Argitu gabe jarraitzen du 1976ko langile sarraskiak
- Grebaren bidez lan hitzarmeneko eskubideak aldarrikatzen ari zirela bost langile hil eta beste hainbat zauritu zituzten orain dela hogeita hamar urte Gasteizen, eta sarraski haren egile materialak (polizia) eta erantzule politikoak (denen buruan Manuel Fraga Iribarne) ez dituzte oraindik epaitu eta are gutxiago zigortu. Martxoaren 3ko Elkartea ari da lanean poliziaren sarraski haren biktimak izan zirenen defentsan.
Halaxe diote Martxoaren 3ko Elkarteko kideek. Data horretan bost langile hil, beste zenbait zauritu eta hainbat langile gasteiztar atxilotu zituzten orain dela hogeita hamar urte, eta horregatik jarri diote elkarteari izen hori. Elkartea egun hartan benetan gertatu zena argi dadila lortzeko borrokan ari da. Langileek zein delitu egin zuten bada gertatu zena gertatzeko? Hilabete haietako langile borroketan parte hartu eta greba luze bat egin, zegozkien lan eta gizarte eskubideak defendatzeko, horixe. Poliziak metrailatu eta hil zituzten unean, grebalariak langile batzarretik ateratzen ari ziren eliza batetik; langile borrokarako estrategiaren plangintza egiten ari ziren bilera hartan, eta poliziak gasa jaurti zuen bilkura geldiarazteko.
Honako bost langile hauek metrailatu eta hil zituen Espainiako poliziak: Pedro Maria Martínez Ocio, Francisco Aznar Clemente, Romualdo Barroso Chaparro, Santiago José Castillo eta Bienvenido Pereda. Langile asko zaurituta gelditu ziren, eta beste zenbait atxilotu eta espetxeratu egin zituzten.
1976ko martxoaren 3a Gasteizko langileen greba eta mobilizazio eguna izan zen; asanbladan eratutako plataforma lortu nahi zuten, bertan euren diru, gizarte eta lan aldarrikapenak biltzeko. Ia egunero bezala, orain dela hogeita hamar urteko martxoaren 3. hartan langileak asanbladan bildu ziren Zaramaga auzoko San Franzisko elizaren barruan. Egunero, asanbladaren bidez, han aztertzen zuten grebaren bilakaera eta bertan planifikatu eta erabakitzen zituzten hurrengo egunetan gauzatu beharreko ekintzak. Patronalak langile mugimendu sendo eta batuari egin behar zion aurre. Beti bezala, estatua patronalaren alde jarri eta langile eta herritarren mugimendu hura geldiarazten ahalegindu zen.
Zorionez, zinta magnetofonikoan grabatuta gelditu ziren une zehatz haietan polizia agintarien artean bidalitako mezuak, eta horixe da hildakoak eta zaurituak eragin zituen poliziaren esku-hartzearen aurkako frogarik garrantzitsuena. Zinta hori dagokion epaitegian dago froga gisa. Alabaina, gaur egun, hogeita hamar urte beranduago, «justiziak» ez dio oraindik inori egotzi erantzukizun penala eta estatuak ere ez die erantzukizun politikorik egotzi ekintza haiek prestatu zituzten eta oraindik bizirik eta lanean diharduten haiei. Hauxe dugu gerra frankista eta berorren diktaduratik hasi, trantsiziotik pasatu eta gaur eguneko aldi «demokratiko»ra arte Euskal Herriarekin lotura duten beste kasu asko eta askotako bat.
Bestalde, martxoaren 3ko gertakariak kontatuko dituen filma prestatzen ari dira; filmaren hari nagusia Lluis Llach beraren bizitza izango da, Parisetik 1976an itzuli zenetik hasita. Filma egiten ari den taldea katalana da eta Lluis Danés da zuzendaria; 2004. urtearen bukaeran hasi ziren grabatzen. Lehengo urtearen bukaeran, martxoaren 3. hartan Gasteizen bertan egon ziren langileei eta Martxoaren 3ko Biktimen Elkarteko kideei egindako elkarrizketak grabatu zituzten. Filmaren formatua dokumental musikatua izango da, eta egileek Donostiako Zinemaldiko hurrengo edizioan aurkeztu nahiko lukete. Horren ondoren, ohiko zirkuitu komertzialetan banatuko dute filma.
Gauza bat behintzat lortu dute: Arabako Foru Aldundiak, Biltzar Nagusiek eskatuta, Martxoaren 3ko Biktimen Elkarteari Arabako Domina ematea erabaki zuen joan den abuztuan, «erakundearen aitorpen gisa eta 1976ko egun hartan Gasteizen gertatutakoaren biktimei ordain morala emateko». Domina hori gertakari larri haien hogeita hamargarren urteurrenean ematekoa da.
Alabaina, Martxoaren 3ko Biktimen Elkarteak ez du parte hartu nahi gaur egun Arabako Foru Aldundia kudeatzen duen PPren eta bertako buruen «komedia» eta «irudi garbiketetan». «Ohore handia da Arabako instituzio nagusiak ematen duen sari handiena jasotzea» diote, baina hala ere «paradoxa da PP alderdiko Rabanerak ematea sari hori; izan ere Fraga Iribarnek, ankerkeria ikaragarri haren erantzule politiko nagusiak, sortu baitzuen PP eta gaur egun bera baita bertako ohorezko lehendakaria».
Horregatik, elkarteak, Arabako diputatu nagusiari bidalitako gutun ireki baten bidez, baldintza bat jarri du Rabanera diputatu nagusiak saria beraiei emateko: «bai berak eta bai PPk era formal eta agerian eska dezatela orain dela hogeita hamar urteko gertakariak argitu eta ikertu daitezela, eta erantzuleek -Fraga Iribarne, Martín Villa, eta abar, inolako zigorrik jaso gabe dauden horiek- egindakoa ordain dezatela». Hala egin ezean, elkarteak pentsatuko du PPk eta bertako buruzagiek «hiritarren aurrean irudia garbitu besterik ez dutela egin nahi, erabat hipokrita izango den eta benetan sentitzen ez duten ekitaldia prestatuz». Adierazi dute kasu horretan ez dutela ekitaldian parte hartuko, «errealitatea islatzen ez duen komedia» ez dutela antzeztuko.
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
Donostiako Udaleko Memoria Historikoaren Aholku Batzordeko Sinbologia Lantaldeak dokumentazioa aurkeztu du, eskultura frankista dela frogatzeko. Eskulturaren jatorriaren inguruko eztabaida ireki nahi dute hirian, eta udal gobernuari zenbait eskaera egin dizkiote.
Espainiako sei pertsonaren gorpuak identifikatu dituzte. Urduñako desobiratze lanak 2024ko abenduak amaitu ziren eta guztira 93 pertsonaren gorputzak berreskuratu zituzten. Aurkikuntza berriekin, hamazazpi pertsona dira jada identifikatu dituztenak.
Salvador Puig Antich frankismoaren kontrako militantea izan zen. Askapen Mugimendu Iberikoko kidea, 1973ko irailaren 25ean atxilotu zuten. Gerra-kontseilua egin zioten, eta garrotez exekutatu zuten handik sei hilabetera, 1974ko martxoaren 2an. Aurtengo otsailean baliogabetu du... [+]
Oraindik ikusgai dago Donostiako San Telmo museoan Memoriaren Basoak erakusketa, maiatzaren 11ra arte. Totalitarismoek gizartea kontrolpean hartzeko erabiltzen dituzten metodo eta tekniken inguruko hausnarketa bat da, espresio artistiko ugariren bidez ondua.
Maki gerrillari antifrankistek Euskal Herrian ez zuten presentzia bereziki nabarmena izan, baina batzuk pasatu ziren, baita erregimenaren errepresio bortitza pairatu ere. Guardia Zibilak hiru hil zituen Ibaetan 1947an eta bat Zubietan 1948an, ahaztuta badaude ere.
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
Deportazioaren Memoriarako Euskal Koordinakundeak aintzat hartu nahi ditu Hego Euskal Herrian jaio eta bizi ziren, eta 1940tik 1945era Bigarren Mundu Gerra zela eta deportazioa pairatu zuten herritarrak. Anton Gandarias Lekuona izango da haren lehendakaria, 1945ean naziek... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
Plataformak ostegunerako Iruñeko udaletxe plazan elkarretaratzea deitu du 18:30erako, hiru alderdiek eraikinarekin izandako jarrera salatu eta eraistearen aldeko hautuan berresteko.
Hamarkada askotako eskaeraren ostean, Parisko Marceau etorbidearen 11. zenbakian dagoen jauregi historikoa EAJren esku geratu da azkenean. Jeltzaleentzat, balio monetariotik harago, balio sinboliko itzela du eraikin horrek, erbestearekin eta faxismoaren kontrako borrokarekin... [+]
Astearte gauean egin dituzte pintaketak, bizilagunek azaldu dutenez. Fatxada nagusia, bertako ateak eta alboetako paretak margotu dituzte. Gazte Koordinadora Sozialistak urtarrilaren 25rako deitutako mobilizazioarekin bat egiten du aldarriak.
Elkarte memorialisten ustetan, Rozalejoko Markesaren Jauregia, Nafarroako Memoriaren Institutua kokatuko litzatekeen tokia, "omenaldi, oroimen eta oroimenerako lokal bat" izan daiteke, eta Maravillas Lamberto izena eraman. Manifestariek adierazi dute ez dela nahikoa... [+]
Jesus Carreraren erailketaren 80 urteurrenean udal adierazpena plazaratu dute Hondarribiko udalbatza osatzen duten alderdi politiko guztiek.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]