaieta
Azkenak
2024-04-22
Garbiñe Larrea Iturralde
Intsusaren bigarrena
Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]
2024-04-22
Eneko Bachiller Otamendi
Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela
Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]
2024-04-22
Jakoba Errekondo
Lurra elikatu, guk jan
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.
2024-04-22
Garazi Zabaleta
Txaramela
Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina
Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]
2024-04-21
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"
Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]
Eguneraketa berriak daude