San Telmo Museoa bizirik. Altxor ahaztuak
Antzekoa da San Telmo Museoaren egoera, "betidanik" Donostiako postalaren zati izanik, ia ahaztu zaigu badenik ere. Kurtso hasierarekin ordea, ohiko isiltasuna hautsi eta zalaparta piztu da Museoaren inguruan, bederatzi urte luzez Museoko zuzendari izandako Rafael Zulaikaren dimisioaren ondorioz. Tamalez, hau izan da jendea, aspaldian ez bezala, San Telmora begira jarri duena.
Nabarmena da Museoa ez dela bere historiako unerik gozoenak igarotzen ari, baina, arazoak arazo, zabalik dagoela eta bizirik mantentzen dela ikusteko, bisitan joan gara. Antton Azpitarte, Donostia Kulturako zuzendaria, eta Arantxa Barandiaran, Museoko dokumentazio saileko arduraduna, gidari harturik, bertan gordetzen diren altxor txikiak ezagutzea da gure asmoa.
XVI. mendean eraikitako komentu dominikar izandakoan du egoitza Udal Museoaren bildumak. Ia 18.000 objektu gordetzen ditu bere baitan; horietatik gutxi batzuk baino ez, 700 inguru, daude ikusgai erakusketa aretoetan.
Komentuko klaustroaren inguruan antolaturik daude erakustaretoak. Beheko solairuan arkeologia saileko bildumaren zati bat eta XVI. mendeko eliza ikusiko ditugu. Klaustroaren goiko solairuan berriz, arkeologia saileko gainontzeko zatia eta historia eta etnografiako bildumak. Azkenik, arte ederrei eskainitako espazioak bisitatuko ditugu: goiko klaustroaren albo batean dagoen aretoan, bildumaren zati bat, eta azkeneko solairuan euskal arteari eskainitakoa.
Andrearriaga edo Andrerregiako hilarria da bildumako zaharrenetako bat, Kristo aurreko II. mendekoa, erromatar garaikoa. Oiartzunen, Arditurriko meategien eta Beloaga gazteluaren artean aurkitua, 1932. urtean iritsi zen Museora. Angeluzuzen formako hilarrian zaldizko baten irudia dago zizelkatua alde batean eta bestean, giza irudi bat zutik. Inskripzio bat ere badu: «VAL BELTESO-NIS» (Valerio, Beltesoren semea).
Bisitak, klaustroaren albo batean dagoen elizan du jarraipena. 1930. urte inguruan, Donostiako Udalak eraikina zaharberritzeari ekin zionean, Ignazio Zuloaga margolariaren aholkuari jarraituz, elizako hormak pinturaz estaltzea erabaki zuen. Aurelio Arteta eta Jose María Sert margolarien artean duda-mudan ibili ostean, azken honi eman zioten Gipuzkoako historia, ohiturak eta kondaira kontatzen dituzten hamaika mihiseak margotzeko ardura. Lausodura teknika erabiliz egindako irudietan, Gernikako arbola, baleen arrantza, ontzigintza, burdinolak, Loiolako San Inazio eta Juan Sebastian Elkano agertzen dira, besteak beste. Museoko obrarik preziatuenetakoak omen dira aipatu mihise hauek.
Historiari eskainitako atalean, arma bilduma da adituek gehien azpimarratzen dutena. Armen artean bada XV. mendean zaldunek babeserako erabiltzen zuten sare kota bat, burdinazko aro forjatuz egina. Defentsa modu sinplea bezain eraginkorra izanik ere, sare kotak bazituen bere mugak. Oso deserosoa izateaz gain, ohikoa baitzen lantza kolpe baten ondorioz sarea hautsi eta burdinazko aroak zaurian sartzea, eta infekzio larriak eragitea.
Armen bildumako altxor nagusia ordea, beste bat da, arte ederren aretoan dagoena: Boabdil Granadako azken erregearenak izan omen ziren ezpata eta ezpata-zorroa, hain zuzen. Okendo almirante donostiarraren ahaide batek, 1940an Museoari dohaintzan emandako hauek, tradizioaren arabera, 1492an Errege Katolikoek Granada konkistatu zutenean, Boabdilek errendizio gisa emandako armak dira.
Etnografiari eskainitako sailean, baserrietako lanabesak, arrantzale eta ikazkinen lan tresnak, altzariak... desagertzear dagoen mundu baten azken hondarrak topatuko ditugu. Bitxikerien artean bi aipa ditzakegu: batetik gogorrak, artzainek egin eta erabiltzen zituzten adar formako edalontziak. Zezenen adarrak moztu, hustu eta alderik estuena tapatzen zuten kortxo edo egur zati batez, edalontzi gisa edo gatza eramateko erabili ahal izateko. Museoan ikusgai daudenek, labanez egindako apaindurak ere badituzte, irudi geometriko eta erlijiosoz osatuak. Bestetik, "Umeiki-alkiya", 1916an Itsasondoko baserri batetik ekarritako aulki benetan bitxia. Garai batean, erditzeko orduan arazoak zeuzkaten emakumeek erabiltzen omen zituzten honelakoak. Hiruki formako zurezko eserlekuak, erdian hutsunea zuen. Emakumeak ohikoa denaren kontrako aldera esertzen omen ziren, hirukiaren erpinari bizkarra emanez, hanka bakoitza alde batean jarrita, aulkiaren bizkarraldea osatuko luketen egurrei eutsiz indarra egin ahal izateko. Etxe batean erditze gehiago egongo ez zela pentsatzen zutenean, eserlekuan taula bat jartzen zuten, altzaria aulki arrunt bezala erabiltzeko.
Museoaren azken solairuan, XIX. eta XX. mendeetako euskal arteari eskainitakoan, bereziki XX. mendeko margolari handien lanak aurkituko ditugu.
Ignacio Ugarte Bereciartu donostiarrarena da XIX. mendeko obrarik aipagarriena. "Refectorio de la Beneficencia de San Sebastian" izeneko mihise gaineko olioa, XIX. mendeko azken hamarkadatan nagusitu zen errealismo sozialaren adierazgarri da.
XX. mendeko pinturan berriz, Nikolas Lekuonaren lana azpimarratuko dugu. 23 urte besterik ez zituela gerran hil zen artista ordiziarra, abangoardiatako artistarik nabarmenenetakoa ezbairik gabe. Bere bizitzak iraun zuen epe laburrean, planteamendu artistikoen modernotasunak eta esperimentazio grinak kubismoa, espresionismoa, dadaismo eta surrealismoa lantzera bultzatu zuten.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.
Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin bilduko da asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei "atseden hartzeko tartea" ematea... [+]
Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.
-------------------------
Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]
Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.
Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.
Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]
Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte.
Bahituen "egoera larriaz" eztabaidatuko dute biltzarrean egongo diren herrialdeek, Danny Danon Israelek Nazio Batuen Erakundean duen enbaxadorearen arabera. Hamasek adierazi du bahituek osasun arreta jasoko dutela baldin eta Israelek Gazara laguntza humanitarioa... [+]
Euskal diasporaren Boiseko Jaialdiaren testuinguruan, Etxepare Euskal Institutuak eta AEBetako euskal erakunde NABOk euskararen irakaskuntza sustatzeko akordioa sinatu dute. Hori horrela, AEBetako Euskal Etxeek euskara "sustatuko eta trinkotuko" dute, eta Jaurlaritzak... [+]
Etxe pareko lokala itxita, obretan, zerbait berria irekiko dutelako susmoa. Ez da izanen mertzeria bat, ez eta loradenda bat. Kasurik onenean taberna bat, ohikoa, auzokoa, eta txarrenean gastrobarra edo specialty cafe bat. Ez duzu dirurik bost euroko kafea erosteko. Ez duzu... [+]
"Gure herria izugarrizko irabazi-iturria da turismotik negozioa egiten dutenentzat. Bertako langileok, berriz, horren albo-kalteak jasaten ditugu: miseria eta esplotazioa", seinalatu dute mobilizazioa deitu duten Kontseilu Sozialistak eta Etxebizitza Sindikatu... [+]
Zer: “Requiem (s)”. Ballet Preljocaj.
Koreografia: Angelin Preljocaj.
Eszenografia: Adrien Chalgard.
Argiztapena: Éric Soyer.
Jantziak: Eleonora Peronetti.
Bideoak: Nicolas Clauss.
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren... [+]